Ghaye Tikleshning 10 Ölchimi

2010-yili 9-ayning 25-küni

    Kona Yéziq: [meripet.com]   [uyghuracademy.org]   [meripet.org]

Men özemning 2010-yili 9-Iyulda yazghan «Nishan Tikleshte Bilishke Tégishlik Ishlar» dégen maqalisida arzu, nishan we ghaye otturisidiki perqlerni, hemde nishanni muwapiq tikleshning ölchemlirini tonushturup ötken idim.  Ashu témigha yéqin kélidighan yene bir mezmun bar.  U bolsimu qandaq qilghanda ghayini muwapiq tallighili bolidighanliqi mesilidur.  Bumu Uyghur yashliri eng köp duch kélidighan mesililerning birsi bolup, men wetendiki yashlardin tapshurup alidighan élxetlerning bir qismi özliri tallighan ghayilerning toghra bolghan-bolmighanliqi toghrisidiki soallarni asasiy mezmun qilghan.  Men yéqinda qizim Dilnarening qolida «Ghayingizni sinaqtin ötküzüp béqing» (In’glizche «Put your dream to the test») dégen bir parche kitabni körüp qaldim.  Shuning bilen uni qizimdin ariyet élip, téz sür’ette bir qétim waraqdap chiqtim.  Bu kitab muqeddime we 10 baptin terkip tapqan bolup, u 10 bapta ghayini sinaydighan 10 sinaq tepseliy bayan qilin’ghan. U kitab jemi 235 betlik bolup, paydilinish materiyalliri tizimlikining özila 8 bet kélidiken.  Men ushbu yazmamda ashu kitabning muqeddime qismidiki mezmunlarni, yeni ghayini muwapiq tallashning 10 ölchimi yaki bir ghayining muwapiq bolghan-bolmighanliqini bahalap körüshke ishlitidighan 10 sinaqni qisqiche tonushturup ötimen.

Köpünche kishilerning kam dégende birdin ghayisi bar bolidu.  Méningche sizningmu hem shundaq.  Siz choqum öz ghayingizni öz hayatingizda emelge ashurushni isteysiz.  Emma hazir siz tallighan pellingizning bek égiz bolup ketkenlikini yaki bek töwen bolup qalghanliqini bilelmey qéliwatqan bolishingiz mumkin.  Sizning ghayingizning choqum emelge ashidighanliqi yaki meghlup bolidighanliqini, qandaq qilghanda uni emelge ashurghili bolidighanliqini, hazir turghan yéringizdin u pellige qandaq yétip baralaydighanliqingizni bilelmey qéliwatqan bolishingiz mumkin.  Eger sizning hazirqi ehwalingiz ene shundaq bolsa, ushbu yazmida we men kéyin yazmaqchi bolghan «Arzuni ré’alliqqa aylandurushning yoshurun qanuniyiti» dégen mezmundiki yazmilirimda tonushturulidighan ilmiy uqumlar sizge xélila yardem qilalaydu.  Siz mezkur yazmidiki bilimlerni igilesh arqiliq, özingizdin öz ghayingiz toghrisida toghra soallarni sorashni öginiwalisiz.  Eger sizning ashu soallargha bergen jawabliringiz bolushluq (yeni «rast, shundaq, toghra» dégen) jawablar bolidiken, sizning ghayingizning emelge éshish éhtimalliqi nahayiti yuqiri bolghan bolidu.  Shunglashqa men sizning töwendiki mezmunlarni estayidil oqup chiqishingizni ümid qilimen.

Bu yerde eskertip qoyushqa tégishlik bir nerse shuki, In’glizchide uxlighanda köridighan «chüsh» bilen hazir gépini qiliwatqan «ghaye» üchün oxshash bir söz, yeni «dream» dégen söz, ishlitilidu.  Shunglashqa ghaye toghrisidiki kitab-maqalilardiki bayanlarda «dream» dégen sözni bir dem «chüsh» dégen menide, bir dem «ghaye» dégen menide ishlitidu.  Mesilen, In’glizchidiki «daydream» dégen sözning uttur menisi «künduzdiki chüsh» bolup, u «quruq ghaye» yaki «emelge ashmaydighan ghaye» dégen menanimu bilduridu. In’glizchidiki «keep dreaming» dégen sözni «ghayingizni teyyarlawéring» dep chüshensimu bolidu, yaki «chüshingizni köriwéring» dep chüshensimu bolidu.

