Söhbettin Tesiratlar 1:
(1)
Tebrik
Men Alimimiz Erkinning
yazmilirini tepsili oqup
keliwatimen.
Buningda yezilghan nersiler her-bir Uyghurning
yurek
sozliridur.
hazir wetinimizdiki qerindashlar mushundaq bir
rohqa
ehtiyajliq.
Men ishinimenki bu yazmilar Uyghurlar ichide
chong bir
ghulghula
hasil qilidu.
Rehmet silerge.
Kun, Biliwal, 2005-3-9
(2)
Erkin Ependimge
sizning her
qedimingizni biliwal tor beti arqiliq
korgendek boldum.ajayip tirishcanliq bilen tolhgan her bir minottingiz
cikildap
sizni yenimu alga besishqa undewatqan eshu minotlar hazermu esingizde
bardu?eshu japaliq kunler icide turgan wahlarde hazerqi kunlerge
kelgenlikingizge ishnersizmu?eshu kunlerge nezer salginingizde hazermu
kozungizge yash egemdihgandu?yenemu tirishing.sizning telepcan rohingiz
her bir
uyghur ucun ulge bolip qalgusi!
Qargay, Biliwal,
2005-3-9
(3)
Essalamu-Eleykum
Sizning yazmingizni
yashlar bes-beste oqudi....
sizge shu yashlar namidin teshekkurimni
bildurimen.
bezi ata-anilar printerda besip chiqirip
balilirigha
oqutup balilirining nishan belgilishige nishan
belgilep berdi. siz tolimu ehmiyetlik ish
qildingiz....
aman bolung erkin ependi. ishliringiz we
ailingizge
bext tilleymen.
Diyardin, Biliwal,
2005-3-11
(4)
Rehmet Erkin aka
Erkin aka, men bir
dostumning teshebbusi bilen www.biliwal.com ge kirip tor
sahibining sizni ziyaret qilgan ziyaret xatirsini okushqa muyesser
boldum (Bu omrumda
mini ang hayajange salgan bir oqushluq ).
Man ziyarat xatirni oqushtin ilgiri
millitimizning
mushundak isil munawer parzanti barliqini bilmigankanman. Man oylap
qaldim:
Sizning Millitimizge kelturgen
shan-shereplirigizga
xelqimiz koplap rehmet eytidu! xelqimiz sizdin pexirlinidu. Alla
tenigizge saghlamliq
we bak uzun omur ata qilsun!!! Tetqiqat ishlirigiz bekmu utuqluq
bolsun.. Sizga
yana bir qetim rehmet Erkin aka!
Horigul, Biliwal,
2005-3-12
(5)
“Biliwal” din
Biliwalghanlirim
"Biliwal" tor beti
qurulganden beri, zor
qiziqishlar bilan oqup kiliwatiman. yeqinda bu tor betka besilgan "
Uyghur
Alimi Erkin Sidiq Bilen Söhbet? ni oqughanden keyin, Uighurlar
ichide mushundaq
bir ulugh alimning barlighini biliwaldem, man aldi bilan biz uqun
qimmatlik
waqtini ajritip, bizni qimmatlik bilimlar bilan taminlap kiliwatqan
?biliwal?
tor beti we bu tor betni qurghuqiga alamqe tashekkur bilduriman. Bu
Söhbetning
manga ang tasir qilghan jayliri bulsa alimning aela we bala tarbiyilax
tughurluq eitqan hikmatliri, we Amrika maari bilan yurtimizdiki maarip
silixturmisini bulup, bu biz yash ata-anilar we kang oqughuqilarning
bir oqup chiqixigha
erziydu. Muxu birqanqe yilden buyan, man daris otux jaryanida kup
sandiki
oqughuqilarning bakla bushap katkanligini his qildem, ham bu tughurluq
bashqa
oqutquqilarningmu zarlinish we iqinishlirini anglap turdum, hatta biz
oqugan
80-90-yillardiki ugunush rohiyiga silixturgandemu helila kup tuwan,
asli hamma
shart-sharayit tuluq bulghan mushundak bir awzal muyitta osup qong
bulghan
balilar, tehimu yahxi oquxi kerakqu? Balilarning nima uqun royi quxkun?
Buning
asasi sawabe nima? bu suallargha Erken ependining suzliriden jawap
tapqandak
buldum, biz ishni oz perzantlirimizden baxliximiz kerekkan, bunungda
anilarning
roli tehimu qong ikan, xundaq qilghandila keyinki mualimlarga bulghan
besim
azraq bulsimu yengillaydikan, uzluguden uginidighan balilarni kim yahxi
kurmaydu daysiz, leken bundaq rohni qandaq yitildurux kerak, qandaq
qilghanda
bilim ilixqa bulghan qiziqix shakellinidu, man bala tarbilyilash
tughrisidiki
alimning eitqan har bir uzundilarni ayrip ilip uni ozimizga
tadbiqlimaqi,
ixiniman bu ixtin chuqum bir natiqje qazinalayman, biz yash anilarning
balini
ilhamlandurux baliga kungul bulux we bala bilan birga buluxqa ajratqan
waqtimiz
bakmu az, biz qandaqtur arzimas ishlar uqun aldirax, balini besim
ixlatmay
erken terbilaxka anqe kungul bulup katmaymiz. balini qandaq qilip
ozligiden
ugunux qilix royini yitildurux ang muyimkan, bu bizning haqiqaten
oylinip
beqiximizgha we izdinishimizga erziydu. Alim bilan bulghan
Söhbetni amal bar
tizraq yerlik nashiriyat orunlirigha berishinglarni qin qalbemden umut
qiliman.
Xundaq qilghanda bu sohbetni tehimu kup uighur ata-aniliri uqup chiqqan
bulatti.
Gulzar, Biliwal,
2005-3-12
(6)
Erkin
uginish ulgimizla bolmastin yahshi yol
korsetkuchtur
Men aldi bilen
mushundaq bir sokbet hatirisi orunlashtorghan
hem uning uchun heqsiz kuch chiqirwatqan Biliwal.com diki
oghlanlirimizgha
koptin kop rehmet eytimen.
Men towende Erkinning manga qilghan yardemliri
ichidin peqet
ikkisinila missal kelturush arqiliq uninggha bolghan hormutum we
rehmitimni
bildurimen..
Men Erkinni Xinjiang Universitning Matimatika
fakolitida
oqwatqan waqtimdin bashlapla tonoyttim hem uning munawer oqughuchi
ikenligini
bilettim. Biraq Erkin bilen qoyoq alaqe qilish we sirdishish
imkaniyetliri
bolmighan idi. 2000 yili Amerikigha kelgendin keyin Erkin bilen
uchurshush hem paranglishish
imkaniyetliri ige boldim. Bolupmu Erkin San Franciscodin Los Angelesqa
yotkilip
kelgendin keyin uning bilen sirlishish pursetliri tehimu kopeydi.
Erkinning
manga
Men Los Angelestiki birnechche collegegha
uqutquchiliqqa iltimas
qilghinimda u manga derhalla nahayiti kelishturup tonushturush heti
yezip
bashqilargha yardem qilishni ozining sheripi dep
bilidighan
adem bolghin dep sozlepla kettim.
Amerikida ishqa orunlishish uchun aldi bilen
interviewdin
otmisingiz bolmaydu. bultur Erkinge telefon qilip interview soallirigha
yardemliship
berishini sorighan idim. Erkin manga, bolidu bu shenbe oyingge chush 12
lerde barimen
soallarni teyarlap qoyghin jawabini bille yazayli didi. Men 40 soalni
teyarlap
qoyup Shenbe kuni Erkinni saqlap olturdum. Ichimde bu soallargha jawap
yezip
bolush uchun 3 kundek ketemdikin dep oylaytim. Erkin
oyge
kiripla aldi bilen soallargha jawap yezip bolup andin parangliship
olturayli
didi. U toptoghra 4 saette soallarning jawabini tamamlap boldi. Uning
koputarda
het urush tezlikimu meni heyran qaldurdi. Siz Los Angelesqa kelip
Erkindin
meslihet sorimighan adem barmu dep izdisingiz, meningche meslihet
sorimighan
birmu ademni tapalmaslighingiz mumkin.
