2. Soal: Hazir asasliqi qaysi sahe boyiche tetqiqat bilen shughulliniwatisiz?

Jawab: Men hazir "JPL" dégen idaride bir "Aliy Derijilik Optika Injinéri" bolup ishlewatimen. Amérika hökümitining alem boshluqi téxnikisini bashqurush merkizi (In’glizchisi: "National Aeronautics and Space Administration" bolup, (http://www.nasa.gov, uni qisqartip "NASA" dep yazidu) uning qarimiqida 10 tetqiq-tereqqiyat merkizi (Research and Development Center) bar bolup, uning ichidiki eng yuqiri téxnika merkizi In’glizchide "Jet Propulsion Laboratory" dep atilip, u qisqartilip "JPL" dep yézilidu (http://www.jpl.nasa.gov). JPL memuriy jehettin Kaliforniye Téxnika Instituti (In’glizchisi "California Institute of Technology" bolup, qisqartilip "Caltech" dep yézilidu) ge qarashliq bolup, uning iqtisadiy chiqimini NASA chiqiridu. JPL xizmetchilirining sani 2004-yili 6000 etrapida, uning ichide 2000 ademning doktorluq unwani, 2000 ademning magistérliq unwani, qalghan 2000 gha yéqin ademning bakalawrliq unwani bar bolup, 2004-yilliq iqtisadiy chiqimi 1.6 milyart dollar etrapida bolghan. Yéqinda élan qilin’ghan bir doklatqa asaslan'ghanda, Caltech pütün dunyadiki aliy mektepler ichide 3-orunda turidiken (Harvard Uniwérsitéti 1-orunda, Stanford Uniwérsitéti 2-orunda iken). Caltechta Nobél mukapatigha érishken proféssorlarning sani jem’iy 30 iken (http://pr.caltech.edu/events/caltech_nobel/).

Hazir men 2 chong alem qurulushining téxnikiliq körsetküchini hésablap chiqish ishini qiliwatimen. Uning birinchisi 2006-yili yer shari töwen orbétisigha qoyup bérilidighan bir yéngi tiptiki alem téléskopi bolup, uninggha ajritilghan pul 200 milyon dollardin ashidu. Yene biri alem boshluqidin yéngi pilanéta tapquchi (Terrestrial Planet Finder, http://planetquest.jpl.nasa.gov/TPF/tpf_index.html) dep atilip, qisqartilip TPF dep yézilidu. Hazir Amérika tapqan, quyash (kün) din bashqa 150 etrapidiki özi nur chiqiridighan yultuzlar bar bolup, kishiler bu yultuz (pilanéta)larning ichide ademge oxshash janliqlar yashaydighan pilanétilarmu bolushi mumkin, dep perez qilishiwatidu. TPF ning meqsidi ashundaq pilanétilarning ichidiki 30 nechchisini tekshürüshtin ibaret. TPF 2014-yili qoyup bérilmekchi.

Men dunyadiki optika énjinérliri ichide bir qeder omumiyüzlük tereqqiy qilghan kishilerning biri hésablinimen, özüm her xil kompyutér tillirida murekkep, yuqiri derijilik programmilarni yazalaymen. Murekkep optikiliq üsküne we zapchaslarni layihileymen. Ularni tejribixanida özüm yasap chiqalaymen. Hemde herxil optikiliq zapchas-üskünilerni tejribixanida sinaq qilip tekshürüp chiqalaymen. Shunglashqa hazirghiche ishligen 3-4 idarining hemmiside téxnika jehettin eng etibarliq xadim qatarida orun tutup keldim. Men JPL ge 2004-yili 1-ayda kirgen bolup, shu yil 8-ayda "Töhpisi Alahide Bolghan Xadim" dégen mukapatqa érishtim.

JPL ge xizmetke kirish intayin qiyin bolup, bezilerning mölcherlishiche, Uyghur, Türk, Qazaq, Qirghiz qatarliq Türkiy milletlirining ichide, aldinqi 20 yil ichide JPL ge ishqa kireligenler yalghuz men ikenmen (hazirmu JPL de mendin bashqa Türkiy milletlerdin adem yoq).

Esli menbesi: www.biliwal.com