1. Kitabning Aptori Toghrisida

«Ghayingizni sinaqtin ötküzüp béqing» dégen kitabning aptorining ismi Jon Maksiwél («John C. Maxwell») bolup, u bir xelq’arada etirap qilin’ghan lidérshunasliq mutexessisi, notuq sözligüchi we aptordur.  U 50 parchidin artuq kitab chiqarghan bolup, ularning kopiysidin hazirghiche 16 milyondin artuqi sétilghan.  Dunyadiki 2 milyondin artuq lidérlerge terbiyilesh séminarliri bergen. Bir qanche mulazimet shirketlirini qurghan.  Uning «Liderliqning aghdurup tashlighili bolmaydighan 21 qanuniyiti», «Özingizning ichidiki lidérliqni yétildürüng», we «Bir lidérde kam bolsa bolmaydighan 21 süpet» dégen 3 parche kitabining her birsi bir milyon nusxidin köprek sétilghan. 

2. Ghaye Dégen Néme

Doktur Maksiwél muweppeqiyet qazan’ghan kishiler üstide 40 yildin artuq waqit ilmiy tetqiqat élip barghan.  Yüzligen tesiri nahayiti küchlük, intayin chong muweppeqiyetlerni qolgha keltürgen kishiler bilen tonushqan.  Özimu bir qanche chong ghayilerni emelge ashurghan.  Shu jeryanda nurghun kishilerning ghaye toghrisida xata chüshenchige ige ikenlikini bayqighan.  Töwendikisi bir qisim kishiler «ghaye» dep tallaydighan nersilerning bir qisqa tizimliki:

• Quruq ghayiler (Kündüzdiki chüsh)—hazirqi xizmitidin diqqitini chachidighan nersiler
• Asmandiki ghazning shorpisigha nan chilap yeydighan ghayiler—Ré’alliqta istratégiyisi yaki asasi yoq qalaymiqan idiyiler
• Nachar ghayiler—Qayghu we palechlikni köpeytidighan endishiler
• Idé’alistik ghayiler—Peqet siz hemmige qadir bolghandila andin emelge ashidighan dunya
• Wakaletlik ghayiler—Peqet bashqilar arqiliqla emelge ashurghili bolidighan ghayiler
• Romantik ghayiler— «Méni bashqilar bexitlik qilidu» deydighan eqide
• Xizmet ghayiliri— «Méni xizmettiki muweppeqiyet bexitlik qilidu» deydighan eqide
• Menzil ghayiliri—«Méni bir xizmet orni, bir hoquq, yaki bir mukapat bexitlik qilidu» deydighan eqide.

Eger yuqiriqi ghayiler orunluq ghayiler bolmisa, qandaqliri orunluq bolghan bolidu?  Sinaqlardin öteleydighan ghayining éniqlimisi mundaq:  Ghaye déginimiz ademge ilham béghishlaydighan, kelgüsi toghrisidiki bir güzel köngül menzirisi bolup, u pütün wujudingizgha, iradingizge we rohiyitingizge küch-qudret ata qilip, sizni uni emelge ashurush yolida barliq tirishchanliqlarni körsitishingizge ündeydighan yaki chaqiridighan nerse.  Bir ademning qoghlishishqa erziydighan bir ghayisi ashu ademning yashash meqsidi bilen yoshurun küchining köngül menzirisi we yol xeritisige oxshash bir nersidur.

3. Ademning Ghayisi Bolush Néme Üchün Intayin Muhim?

Ghayiler intayin qimmetlik tawarlar bolup, ular bizni algha qarap ittiridu.  Bizge küch-qudret ata qilidu.  Bizning qiliwatqan ishimizgha bolghan qizghinliqimizni qozghaydu.  Shunglashqa her bir ademning ghayisi bolishi kérek.  Emma, eger siz özingizde emelge ashurushni isteydighan ghayining bar-yoqlighini éniq bilmisingiz qandaq qilish kérek?  Nurghun kishiler ghaye tikleshke righbetlendürülmigen bolidu.  Yene nurghun kishilerning ghayisi bar bolsimu, ular öz ghayisige bolghan ümidini yoqutup, uni bir terepke qayrip qoyidu. Eger siz ashundaq ademlerning birsi bolup qalsingiz, hergizmu ensirimeng—Siz öz ghayingizni qaytidin turghuzalaysiz.  Ghaye chong bolsimu, kichik bolsimu boliwéridu.  Peqet chong ghayela ghaye hésablinip, qalghanliri ghaye hésablanmaydighan ish yoq.  Lékin, sizning ghayingiz choqum özingizdin chongraq bolishi kérek—Köpünche waqitta siz peqet özingiz tallighan pelle bilen oxshash égizliktiki yaki uningdin töwenrek turidighan baldaqqila chiqalaysiz.