Ahirida uning tenining salamet aylisining tehimu
behitlik
bolishini bir alladin tileymen.
Tashpulat Rozi,
Biliwal, 2005-3-15
(7)
Erkinkamgha
Jawab
Salam Erkinka,
I have been reading the series of your article
on Biliwal
and I am really enjoying them. I believe every one at home including
parents
and children and others should read and think about it seriously and
ask questions
that challenge them. I strongly believe that you pointed out very
important
problems and suggested very helpful and meaning solutions. I am very
sure that
they will benefit a lot and therefore, I thank you!
Terjimisi:
Sizning bu chatma
maqalingizni oqup, intayin behriman
bolup keliwatimen. Men yurtimizdiki her bir ata-ana, her bir bala we
bashqilar
bu maqalini oqup, u toghrisida keskin oylap beqishi, hemde ozliridin
oz-ozlirige jeng elan qilidighan soallarni sorap beqishi kerek, dep
oylaymen.
Men shuninggha chongqur ishinimenki, siz intayin muhim mesililerni
otturigha
qoydingiz, hemde u mesililerni qandaq hel qilish toghrisida nahayiti
paydiliq
we menilik usullar ustidimu teklip berdingiz. Men keskin eytalaymenki,
sizning
yazghanliringizning nurghun kishiler uchun paydisi bolidu. Shunglashqa
men
sizge rexmet eytimen.
Bilim, Biliwal,
2005-3-12
(8)
Mumkin Bolsa
Essalam eleykum
qérindashlirim .
Man biliwal tor békitining Ataqliq
alimimiz "Erkin
Sidiq Bilen Söhbet" ni deslipidin bashlap taki hazirgha qeder oqup
keldim
hem tolimu hayajanlandim . Bu söhbet xatirisi Uyghur torchiliq
tarixida eng zor
tesir qozghighan qizziq nuqta dep eytalaymen . Bu neme üchün
? ...Hazirqi dewr
uchqandek tereqqiy qiliwatqan bügünki künde , biz Uyghur
yashlirigha mana
mushundaq rohiy dunyarimizni urghutidighan meniwi ozuq we ijtihat
buliqidiki
awan`gartlar tolimu zörür . Biz mana shundaq tirishchan ,
sapaliq göherlerge
muhtajmiz .
Xoshnam, Biliwal,
2005-3-20
(9)
"
Kishilerge yollardin
pul tepiwilish ishliri uchrap turidu.
Men bashqilarning bundaq ishlarni uchratqan uchratmighanliqini
bilmeymen lekin
manga shundaq ish uchrighan idi.
Silerningmu esinglarda bolishi munkin,
bashlanghuch mektep
edibiyat kitawimizning deslepki betliride renglik resimler bolidighan.
Shu
resimler ichide bir tiyinliq tenggini tepiwalghan bir balining
botkidiki
saqchigha tepiwalghan pulni tapshuriwatqan korunishi bar idi we bizdimu
tepiwalghan nersilerni igisi chiqmisa diwanilargha beriwetidighan
adetlirimiz
bar.
Erkin akimizning yazmisining 4. bolikide
towendikidek bir
misal bar, buni oquwetip manga uchrighan bir ishni kopchilikke sozlep
berishni
layiq taptim.
Neqil:
«Oghlum
1-sinipta oquwatqanda, bir küni uning oqutquchisi siniptiki
balilardin mundaq
bir nersini soraptu: "
Muellimning yoldin pul
tepiwalsanglar qandaq qilisiler
digen soalgha Amerikiliq oqughuchilar shundaqla Erkin akimzining oghli
Dilshatjan tepiwalghan pulni shaqchigha tapshurup berimiz digen sozni
qilmidi
we oqutquchimu uni saqchigha yaki mektepke tapshurisiler digen sozni
qilmidi.
Buninggha belkim "Sohbet..." oqurmenler muellimge we oqughuchilarning
jawaplirigha heyran qilishi munkin lekin chettellerde undaq jawaplargha
erishish normal ish iken.
Menga towendikidek ish uchrighan.
Men bir kuni yoldin 5 dollar tepiwaldim, uni
birer
diwanigha beriwetishni oylap etrapimgha qarap baqsam birmu diwane yoq
(elwette
u rayonda diwane yoq idi), diwane tepish uchun downtown (sheherge
merkizi) gha
berishim kerek iken, u yerge berish uchun men choqum kiragha 10 dollar
xejlishim
kerek idi. Neme qilsihimni bilemey axiri balamning mektiwige apirip
berishni
oylidim
Korushke bolidiki, chet ellerde kishilerning
idiyeliri
oxshimaydiken, ular belkim, yollardin pul tepiwilishni amet dep
oylaydighan
oxshaydu,
Xpress, Biliwal,
2005-3-24
(10)
Erkin
ependi sizge
köp rexmet
Erkin ependi:
Sizning 4 bölümge bölün'gen
soal-jawabingizni oqup
chiqtim. Uningda yézilghan nersiler men izdep yürgen
ozuqluq iken. Sizge köp
rehmet. Maqalingizning dawamini teshnaliq bilen kütiwatimen.
Lazim, Biliwal,
2005-3-25
Nur
mundaq dep yazghan:
"Chet ellerdiki Uyghurlar we Uyghur tilini
bilidighan
bashqa millet kishilirining mutleq köpchiliki ULYdiki tor betliri
arqiliq
Uyghur tor medeniyitining ehwalidin xewerdar bolidu. ?Biliwal? tor
bétining
?Uyghur Alimi Erkin Sidiq Bilen Söhbet?ni élan qilghan bir
aygha yetmigen waqit
ichide körgüchilerning 40 mingdin éship ketkenliki bu
pikrimizge delil
bolalaydu."
Tepsilisini
towendiki tor bekitidin
korung:
http://www.izdiyari.com/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=919
Kochurguchi,
Biliwal, 2005-3-31
(12) Erkin
Akimizgha
Teklip We Boluwatqan Munaziriler Toghrisida
Ekinkamning
jawabliri kishilerge nahayitimu
zor ilham beridu. Erkin akimizgha tewsiye qilidighinim: Erkin akimiz
shu
sezguzeshtlirini teximu kengeytip etrapliq qilip "Terjimihal"
(Autobiography) shekilde eser supidide neshiryatta elan qilishini
soraymen.
"Mening Terjihalim", "Mening izdinishlirim", "Mening
hayatim" .... demdu ish qilip kitab sheklide neshir qilishini soraymen,
"sohbet..." din korushke bolidiki, Ekin akimizda shundaq kitabni
yezish qelem kuchi bar. Shundaq kitab chiqirishqa erziydu, chunki Erkin
akimizning hayat sezgudeshliri nurghunlighan alahide dewirlerni
kechken,
alayluq,
Mediniyet inqilabi,
Yezida chiniqish
Aliy mekteplerge imtihanni eslige kelturush
Mediniyet inqilawidin keyin birinchi qarar
Uyghur aliy
mektep hayati
Uyghurlarning chetelde oqushqa qizziqish dewri.
........
Chettiki hayat
.........
Nurghunlighan kishiler shu dewrlerdiki
Uyghurlarning
oylighanlirini, hayatini bilishke qiziqidu.
Men aliy mektepte oquwatqan chaghda Erkin
akimizning bir
munewer oqughuchi ikenlikini bashqilardin anglighan. Men Amerikigha
oqushqa
chiqish toghiriluq mekteplerni izdewatqanda, Erkin ependi manga
"Preston
Press" elan qilghan kitapchinng (aspirantliqqa ait) kupiyesini ewetken,
u chaghlarda
bundaq uchurlar Amerikida oqumaqchi bolghan bir kishige nisbeten bek
muhim idi,
seweb u chagh Internet texi Urumchige kelmigen mezgiller idi.