4. Bezilerning Ghaye Tikleshtin Waz Kéchishning Sewebliri

(1) Bashqilarning Yaman Tesiri

Dunyada bashqilarning ghayisigha hujum qilidighan, bashqilarning idiyilirini öltürüp tashlaydighan kishiler nahayiti köp.  Özining héch qandaq ghayisi yoq kishiler bashqilarning ghayisi bar bolishini anche xalap ketmeydu.  Undaq kishiler bashqilarning muweppeqiyitidin rahetsizlik yaki bixetersizlik hés qilidu.  Éhtimal ghaye tikleshte sizmu ashundaq kishilerning qurbani bolup ketken bolishingiz mumkin.  Éhtimal sizning bir ghaye tiklishingizge bashqilar soghaq su sepken bolishi mumkin.  Sizning yuqiri örlep, öz  hayatingizda alahide töhpilerni yaritishingizgha bashqilar qarshi turup baqqan bolishimu mumkin.  Yaki ular sizni bezi azab-oqubet yaki ümidsizlinishlerdin saqlap qalmaqchi bolghan bolishimu mumkin.  Sizge ashundaq ehwalning qaysisi yüz bergen bolishidin qet’iynezer, eger siz bir ghaye tikleshtin bélingizni qoyuwetken bolsingiz, rohingizni qayta urghutung.  Siz hazirdin bashlap bir ghaye tiklep, ashu ghaye üchün tirishsingizmu hergiz kéchikken bolmaysiz.

(2) Burunqi Ongushsizliq we Azablarning Tesiri

Ümidsizlik arzu bilen ré’alliqning otturisidiki boshluq bolup, biz hemmimiz ashundaq boshluqni öz béshimizdin ötküzüp baqqan.  Biz hemmimiz aldin mölcherlimigen nachar sergüzeshtilerni öz béshimizdin ötküzüp baqqan.  Emelge ashmighan istekler we bitchit bolghan ümidler bilen yashashqa mejburi bolup baqqan.  Biz bezi ishlarni yaxshi qilalmighanda, «Undaq ishni ikkinchi qilmaymen», deymiz.  Bu bir chong xataliq, bolupmu ghayining ishida téximu shundaq.  Meghlubiyet muweppeqiyet üchün tölimise bolmaydighan bedeldur.  Bezi kishiler öz ghayisini emelge ashurush yolida ongushluq qedemlerni bésish üchün nurghun ongushsizliqlarni öz béshidin ötküzüshke toghra kélidu.  Sabiq En’gliye bash ministiri Margarét Sachér («Margaret Thatcher») xanim mundaq dégen: «Sen bir jengni köp qétim élip barghandila andin uningda utup chiqalaysen.»  Biz bu sözni este ching tutishimiz, öz köreshlirimizdin aldirap waz kechmeslikimiz kérek.

(3) Otturahal Ehwalgha Qanaetlinishke Adetlinip Qélish

Bir ghayini emelge ashurush sizdin chektin sel ashuriwétishni, otturahal derijidin yuqiriraq derijide tirishchanliq körsitishni telep qilidu.  Bir adettiki adem bolup yashashmu kishilik tallashlarning birsi.  Kishini hayajan’gha salalaydighan derijidiki ghayisi yoq ademler asanla öz hayatini israp qiliwétidu.  Shunglashqa eger siz öz hayatingizni otturahal ademlerningki bilen oxshash derijide ötküzüshni xalimisingiz, özingiz üchün choqum bir ghaye tikleng.  Peqet bir ghayila sizni hazir pétip qalghan patqaqtin qutuldurup chiqalaydu.