Shuningdin
koriwelishqa bolidiki Erkin akimiz uzundin buyan tirishchan Uyghur
oqughuchilargha qolingizdin kelishiche yardem qiliwatidu.
Mana emdi ozining tesirlik we emeliy
serguzeshtliri
arqiliq Uyghur oqughuchilargha we ata-anilargha , herqandaq
qiyichiliqtimu
"boshashmasliq", "bilimni qedirlesh", "rohluq
bolush", "umidwar" bolush ... iradisini tiklishige yardem qiliwatitu.
Bu bir chong tohpe, ezizleshke erziydighan ish.
Meningche Erkin akimizning aliyjanab xislitini
bashqa
Uyghur ziyaliriliningmu oginishige tewsiye qilish zorur. Birersi
qanchilik
bilim alsun qanchilik shohret qazansun, qeyerde yashisun (Washington,
Beijing,
Urumchi, Tokyo, New York, Los Angles, Paris, London....) erger shu
kishi oz
millitingizge omri boyiche birer ish qilip berelmise, u bilimning yaki
shohretning qilche ehmiyiti yoq dep qaraymen we u hayatning hechqandaq
ehmiyiti
yoq dep qaraymen. Bir ziyali hech ish qilip berelmisimu, bilimni bille
gorghe
eketmey hech bolmisa ozi yazmisimu kespige ait birer ehmiyetlik
maqalini
Uyghurchigha terjime qilip birer torbette elan qilsimu, shu kespke ait
bilimlirini Uyghurlargha tonushtursimu, bu bir ehmiyetlik ish bolup
hesablinidu, addiy qilip eytqanda.
Bu "sohbet..." ni oqush jeryanida boliwatqan
munazirilarghimu kozum chiqliqip qaldi. Towende ozemning bu mesililerge
koz
qarishimni otturigha qoyay.
1. Neshir hoquqi mesilisi:
Her qandaq bir maqalining intenette elan
qilinishi, shu
maqalining koplep kishilerge yetishni mexset qilidu. Shuning uchun, bir
torbette elan qilghan maqalini yene bir torber kochurup shu maqalining
kelgen
menbesini eskerttip elan qillishqa tamamen bolidu lekin Bilik torbeti
desliwide
toghra ish qilmay, maqalini ruxsetsiz kochurup we maqalining kelgen
menbesini
eskertmey eksiche "maqalini bashqa nerde elan qilsa bolmaydu"
digendek nersilerni yezip qoysa nahayiti kulkilik bir ehwal bolup
qalidu.
Biliwal.com "sohbet..." ning axirida
"ruxset eling..." we qalaymiqan kochurmeng ishletmeng digen iken
buninggha bashqa tor betler shertsiz boy sunishi kerek, chunki neshir
hoquqi
Biliwal.com da. Erger siz maqalini bashqilargha tonushturmaqchi
bolsingiz, kopi
qilip e-mail arqiliq eweting yaki bashqa torbette ulunish qiling.
Qandaqla bolmisun, axiri ikki tor bet otturisida
chushenche hasil qilishish boluptu bu nahayiti yaxshi yarishish. Bu ish
bashqa
tor betlergimu sawaq boldi.
Siz neme dep bahana korsiting, maqalining
menbesini
esketmey, maqalilarni kochurup elan qilish qamlashmaydighan ish. Bundaq
qiliqqa
hechkim rehim qilmaydu. Maqalining menbesini eniq yezish bekmu muhim,
chunki
maqalini kochurush we bashqa betlerde elan qilish jeryanida maqalilar
her xil
xaishlar sewebidin ozgurup ketishimu munkin. Bu ehwalda esli maqalining
menbesi
bolsa bir selishturma bolidu. Yene bir ish maqalini yazghuchi we elan
qilghuchi
ismi jismi bar kishiler, siz we bizge oxshash namelum yazghuchi emes,
maqalini
u torbettin bu torbetke kochurup maqalining mezmuni we bezi nigizlik
jumliler
burmulunup ketip qalsa, ismi jismi bar kishilerning namigha shohritige
yaman
tesir berilip qilishimu munkin. Shuning uchun biliwal.com ning ruxset
elip
andin elan qiling dep telep qilish hoquqi bar.
2. Yeziq mesilisi:
Biz meyli etrap qilayluq etrap qilmayluq, latin
yeziqi
Internettiki eng ammibab Uyghur yeziqi. Eng tez, eng qolay, herqandaq
kompyuterda, her qandaq platformda, herqandaq programida ishleydighan
yeziq,
herqandaq zamanda tosalghusiz yeziq.
Nurghunlighan kona yeziq betler bar lekin u
yerdiki
uchurlargha ige bolush bek tes, bir birlep axturmisingiz ige
bolalmaysiz,
ularni Google din izdigili bolmisa!?, hem kompyuterdimu chiqmaydu.
Mening
nurghunlighan kona yeziq betlirige barghim kelidu, lekin herplerning
chapaqlighidin, kichikligidin ikki minuttin keyinla kozum aghrip
ketidu, chunki
kona yeziqta herpler nurghun hallarda chikitler arliqliqla
perqlengechke
herplerni perqlendurush kompyuter monitorda bek tes, uni kompyuterda
yezishmu
bir mushkul ish, kompyuterda xeli sewiye bolmisa uning bilen heplishish
bir
qeyin emgek. Demek, mening latin yeziqinini ishletmeslik heqqim yoq,
chunki
kona yeziq biken mushu maqalini yezishim uchun aldi bilen,
nurghunlighan
ishlarni qilishim kerek (kona yeziq sistimisini orunlashturush,
kirguzush/chiqirish), sozlerni kirguzish yeni mushu maqalini yezish
uchunmu 3
yaki 4 saet ketishi munkin, mening unchilik ziyade waqtim yoq. Yene
kelip
xalighan kompyuterda kona yeziq chiqirish sistemisi bolushi natayin,
eng muhimi
japa chekip yazghan nersingiz qarshi terepning kompyuterida normal
chiqishi
natayin, chunki kona yeziqni ta hazirghiche kompyuter qollimaydu. Undaq
bolghan
iken, neme uchun waqtimni israp qilip, kona yeziq bilen heplishimen?!
Demek
yene oylap baqsam, latin yeziqini ishletmeslik sewebim yoq iken.
3. San we Supet
Melum tordash, Uyghur Internet tor betlirining
bir
ikkisila bolushini tewsiye qiliptu. Buning sewebi san iken. Meningche
her
qandaq torbette ozige xasliq bolidiken, yaxhsi nersiler bolidiken
uningdin
hozurlinidighanlar choqum chiqidu, lekin biz ziyaret qilish sani bilen
bir
betning yaxshi yamanliqini olchem qilmasliqimiz kerek. Burun eng
dangliq
"Altavista" deydighan izdesh tor beti bolidighan, shu chaqlarda kimmu
Google bir kunlerde hemmini yengip chiqidu diyeligen?! Shuning uchun,
Uyghurlarda bir ikkila tor bet bolsa kupaye diyish xata we torbernng
yaxshi
yamanliqini ziyaret sani we ezalirining az kopligige qarap belgilesh
bir
tereplimilik.
Xpress,
Biliwal, 2005-3-18
(13) "Alim
bilen Sohbet "Xatirsini Oqughandin Kéyin
Aldi
bilen www.Biliwal.com ning
Intérnét arqiliq Uyghur idiyisige
rohiy ozuq we bahar shamili ekelgen méhnitige rehmet.
Nechche waqittin béri www.Biliwal.com bétide we bu
bettin köchürülüp bashqa
tor betliride élan qilin'ghan Uyghur alimi Erkin Sidiq bilen
bolghan söhbet
xatirisini 12- bölümigiche pütünley oqup chiqtim...
Bu söhbetni pütün bir
qétim oqup bolup özümni tolimu yénik
,azade ,pexirlik hés qildim. .......biraq,buning'gha egiship
yene özümni tolimu
éghir ,miskin, ghérip......hés qildim....
Allah insanni her xil yaratqan iken. Men
burundin bezi
matériyallardin "oyide olturup,bir yötelse pütün
jahandiki barliq
bankilargha zukam tégidighan" Yehudiy milliti toghrisida
anche-munche
chüshenchilerge ige idim, hem shu milletning jahanda eng
échinishliq we wehshi
türde ézilip yoqilish girdabigha barghanda yene
özlirini ongshap öz makanini
qayta qurghanliqini, hemde yoqilish aldidiki Ana tiligha qayta jan ata
qilghanliqliri hemde her bir Yehudiyning meyli qandaqla sharaitta we
nedila
bolmisun, yashash nishanining öz Ana millet miqyasigha
qaritilghanliqi?bolupmu
ularning ichidin chiqqan alimlardin dunyawi alimlar nisbitining
köp qismini
teshkil qilidighanliqi.........manga qattiq tesir qilghan we
méni heyran
qaldurghanidi......
Biz Uyghur millitidin öz zamanisidiki
seltenetlik
yashighan Uyghur ejdadlirimizdin bezi alimlar dunyagha tonulghan
bolsimu, biraq
hazirqi sharaitimizda dunyagha tonulidighan Alimlirimiz yoq
déyerlik idi.
Bu söhbetni oqup Uyghur ichidin chiqqan
alim Erkin Sidiqni
tonughandin kéyin mende bir xil ümid we ishench hasil
bolghandek boldi. chünki
bu Uyghur millitining döt emeslikini, bizningmu tirishsaq
bashqilarni bésip
chüshkidek eqlimizning barliqini körsitip turuptu...bu
alimning suallargha
bergen jawabliridin özining kichik chaghliridin tartip ta hazirqi
Alim
atalghan'ghiche bolghan kallisidiki "öginish öginish toxtimay
öginish"ning
dawamliq uning eqil buliqini échip turghanliqini, herqandaq bir
sharaitta
turupmu "öginiwalsam"la deydighan idiyesi éniqliqini
körüwalghili
bolidu.....
Alim Erkin Sidiq akimizning addiy bir kepidin
chiqip,
jahanning chet yaqilirida her xil qiyinchiliqlarni béshidin
ötküzüp ,ézilish we
kemsitilishning némilikini bilmeydighan......hazirqi dunyani
idare qiliwatqan
Amérikidek bir dölette alim atilip bashqilarni öz
aldida bash egdürgenliki, öz
millitini bashqilargha tonutqanliqi........... bu söhbetni oqughan
her bir
Uyghurning qelbide alimgha bolghan hörmiti pexirlinishi
yüksek orunni igilimey
qalmaydu dep qaraymen......
......Bu héssiyatlargha egiship mende
yene alimning ayali
Aman'gül hedemge chongqur hörmitim qozghaldi. Chünki
hazir Shinjangda özining
erzimes menpeeti üchün mushundaq tiriship tirmiship pellige
örlewatqan
oghlarlarning putigha keke chépip ularni nabut qilidighan
ayallar az
emes......Biraq, Erkin akimizdek oghlanlar köplep chiqsa öz
barliqini ata qilip
millet oghlani üchün keynide turup tirek bolushqa teyyar qiz
ayallarmu az
emes.........Aman'gül hedimiz ene shundaq özining Uyghur
milliti üchün
barliqini sap ayalliq burchi bilen ada qiliwatqanlargha ülge
bolalaydighan
heqiqi Uyghur qiziken.........Sizge rehmet, Aman'gül hede...
......
Men bu söhbetni oqup kallamda yuqiriqi
xiyallarni
qilghanda özümning Uyghurluqumdin alim arqiliq shunchilik
yénik , azade ,
pexirlik hés qilghanidim......
......Alimning ötmüshliridiki
töwen'ge chüshüp emgek
qilish we yaki suq qislighidin, köl süyidiki qumchaqlarni
püwliwétip su ichish,
jeryanlardiki qiyinchiliqlarni béshidin ötküzgen
bolsimu, we yene kéyinki
turmushi halliq haletke yetken diki eng addiysi tamaq yéyish
usuli arqiliq öz
iradisini chingitish..... usulliri , manga xéli tesir
qildi.....chünki hazir
menla emes, köpligen Uyghur qiz -yigitliri özimizge bilishlik
bolghan her xil
wasitilik we biwasite, sewebler tüpeyli öz nénimizni
tépip yéyeligüdek derijige
érishipla (elwette téxi öz nénini
tépip yéyelmeywatqanlarmu az emes) az-tola
netijige érishkendin kéyinla yene örleshke
tirishmaydighan, bir kün birer
ishtin tesirlinip kétip azraq birer nerse ögense, etisi
yene yéli chiqip ketken
toptek boshap qalidighan, yénidikiler mashinida
,ayripilanlarda.....ghuyuldap
ötüp ketse, özimizge teselliy bérip ?bizge amal
yoq' dep hangweqip qarap
qalidighan keynidinpiyade,ya bolmisa aranla ulashqan welsipiti bilen
ketiwanqanlar......lar xéli köp.
Millitimizning 1000 din biridiki yashlarda
alimning
iradisidek iradining yérimi bolsimu bolghan bolsa néme
dégen yaxshi
bolatti-he?!......hazirqi yashlirimizning köpinchiliride peqetla
esli wujudidin
yashliq urghup ,chirayida gewdilinip turidighan jushqun ,yashliq
chirayliri
xunükliship , wujudi külge bozlinip nursiz közliri bilen
xeqqe heyranliq ilkide
tikilip qarap qélishtin bashqa nerse qalmighandek.........erkek
paxlanning
göshini mezze qilip tola yeydighan yigitlirimiz wujudida
erkeklerge nisbeten
xasliq, öz mewjudluqini yoqatqandek......qizil gülning
bergidek nazuk
qizlarning zawalliqqa yüzlen'gen halitini démeyla
qoyay......
...........................................
......Mushularni oylap özümni xuddi
patqaqqa pétip
kétiwatqandek shunchilik éghir we shunchilik
ghérip,miskin hés qildim......
......Bu söhbetni oqughandin kéyin
köpligen kishilerge
oqup bergim kélip ketti. Alimning biz yashlargha atap waqit
chiqirip qilghan
méhnitige rehmet. Bu söhbetning köp tereplime teshwiq
qilinsa, köpligen
yashlirimizning idiyisige bahar bashliyalaydighanliqigha ishinimen.
...............
Axirida Alim we uning a'ilisidikilerning
ténining salamet
bolushini, turmushining bextlik bolushini,ishlirining ongushluq
bolishini,
ömrining uzun bolushini tileymen!
Tumarim,
Biliwal, 2005-5-10
(14)
Jawabingizgha
Rexmet
Hörmetlik
Erkin aka,
Aldi bilen sizning qimmetlik waqtingizni ajritip
manga
jawab qayturghanliqingiz üchün chin dilimdin rehmet
éytimen.
Rastini éytqandanda, uzun yillardin
béri Xenzularning
arisida oqup, xizmet qilip yürgenlikim üchün, ana tilda
sözlesh, pikir qilishim
taza rawan emes haletke chüshüp qalghanidi.
Hazirmu ésimde, Béyjingda
oquwatqan chéghimda, menmu
bashqa studéntlargha oxshash Amérikigha oqushqa chiqishni
arzu qilghanidim,
lékin In?gliz tilini ana tilim bilen emes, belki Xenzu tili
arqiliq
ögen?genlikim üchün, öginish sür'itim yuqiri
bolmidi. Uning üstige 4 yilliq
oqush hayatimda, kespimni öginishni birinchi orunda, chet el tili
öginishni
ikkinchi orunda; Til öginish jehette Xenzu tilini téximu
chungqurlap öginishni
birinchi orunda, In?gliz tili öginishni ikkinchi orunda
qoyghanliqim üchün;
In?gliz tilini kespimge munasiwetlik matériyallarni asas qilip
ögen?genlikim
üchün 4 yilliq toluq kursni püttürgichilik taza
yaxshi netijige érishelmidim.
Mektep püttürgendin kéyin,
xizmet tépip ishlesh birinchi
orunda boldi, lékin xizmet ariliqi we ishtin sirtqi waqitlirimda
til öginishni
peqet üzüldürmey keldim.