(4) Öz-özige ichench qilalmasliq

Ghayilik yashash öz-özige ishench baghlashni telep qilidu.  Bezide öz-özige bolghan ishench özi üchün ghaye tiklep, ashu ghaye üchün köresh qilidighan kishiler bilen undaq qilmaydighan kishilerni perqlendürüp turidighan birdin-bir amil bolup qalidu.  Sizning özingizge bolghan ishenchingiz qanche küchlük bolidiken, sizning öz istikingizdin waz kechmey, adaqqiche tirishish éhtimalliqingizmu shunche yuqiri bolidu.  Men öz-özi üchün ishench turghuzush usuli toghrisida özemning kéyinki bir maqalisida mexsus toxtilimen.

(5) Ghaye tiklesh üchün zörür bolghan tesewwurning kemchil bolushi

Siz peqet xiyal qilish, tesewwur qilish arqiliqla öz ghayingizni bayqiyalaysiz.  Bir ghayige hayatliq ata qilidighan nerse tesewwurdin ibarettur.  Dunyagha meshur fizika alimi Albért Éynistéyn (Albert Einstein, 1879-1955) mundaq dégen: «Men özemni we özemning tesewwur qilish usulini tekshürüsh arqiliq shundaq xulasige keldimki, men üchün özemning fantaziyilik xiyallarni qilish talantim ijabiy bilimlerni özleshtürüwélish talantimdin üstün turidiken.»  U öz tesewwurini «muqeddes hewes», dep atighan.  Yaratquchimiz öz ghayisini bayqash we yétildürüsh qabiliyitini hemme ademlerge ata qilghan.  Sizning öz ghayingizni bayqash we yétildürüsh iqtidaringiz sizning yoshurun qabiliyitingizning birsi.  Ghaye tikleshning bir aldin békitilgen waqti yoq.  Siz ghaye tallashni her qandaq waqitta élip barsingiz boliwéridu.  Siz bir ghaye tikleshke hergizmu kéchikip qalmaysiz, we hazirmu kéchikken bolmaysiz.

5. Ghaye Tikleshning 10 Ölchimi

Sizning bir ghayingiz bar bolsun. Hemde u ghaye sizning pütün küchingiz bilen intilishingizge yaki qoghlushingizgha erziydighan bolsun. Undaqta siz ashu ghayingizni emelge ashuralamsiz-yoq, uni qandaq bileleysiz? Uni bilishning amali bar. U bolsimu siz öz ghayingizni töwendiki 10 ölchem buyiche bahalap béqish.  Bu 10 ölchem 10 soal sheklide bayan qilin’ghan bolup, her bir soalgha qarita 3 xil ehwal teswirlen’gen.  Siz öz ghayingizning ehwalini ashu 10 soalgha qarita teswirlen’gen 30 xil ehwallar bilen semimiy halda sélishturup chiqing.  Eger sizning ehwalingiz ashu 30 xil ehwalning melum birsige uyghun kelse, uninggha «toghra» dégen nomurni biring.  Eger uyghun kelmise uninggha «xata» dégen nomurni biring.  Eng axirida siz jemi qanche «toghra» dégen we qanche «xata» dégen jawabqa érishkenlikingizni hésablap chiqing.  Eger siz hemme ehwalgha qarita «toghra» dégen jawabqa érishsingiz, jemi 30 dane «toghra» dégen jawabqa érishken, birmu «xata» dégen jawabqa érishmigen bolisiz.  Siz köpünche ehwallarda «toghra» dégen jawabqa érishken bolsingiz, sizning ghayingizning emelge éshish éhtimalliqi nahayiti yuqiri bolidu. 

Yaki bolmisa, siz her bir ehwalgha 0 bilen 10 ghiche nomur bersingizmu bolidu. Sizning bir ehwalingiz töwendiki ölchemdiki bir ehwalgha toluq uyghun kelse, uninggha 10 nomur biring.  Peqetla uyghun kelmise uninggha 0 biring.  Eger 70 pirsent uyghun kelse, uninggha 7 nomur biring.  Eng axirida siz érishken hemme nomurni qoshup chiqing.  Toluq nomur jemi 300 nomur bolup, eger siz 210 nomur alsingiz, sizning ehwalingiz töwendiki 10 ölchemge 70 pirsent uyghun kélidighanliqini körsitidu.