Belkim méning meyli Xenzu tili yaki
In?gliz tilini
öginishtiki heqiqiy muddiayim --- yaki Béyjingda ishlesh,
yaki Amérikida oqush
üchün emes, belki meyli qandaq yerde bolsun, öz kespimni
qiynalmastin
köngüllük, bimalal ishlesh üchün wasite qilish
bolsa kérek...
Men bir ziyaliy ailiside chong bolghan, ata-anam
ikkilisi
aliy mektep terbiyisi körgen (gerche «mediniyet zor
inkilabi» jeryanida heqiqiy
aliy mektep terbiyisidin mehrum bolghan bolsimu, yenila öz
dewridiki yashlargha
sélishturghanda oqush hayatini bikargha ötküzmigen).
Shunga taki hazirghiche
méni oqush we xizmet jehettin köp qollap keldi. Ular taki
hazirghichilik méning
dawamliq bilim ashurushumni ümid qilidu. Lékin,
méning bilim ashurushqa tutqan
közqarishim ularningki bilen anche oxshash emes, Men xizmet
ornumdimu dawamliq
bilim ashuriwatimen dep qaraymen. Chünki, bügünki Junggo
heqiqetenmu tarixtin
béri körülüp baqmighan sür'ette
özgirish hasil qiliwatidu. Gerche siyasiy
tüzülme jehette mahiyetlik özgirish bolmighan bolsimu,
lékin iqtisadiy siyaset,
iqtisadiy qurulma, iqtisadiy muhit jehette ghayet zor burulushlar peyda
boluwatidu. Bolupmu, men karxanida ishligenlikim üchün, bu
memlikette yüz
bériwatqan özgirishlerni, yéngiliqlarni, künde
dégüdek körüliwatqan
tereqqiyatlarni, yéngidin-yéngi pursetlerni biwasite yaki
wasitilik halda hés
qilip kéliwatimen...
Junggo jem?iyiti Xenzularning özining
sözi bilen éytqanda
"Gülliniwatqan büyük dewr"ge qedem qoyuwatidu,
pütkül jem?iyet,
bolupmu Shinjangdin sirt yerler paraxlap qaynawatqan kazan?gha
oxshaydu, pütkül
jem?iyetning tebiiy tereqqiyati "men éqimni yaritimen, men
éqimni kontirol
qilimen" deydighan hakimiyet üstidiki partiyigimu dem alghudek
purset
bermeywatidu désem mubalighe bolmas. Bu bir yaxshi ish. Bazar
igilikining
qudriti heqiqeten zor iken.
Men eyni yilliri aliy mektepke bérishtin
burun öz-özümge
"choqum musteqil yashiyalaydighan adem bolimen" dep irade baghlighan
idim. Bügün méning bu irademning bir qismi emelge
ashti, lékin peqet özüm üchün
yashash méning dunya qarishimga toghra kelmeydu. Men
téximu köp kishining
menpe'eti, bolupmu jem?iyetning nurghun yaxshi pursetliridin
héchqandaq behr
alalmaywatqan kishilerning menpe'eti üchün tirishishni
ümid qilimen.
Méning bu oylirim siz we sizge oxshash
nurghun heqiqiy
bilim ehliliri üchün ortaq istek dep oylaymen. Lékin
bazar igilikining
artuqqiliqi we nuqsanliri toluq namayen boluwatkan bügünki
künde, kishilerning
turmush nishani xuddi formulagha oxshash, yaxshi xizmet --- yaxshi
kirim
---yaxshi öy --- yaxshi mashina --- rahet turmush --- abroy.....
öz menpe'eti
bilen biwasite munasiwiti bolmighan kishilerning ghémini qilish,
öz menpe'eti
bilan munasiwetsiz ishlar üchün waqtini serp qilish nurghun
kishi üchün teske toxtishi
mumkin....
Kishilik hayatni heqiqiy menilik
ötkuzushning özi bir ilim
iken ... özining hayat musapisidin qana'et hasil qilish
üchün qandaq tirishish
--- hazirqi basquchta men üchün tolimu muhim bir mesile
boluwatidu?
Sizge we ailingizge semimi salam yollap,
Mehman,
Biliwal, 2005-5-6
(15) «Söhbet»tin
Tesirat
Men
adettiki aliy mektep oqughuchisi. Aqsu
wilayitining chet-yiraq bir sehrasida tughuldum. Men gerche bir namrat
déhqanning perzenti bolsammu lékin bilimge bolghan bir
küchlük ishtiyaqning
türtkiside aliy mektep bosughisigha qedem qoydum. Hazir Shinjang
Uniwérsitétining edebiyat fakultétida oquwatimen.
Torgha chiqishqa
amraqliqimdin bolsa kérek bir küni tordin «Uyghur
Alimi Erkin Sidiq Bilen
Söhbet» dégen témini körüp qaldim.
Netijide bu söhbetni asasen toluq oqup
chiqtim. Bu söhbetni oqughandin kéyin pütün
wujudumni bir xil hayajanlinish we
pexirlinish héssiyati chirmiwaldi. Chünki méni dunya
jamaetchilikining
Uyghurning kimlikini bilmeydighan bügünkidek riqabetlik
dunyada bir Uyghur
perzentining Amérikidek yüksek derijide tereqqiy qilghan
döletning alem
qatnishi idarisida xizmet qilishi tesewwur qilghusiz pexirlinish
tuyghusigha
chömdürgenidi. Uyghur alimi Erkin Sidiq heqiqetenmu herbir
Uyghurning
öginishige, herbir ishida ülge qilishigha erziydighan ulugh
shexs. Biraq,
Uyghurlarda waqit qarishi tolimu passip. Lékin Erkin Sidiq
waqitni
minut-sékuntqiche bölüp ishlitidu. Harbir ishini ete
emes bügün, héli emes
hazirdin bashlashqa adetlen?gen .U waqitni bilimge , bilimni öz
eqlini namayan
qilishning sermayisige aylanduralighan. Nawada Erkin Sidiq toghrisidiki
bu
kitab neshirdin chiqsa men choqum sétiwalimen hem
etrapimdikilerge Amérikidak
bir dölette bir Uyghur alimining barliqini tonushturimén.
Chünki bizning
pexrimiz, Uyghurning pexri .tarixta yüksek medeniyet yaratqan
ulugh bir
milletning pexri .
Waqtim qis bolghachqa bügün
mushunchilik yazmaqchimen .
Otyurek,
Biliwal, 2005-6-5
(16) Söhbet Xatirisini Oqup...
Men Erkin
Sidiq
bilen söhbet dégen söhbet xatirisini körüp
özümni qayta tonughandek boldum. u
alimning tirishchanliqi, chidamchanliqi, zéhnining
ötkürlikidin ashundaq
riqabet keskin Amérikida bashqa el xelqliri ichide özining
heqiqiy Uyghurluqini
namayen qilghanliqi méni intayin hayanjan’gha saldi hemde
bizning téximu
tirishishimiz üchün yaxshi ülge tiklep berdi.
--- Yaqup Emet (Shehrizat
tor bétidin
élindi)
Mehman,
Biliwal, 2005-6-11
(17) Alimimiz
Erkin
Sidiqqa rexmet
Men
alimimiz Erkin Sidiqning sokpet hatirisini
oqup, alimimizning nime digen tirishjan bir yigit ikenligini his
qildim. Alimimizning
sokpette digen her-bir gepliri
bizning yurek sozlirimizdin ibaret. Ilim penge heqiqi kongul qoyghan
ademning
choqum uning pelisige chiqidighanlighini bildim. Men waqtimni ching
tutup, oz
kespimni yahshi igelleymen. Mushu munasiwet bilen bu sokpetni
orunlashturghan
Biliwal.comgha hem alimimiz Erkin Sidiqqa alahide rexmet etimen
Intilip,
Biliwal,
2005-6-11
(18)
Erkin Akamgha Yezilghan Bir Parche Xet
Aptori: Naxsha Saba
Essalam hörmetlik Erkin aka,
söyümlük xanimingizgha we
eqilliq perzentliringizge mendin we bizdin hörmet ichide salamlar
bolsun!
Awal men waqtingizni almasliqni nezerde tutup
özümni
qisqichila tonushturup ötey. Menmu siz bilen yurtdashmen. Biz
yurtta ishlep
yürgen chaghlarda sizning namingizni sizning ata-aningiz bilen bir
idaride
olturushluq xizmetdashlirim hem bashqilardin köp anglap intayin
hayajanlinattim
we bizning yurttinmu mushundaq ésil alim chiqiptu dep yalghuz
menla emes,
hemmeylen qattiq pexirlinettuq. Bir yilliri sizning Aqsu 1-ottura
mektepning
xatire künige atap yézip ewetken tebriknamingizning
mezmunidin xewer tépip köp
tesirlen’gen idim. Sizning ajayip gheyret ichide tirishishingiz
éghizdin-éghizgha köchüp yüretti.
Xéli yillardin kéyin bizmu uzaqtin béri
könglümizge püküp kelgen uluq arzularning istikide
uzun yollarni bésip
wetendin, ata-anidin, qérindashlardin ayrilip bu yerge yeni
Norwégiyege kelduq.
Norwégiyege Uyghurlarning kélishke bashlighinigha aran
besh-alte yil boptu. Biz
kelgilimu üch yil bolay dep qaldi. Men bu dölet heqqide
hazirche bizning
hayatimiz bilen biwasite munasiwetlik bolghah bezi mesililer heqqide
intayin
qisqiche chüshenche bérip ötmekchimen. Bu dölette
ijtimaiy parawanliq tüzümi
yolgha qoyulghan bolgahchqa bu döletning nopusigha qanunluq
ötkenliki kishining
parawanliqi öz puqraliri bilen oxshashken. Bu dölette
Norwég tili dölet tili
bolghan bilen bashlan’ghuchtin tartipla balilargha In’gliz tilini
,ottura
mektepke chiqqanda Fransuz yaki Némis tili we yaki Ispan tilini
oqughuchilarning tallighini boyiche ögitidiken. Aliy mektep
derslirining
yérimidin köpreki In’gliz tilida ötülidiken.
Hökümet alaqiside hem Norwég tili
hem In’gliz tili qollinilidiken. Biz deslepte kelgende héch
qachan anglap
baqmighan bu tilning girammatkisi bek qiyin bilindi. Biz wetende
qandaqla
bolmisun In’gliz tili öginip meqsidimizni yérim -yarta
bolsimu chüshendürgüdek
bolghan iduq. Bu yerge kelgende ikki xil til chelgesh bolup bek
qiynalduq. Bizde
bu til heqqide hem héchqandaq matériyal bolmighachqa
-Norwégche-In’glizche
-Uyghurche bolup birini yene birige terjime qilip yürüp axiri
hazirqi
ehwalimizgha yeni kespiy derslerni alalighidek ehwalgha yettuq.Bu
dölette
In’glizche chiqqan her qandaq ésil eser hepte qalmay
Norwég tiligha terjime
qilinip bolunidiken. Biz bu yerde qanchilik ögineyli dések
shunchilik purset
bar. Hem oqushlirimiz pütünley heqsiz. Eger biz In’gliz
tilini sudek bilgen
bolsaq bashqa döletlergimu chiqip oquyalayttuq.Bu dölette
qaysi millet
bolushidin qet’iy nezer öz puqraliri bolsila bashqa döletke
chiqip oqumaqchi
bolsa bérip kelgen qatnash puli bilen qoshup oqush we turmush
xirajitini
pütünley dölet teripidin kötüridiken. Bu
dölet bay bolghachqa bu yerning
yashliri arisida shiddetlik riqabet dégen nerse yoqken. Ularning
xalighinini
oqup, xalighan yéride xizmet qilishiqa toluq purset barken.
Mushu yaxshi
pursette téximu yaxshi oqush pilanlirimiz bar.
Emdi öz gépimge kelsem, men
yéqinda kompyutérimda
meshghulat qilip olturup bashqa bir tor bétige ulanma qilip
qoyghan «Biliwal»
tor bétini échip yazmiliringizni tasadipiy
körüp qaldim we her birini hayajan
ichide oqup chiqtim. Bu bette yazghanliringizni chet eldiki Uyghurlarmu
oqup
qattiq tesirlendi we sizdin pexirlendi. Ilgiri siz biz üchün
bir ghayiwi süpet
adem idingiz, biz sizning awazingizni anglap özingizni
körelmeydighandek hés
qilattuq. Mana emdi özingiz we ailingizdikilerning resimi
körüp,
yazmiliringizni oqup keliwatimiz. Xuda buyrisa birnechche yildin
kéyin
Amérikigha bérip sizni ziyaret qilip kélish oyimiz
bar. Aka, siz weten ichi we
chet eldiki Uyghurlar üchün tirishchanliq we ghalibiyetning
büyük namayendisi
siz! Men yazmiringizni birdin-birdin köchürüp
élip saqlap qoyuwatimen. Sewebi
uni kitabche qiliwalmaqchi idim. Eger «Biliwal.com»dikiler
uni kitab qilip
neshr qildursa men choqum tonushlar arqiliq bu kitapni
ekeldürimen. Hörmetlik
Erkin aka, men sizning «Biliwal» tor bétidiki
qisturmamgha qarita yazghan, jawab
xétingizni körüp xuddi «Biliwal .com»da
yazghiningizdek semimi we ésil bir alim
ikenlikingzdin bek tesirlendim.Bizning Uyghurlirimiz ichide özini
ziyaliy atap
pexrlinip yürüydighanlar köp, lékin ularning
aridsida ademlik pezilitini toluq
yétildürgenler unche köp emes. Eger sizdek ilim we
pezilette teng yétishken
alim we ziyalilirimiz minglap ,onminglap meydan’gha kelgen bolsidi
bizning
nurghun ishlirimiz téximu yükselgen bolar
idi.Hörmetlik Erkin aka, méning
bilishimche biz yashawatqan bu chet elde Uyghurlardin doktorluq,
magistérliq
unwanigha ériship, öz kespi dairiside tetqiqat bilen
shughullinip we yaxshi
yashap yürgenler xéli bar. Lékin sizge oxshash
alimliq ornida turup «men
xelqimge néme qilip bersem bolar dégen mesile heqqide
köp oylandim» dewatqanlarning
köprek bolushini hemmimiz ümid qilimiz. Men sizning
millitimiz üchün töhpe
qoshushqa izdiniwatqanliqiningiz heqqide yézilghan tesirlik
jümlilerni
oqughinimda ,Uyghurning heqiqiy alimliri yenila Uyghurlarning meripet
yolini
mesh’el bolup yorutushtek muqeddes wezipisini ada qilalaydiken
dégen zor ümidke
keldim! Hazir wetende Uyghur yashlirining beziliri haraq, xiroin bilen
zeherlinip eysh-ishret bilen waqtini bihude ötküzüp.
öz rohini öz qoli bilen
öltürüshke bashlawatqanda sizning dunya we ilim heqqide
Uyghur yashlirigha
bergen terbiyingiz we bisharetliringiz öz nishanidin adiship
qéliwatqanlarning,
chiqish yoli tapalmay qaymuqup yürgenlerning we buruxtumluq ichide
özige qeydap
yürgenlerning qarangghu qelbige chaqmaq bolup chéqildi. Siz
özingizning aliyjanab
izdinish we netije yaritish rohingiz bilen ulargha japaliq emma parlaq
bir
menzilni körsitip berdingzi!