Töwende men 10 soal we ulargha mas kélidighan 30 xil ehwalni bayan qilimen.

Ilawe: Uyghurlarda mektep tallash, kesip tallash, toy qilidighan jörisini tallash, ömürini ötküzidighan jayni tallash qatarliq ishlarda, balisi üchün ata-ana qarar chiqirip beridighan ehwal intayin éghir bolup, ashundaq ehwallargha uchrighan kishilerning asasen hemmisi dégidek axirsida bexitlik bolalmaydu—Men bu xil ehwallarni özemge kélidighan élxetlerde dawamliq uchurtup turimen.

Ilawe: Eger téxi oqup baqmighan bolsingiz, méning «Nishan Tikleshte Bilishke Tégishlik Ishlar» dégen maqalem bilen «Arzuni Ré'alliqqa Aylandurushning Sirliq Qanuniyiti» dégen doklad tékistimni bir qétim oqup chiqing.

Ilawe: Adem üchün öz-özini toluq bayqash, öz-özini toluq chüshinish intayin muhim bolup, eger téxi oqup baqmighan bolsingiz méning kishilik SWOT analiz usuli bayan qilin’ghan «Artuqchiliq, Ajizliq, Purset, we Tehdit » dégen maqalemning munasiwetlik mezmunlirini bir qétim oqup béqing.

Ilawe: Méning «Arzuni Ré'alliqqa Aylandurushning Sirliq Qanuniyiti» dégen doklad tékistimdimu mushu heqte mexsus mezmun bar.

Yuquridiki ehwallarda öz ghayingizni özingizla sinap béqishtin bashqa, eng yaxshisi uni siz özingizning 3 dostining bahalishidinmu ötküzüp béqing.  Eger sizning ghayingiz hemme bahalashlardin «toghra» dégen jawab bilen öteleydiken, sizning ghayingiz choqum ré’alliqqa aylinalaydu.  Eger sizning ghayingiz bezi ehwallarda «xata» dégen nomurgha ériship qalidiken, siz özingizning ashu ehwalda semimiy bolghan-bolmighanliqi üstide, yaki ashu ehwallar toghrisida qaysi ishlarni qilsingiz ularda «toghra» dégen nomurgha érisheleydighanliqingiz üstide waqit chiqirip chongqur oylinip béqing.  Dostliringizning bahasighimu intayin chongqur ehmiyet biring.  Eger ular melum bir ehwalda sizge 10 nomur bermigen bolsa, siz ulardin «Buningda men 10 nomur élish üchün qandaq qilishim kérek?» dep sorap béqing.  Ularning dégenlirini qulaq sélip anglang, xatire qaldurung, hemde soallarni toluq aydinglashturiwéling.  Emma hergizmu özingizni aqlashqa tirishmang. Bashqurush ilmi meslihetchisi Jek Rözénblam («Jack Rosenblum») ning mawu gépini ésingizde saqlang: «Eger bir adem sanga ‘sen bir at’ dise, u adem telwe adem bolidu.  Eger 3 adem ‘sen bir at’ dise, bir süyiqest pilanliniwatqan bolidu.  Eger 10 adem ‘sen bir at’ dise, u chaghda sanga bir iger élish waqti kelgen bolidu.»