Biz kichikimizdin tartip chet el alimliri,
keshpiyatchi we
yazghuchiliring rohidin öginip ularning qilghan ishliri dorap,
ularning hayat
tarixidin tesirlinip we hayajanlinip kelgenmiz. Mening bekmu
pexirlinish ichide
deydighinim, bizning yashlirimiz axiri özining Uyghur alimining
ömür
musapisini, ghelibisini, arzusini , rohini we zor tirishchanliqini
özi üchün
tirik qibliname, örnek we abide qilidighan boldi! Hörmetlik
aka, xelqimiz
sizdin we sizge oxshash bashqa barliq ziyaliylardin bekmu, bekmu
köp ümid
kütidu! Uyghurlirimiz ichide tebiiy pen alimliri yoq
déyerlikla. Bizdiki
nurghun sewebler tüpeyli tebiiy pende balilirini oqutup bir bashqa
chiqirishqa
jénini tikip qoyudighan kishiler bek az. Yene tarixiy we
ijtimaiy özgirishler
sewebidin etiki quyruqtin bügünki öpkini ela bilish
bizning éngimizgha singip
ketken. Mundaqche éytqanda, siz tekitligen we men choqunidighan
Yehudiy rohi
bizning éngimizdin bekmu yiraqliship kétiwatidu!
Aka, Uyghurning hayatliq musapisi bekmu uzun.
Epsuski bu
karwan sepiride mangidighanlar bek az, uni qoghlap, qawap
yürüydighan itlar
köp. Lékin ishik kirgüchiler üchün
échilidu, yol mangghuchilar üchün daghdam
bolidu…sizning hazirqi netijilerge qanchilik japa-musheqqetlik yollarni
bésip
érishkiningizni hazir her bir Uyghur bildi. Adem meyli qandaqla
jayda
yashimisun netije, ghelibe dégen bu büyük emgek
méwisi japaliq küreshsiz héch
qachan asmandin chüsüp qalmaydighanliqini bashqilar sizning
emeliy hayatliq
jeryaningizdin téximu éniq chüshendi. Bundaq
déyishimdiki seweb chet el
hayatini (bolupmu Amérikini) we chet elge chiqip oqushning
heqiqiy ehwalini
toluq chüshenmeydigan nurghun kishiler ,chet elge chiqsila hemme
ish hel bolup
kétidighandek tuyghugha kélidu. Hayatning barliq qismini
nöldin
bahslaydighanliqini, buning üchün japaliq izdinishlerning
kéreklikini taza
yéterlik chüshenmeydu. Sizning yazmiliringiz mana shundaq
chüshinishmeslikke
yéterlik jawab boldi,shundaqla u siz séghin’ghan
wetenning tagh-deryaliri
üstidin uchup ötüp, tupraq we hawalirini hidlap, sizning
orningizda
ata-ana,urugh-tughqan we barliq Uyghur qérindashliringizgha
sizning namingzidin
salam berdi!
Hörmetlik aka, siz yalghuz
yétük tebiiy pen alimi bolupla
qalmay yene yaxshi er,ésil dada bolush mejburiyitingizni intayin
jayida ada
qilip kéliwétipsiz. Bu dunyada alim bolmaqtin adem bolmaq
bek
tes.Jem’iyitimizde nurghun ata-anilar perzent terbiyileshte özi
ülge bolup
bérishke sel qaraydu. Kichikkine bir misal alsaq ular tamaka
chékishning
ziyanliq ikenlikini, perzentlirige chüshendürüp olturup
tamaka chékidu. Haraq
ichishning exlaqiy buzulushqa élip baridighanliqini sözlep
turup özliri
toxtimay olturushlargha qatrap öylirige mes péti
kélidu. Siz we sizning
hörmetlik xanimingiz perzentinglarni terbiyileshte intayin
köp küch
chiqiripsiler.Ularning psixologiyilik alahidilikige asasen élip
barghan
terbiyenglar perzentlirini yaxshi adem qilip terbiyilesh
üchün izdiniwatqan her
bir Uyghur ailisi üchün bir yaxshi tejribe we derslik
bolalaydu. Hörmetlik
Erkin aka, netije qazan’ghan her bir erning keynide choqum uning
üchün
ün-tinsiz bedel töligen ésil bir ayal bolidu. Sizning
hörmetlik xanimingiz
Aman’gülmu mana shundaq ayaldur. Dunyada ana eng ulughdur, shu
sewebtin weten
namining aldigha ana qoshulup «ana weten» déyilidu,
ana yurt dep éytilidu we
«ana til» dep yézilidu. Bu muqeddes üch
sözge her qachan Ana nami qoshulup
éytilidu. Her bir
döletning we milletning kelgusi hem
teqdiri anilarning we ayallarning rohiy süpiti bilen zich
baghlinishliq. Nadan,
qara qorsaq ,oyun-tamasha, pul we kiyim-kéckekningla qorchiqigha
aylinip, öz
perzentlirining teqdirige köngül bölmeydighan anilarning
kichik ailisini
jahalet qaplaydu. Bundaqlarning köp bolushi axirqi hésabta
milletning teqdirini
hem zawalliqqa bashlaydu. Aman’gül xanimning ömür
musapisini siz bilen bille
bésip japa-musheqqitingizde yéningizda teng küchep
turushi, hem ghalibiyitingiz
üchün pexirlinish ichide chawak chalalishi we axiri
özimu ilim-pen yolidiki
menzillerni siz bilen teng tamamlap méhriban ana, wapadar ayal
we zamaniwiy
ilim igiligen bilim igisi bolalishi barliq Uyghur ayalliri
üchün eng ésil
örnektur. Izingizni bésip méngiwatqan eqilliq
perzentliringiz Dilnare we
Dilshatjanlar weten ichi-sirtidki yash-ösmürler
üchün hem ésil örnektur.Siz
ilim söyer kishilerning qelbini qanchilik lerzige salghan
bolsingiz
perzentliringizmu bilim yolida tirishiwatqan kichik dostlarning qelbini
shunchilik lerzige saldi!!!
Hörmetlik aka, yazidighanlirim köp
bolsimu, lékin axirida
silerge cheksiz bext we netije tilep ,cheksiz tileklirim ichide bu
xetni
ayaghlashturmaqchimen.
Biliwal,
2005-6-24
(19) Bir
dadining
"Sohbet"tin tesirati
Men aldi
bilen
"biliwal","izdinix" tor betlirini qurghan, yaxshi niyetlik,
el-soyer qerindashlirimizgha we mushu addi xetim arqiliq, oz hayatining
japaliq, egri-toqay turmush yolida qetí irade bilen minut
waqitnimu qoldin
bermey, ozining kishini heyran qaldurarliq jasariti bilen esil emgek
miwilirini
qolgha kelturgen, millitimizning pexrlik oghlani Erkin sidiq ependige
semimi
hormitimni, uning millitimiz kelgusi uchun mushundaq bir bibaha yol
korsetmilerni bizge teqdim etkini uchun uninggha chin yurektin
teshekkurim we
soyunush ichidiki rexmitimni bildurimen.
Hormetlik Erkin ependi, siz Amerka
qitéside, yeni
pen-texnikida eng ilghar, eng zamaniwilashqan dolettte ilim-penning
payansiz
dengizida uzup mengiwatqan serkerdilerning serdari bolup turupmu yene
qimmetlik
waqtingizni chiqirip, ana-yurt xelqimiz we kelgusi ewladlar uchun
intayin
qimmetlik bir materyalni, muhim bir derslikni sowgha qildingiz. bu bir
qedirleshke
tegishlik yaxshi bashlinish. yaxshi niyitingizge barikalla!
Tor betidin bilishimche nechche onminglighan
jigerlik
yashlirimiz bu sohbet xatirsidin xewer tapti. Ular yene nechche
onminglighan
qerindashlirimizgha teshwiq-terbiye qilalaydu. Biz hemmimiz emeli
unumining
tesewwurimizdikidin teximu kop bolushini umit qilimiz. Bu "sohbet
xatirisi"ning yashlirimiz, jumlidin barliq xelqimiz uchun bir yashash
desturi bolup qelishini tolimu arzu qilimen.
Bu yerde men "Shinjiang Mediniyti"
jornilidiki
munu tepekkur jewherlirini eslep qaldim: "Ozini ozi qutquzghanlar
heqiqi
ghaliplardur, bashqilarni qutquzghanlar alijanaplardur, ozinimu,
bashqilarnimu
heqiqi turde qutquzalaydighanlar arimizdiki hormetke sazawer eng ulugh
kishilerdur.", "Herqandaq bir milletning teghdiri alimlar we
satqinlar bilen chemberches baghlanghan bolidu."