6. Axirqi Söz

Méning terjimalimni, Biliwal tori bilen ötküzgen yazma söhbetning xatirisini, we méning muweppeqiyet bilen ish ünümi heqqidiki yazmilirimni oqup baqqan qérindashlarning xewiride bolghunidek, men hazirghiche bolghan ömrümning oxshimighan dewrliride özem üchün oxshimighan ishlarni ghaye qilip tiklep mangdim.  Hemde ashu ghayilerni ré’alliqqa aylandurush üchün özemning barliqini serip qilip, qattiq tirishtim.  Netijide öz ghayemning köpinchisini emelge ashurdum.  Mesilen, 1985-88-yilliri Yaponiyige bérip, aspirantliq oqughuchi bolalmighandin kéyin, Amérikigha bérip magistirliq we dokturluq ünwanlirini élishni özemge ghaye qilip turghuzdum.  Bu ghaye mendin mundaq ikki asasiy nersini telep qilatti.  Birinchisi, «TOEFL» dep atilidighan In’gilizche imtihanida layaqetlik bolush.  Ikkinchisi, öz-özemni béqish üchün yeterlik iqtisad bolush.  U chaghda Yaponiyidiki men oqughan aliy mektep heptisige 6 kün, künige etigen saet 9 din kech saet 6 giche 8 saet ishleytti.  Men yuqiriqi ikki shertni hazirlash üchün, Yaponiyidiki axirqi yérim yildin artuqraq waqit ichide, her küni etigen saet 8 din burun ishxanamgha kélip boldum. Kech saet 5 te yatiqimgha qaytip kélip, 5 yérimghiche kechlik tamiqimni yep, 6 giche yérim saet wélispit minip Matsushita Shirkitide ishligili bardim.  U yerge poyizda oltursa 6-7 minuttila barghili bolsimu, men poyiz kirasining pulini téjesh üchün bir kona wélispit sétiwélip, shuning bilen qatnidim.  U shirkette kéche saet 11 giche ishlep, yataqqa 11 yérimgiche qaytip keldim.  Ishqa bérip-kelgiche wélispitning üstide In’glizche ün’alghu anglap méngip, wélisipt minishke kétidighan u bir saet waqitni In’glizche anglashqimu ishlettim.  Kéche saet 11 yérimdin etigen saet 2 giche In’glizche ögendim, hemde ertisi wélispitta anglaydighan In’glizche ün’alghu léntisini teyyarlap qoydum.  Mana shundaq tirishish arqiliq, Yaponiyidin qaytishtin burun Amérikigha oqushqa kélishning shertlirini hazirlap, 1988-yili küzde Amérikigha oqushqa keldim. 

Men her bir Uyghurning pütün küchi bilen qoghlishishqa erziydighan ghayidin birni tesewwur qilip tapalaydighan yoshurun qabiliyitining barliqigha, hemde köpünche ademlerning ashundaq ghayini ré’alliqqa aylanduralaydighanliqigha toluq ishinimen.  Sizning ghayingiz meyli chong bolsun yaki kichik bolsun, eger u yuqirida bayan qilin’ghan ölchemlerge toluq chüshse, uni choqum ré’alliqqa aylandurghili bolidighanliqigha toluq ishinimen.

Men eslide yéqinda «Arzuni ré’alliqqa aylandurushning sirliq qanuniyiti» dégen témidiki maqalilarni yézishni bashlashni pilanlighan idim. Lékin, yéngi weziyetning teqezzasi tüpeylidin aldinqi qétim pilanimni özgerttim.  Kéyinki qétimmu hem shundaq bolishi mumkin.  Qandaqla bolmisun, her bir Uyghur yashliri üchün, ghaye tikleshning 10 ölchimini yuqirida tilgha élin’ghan «sirliq qanuniyet» tin burun öginiwélish nahayiti paydiliq, dep oylaymen. U «qanuniyet» ni tonushturidighan maqalilarni yézish pilanim özgirip qalmidi. Xudayim buyrisa uni yéqin kelgüside bashlaymen.

Men mezkur maqalida «ilawe» sheklide otturigha qoyup ötkinimdek, mushu maqalidiki xéle köp uqumlar men burun yazghan bir qisim maqalilar bilen zich munasiwetlik. Shunglashqa oqurmenlerning körsitilgen bashqa maqalilarnimu kam dégende bir qétim oqup chiqishini tewsiye qilimen.  Uningdin bashqa, mezkur maqalida tonushturulghan 10-ölchemde her bir ademning ghayisining bashqilarghimu payda yetküzidighan bolishi kérekliki telep qilin’ghan.  Hazir Uyghurlar öz tarixidiki bir eng keskin teqdirge duch kéliwatidu. Men bu heqte özemning buningdin kéyinki yazmilirida ayrim toxtilimen.  Méning hazir öz ghayisini bayqash we tiklesh basquchida turiwatqan her bir Uyghur qérindashlirimdin kütidighinim, imkaniyetning bériche sizning buningdin kéyinki ghayingiz Uyghur teqdirini yaxshilashqa payda élip kélidighan bolsun.  Hazir uninggha téxiche purset bar.  Yene 20-30 yildin kéyin qandaq bolidighanliqi héch kimge ayan emes. 

© Copyright 2004 Uyghur Meripet  Torbeti 

Cell Phone Accessories