Hazir bizning aldimizda rehimsiz riqabet
dunyasi
turuptu,
herqandaq bir hayat insan riqabet xirisigha uchrimaqta. qandaq qilish
kerek?
Otkenki esirning keyinki yerimidin buyan ghayet zor derijide tereqqi
qilghan,
dunya ilim-pen sanaét inqilawi, uchur inqilawi, dunyadiki dolet
we
milletlerning unwersal selishturma haliti, milletning ozining
mewjutluqini
qandaq qilip saqliyalishi, keyinki ewlatlarni qandaq terbiylesh,
yeteklesh
nahayiti muhim bir ziddiyet we mesile bolup turmaqta. "tashqi sewep
ozgirishning asasi, ichki sewep ozgirishning sherti" digen bu
qanuniyetke
asaslanghanda, bizde yuksek irade, chidamliq gheyret we harmay-talmay
uginidighan rohiyet bolushi bilen birge unighgha mas halda eshu
ewlatlarni
terbiyledighan we toghra nishangha yetekleydighan bilimlik ustazlar,
mesuliyatchan aile we ata-anilarning koplep meydangha kelishi tolimu
zorur. Siz
eytqandek hazirqi bizning jemiytimizde ilim-bilim elishqa tosalghu
bolidighan
gheyri, tutruqsiz "herket" yaki "inqilap"mu yoq. qanchilik
ugensingiz shert-sharait bar. Hazirqi gep qandaq uginish, uginishke
qandaq ilmi
yetekchilik qilishtiki mahiyetlik bolghan tonush we unumluk usulni
tallash
mesiliside bolmaqta. Islahat, ishikni echiwitish we bazar igilikining
deslepki
basquchida qerindashlirimiz we ata-anilarda bilim elish arqiliq ozini
qutquzush
idiyisi texi intayin kemchil, herxil yollar arqiliq waqitliq kun
otkuzush
idiyisi qoyuq halette, bezi bilim alghuchilirimizning bilim elishtiki
muddiasi
taza eniq emes dep qaraymen. Ilim-penni uginish yuksek eqidini telep
qilidu,
shunga harmay teshwiq-terbiye eilip berishqa, ularni rohi jehettin
qutquzush,
toghra nishangha yeteklesh nahayiti muhim boliwatqan mushu peytte
mushundaq bir
sohbet xatirsining otturgha chiqishi tolimu ehmiyetlik bir ish boptu.
Ewladlarni terbiyleshte teximu mol uginish tejribiliri we yengiche
usullar
bolsa barliq qerindashlirimizning Erkin Sidiq ependige oxshash biz
bilen
ortaqilishishini umit qilimen. Erkin Sidiq ependi, sizni
qollap-quwwtlep kelgen
Amangul xanimgha yene birqetim barikalla eytimiz. Mushundaq yaxshi
niyet bilen
millitimizni terbiylesh biz barliq ata-anilarning bash tartip
bolmaydighan
mesuliytimizdur.
Qanat,
Biliwal, 2005-6-21
(20) Mening
ogunux ulgem
Hormetlik
‘Biliwal’ tor bashqurghuchisi we
Erkin akimizgha:
Silerning tolimu ehmiyetlik bu sohbet hatirisini
tor
ustide elen qilghininglarni qutluqlaymen we chongqur teshekkur eytimen!
Toringizlarning daimliq uqurmini bulush
supitide, bizning
hormetke ige, kamaletke yetken alimimiz Erkin Sidiq bilen bolghan
sohbet
hatirisini uqup keliwatimen. Erkin Sidiq akimizning bu yazmilirini
uqughan her
bir kishi hayajanlanmay turalmaydu. Bu wetinimizde yashawatqan Uighur
perzentlirimiz uchun chong terbiye we ularning kelechegi, ghayiliri
uchun zor
turtke bolidu dep qaraymen.
Men bu sohbet hatirisini uqup keliwetip,
eyni
waqitlardiki
ali mektep hayatimni eslep qaldim. Men hepte ahirliri Xinjiang
Universitida
ukuwatqan akamning yenigha barghinimda Erkinkamni uchritattim (chunki u
mening
akam bilen yahshi dostlar idi). Shenbe kunidiki Aksuluq yurtluqlarning
ulturushlirigha bezide qatniship qalghanlirimda Erkinkam bilen sohbette
bolattim. U manga Englischini choqum ogunushimni qayta-qayta jikileyti
we
ogunush usullirini nahayti estayidil sozlep beretti. Mening ali mektep
hayatimda Englischini ugunushni bashlishimgha Erkinkam zor turtke boldi
dep
qaraymen. U mening ogunux ulgemdur.
Shughunisi, men gerche heli burunla
Englischini
ugunushke
bashlighan bolsammu ta hazirghiche sewiyemning anche ashalmighinidin
zor
ukunimen. Buning sewebi belkim men Erkinkamgha ohshash waqit-saetni
pilanliq
urunlashturalmighanlighim, bezi sharap sorunliridin ozemni
tartalmighanlighimdim boldi dep qaraymen. Men heqiqetenmu waqit koz
qarishigha
kelgende, qaysi ishning birinchi urunda turdighanlighini, bir muhim
nishan
uchun bezi ishlarda qurban berishke chidimighanlighimdin, we shu
waqitlarning
sudek utup ketkinige emdiletin tolimu pushayman qilimen. Shundaqtimu
men
tirishmidim diyelmeymen. Belkim shu tirishqanlighimning netijisidin
hazirqidek
urungha erisheligen bolsam kerek.
Men hazir Yaponiyening doletlik tetkikat orni
RIKEN ning
menge tetkikat merkizide tetqiqatchi bolup ishlewatimen. Bu jaygha
kirmekning
anche asan ish emesligini sozlep ketishimning hajiti bolmisa kerek. Bu
urunda
dunyaning herqaysi jayliridin kelgen tetqiqatchilar yighilghan bolup,
barlik
yighin, sohbetlirimizda putunley Englische telep qilinidu.
Men bu yerde dimekchi bolghunum, shu
tapta
uzemning
Englische sewiyemning ajizlighini tehimu hes qiliwatqanlighimdur.
Gerche oz
tetqiqat dairemdiki mezmunlarni heli yahshi sozliyeligen bolsammu,
tuyuksiz
soralghan soallarni chushunush we ulargha jawap berish, yaki chet’ellik
dangliq
Proffisorlarning nutqini anglap, beliwelishqa tegishlik muhim nohtilar
ustide
ulardin soal sorashqa toghra kelgende ajizlich hes qilimen. Men shu
yashliq
dewrimdiki waqitlarning neqeder muhimlighini, shu waqitlarda tehimu
koprek
ugenmigenligimdin nahayti okunimen. Esit shu altundek waqitlar…! Men
hazir
helimu hem tetqiqat waqitlirimdin sirt Englische ugunushni
dawamlashturuwatimen. Englische NOVA kechlik kurslirigha heptide ikki
qetim
beriwatimen. Birak til ugunush yenila yashlik dewirdikige yetmeydiken.
Mening Uighur yashlirigha dimekchi
bolghan
tewsiyem,
waqtinglarni ching tutunglar. “Waqit digen altun” digen sozning
menisini yaxliq
dewringlar utup ketkendin keyin chuxengen bilen bikarken. Otup ketken
waqitni
qayturwalghili, toluqliwalghili bolmaydiken. Yene birsi, Erkinkam
tekitligendek, hergizmu “yetkili bolmaydighan menzil yok”.
Ghaye-nishanimiz
eniq bolup tirishipla mangidikenmiz, rastinla herkandak pellige
yiteleymiz.
Uighur her qandak millet, heliqtin qelishmaydu, hetta ulardin eship
chushushke
tamamen qadirdur!
Dilshat
Abla, Biliwal, 2005-12-12