Alem Boshluqidiki Seper we Nispiylik Nezeriyisi

Erkin Sidiq

2014-yili 12-ayning 5-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.izdinix.com/thread-61063-1-1.html

Manga yéqinda bir qanche ukilar xet yézip, mendin «Bir adem alem boshluqida bir qanche on yil seper qilip qaytip kelse, yer sharida qalghan balisi özidinmu bekrek qérip kétidighanliqi rastmu?» dégendek so’allarni soridi. Méningche bu so’alning jawabini bilishni isteydighan ukilarning sani anche az emes. Shundaq bolghachqa men mushu qisqa maqalide yuqiriqi so’algha we shuning bilen munasiwetlik bashqa bir qanche so’allargha jawab bérip ötimen.

1. Alem Boshluqida Seper Qilghan Kishi Astiraq Qériydu

Alem boshluqida seper qilghan kishiler yer yüzidiki kishilerge qarighanda sel astiraq qériydu. Men töwende bu uqumni bir jüp qoshkézek aka-ukini misalgha élip turup chüshendürüp ötimen. Biz mundaq perez qilayli: Siz bir jüp qoshkézek balilarning chongi bolup, siz 30 yashqa kirgende alem boshluqigha chiqip, tézliki nurning tézlikige yéqin kélidighan bir alem kémiside seper qilip, ikki yil ötkende yer yüzige qaytip chüshtingiz. Bu jeryanda sizning qoshkézek ukingiz yer sharida yashap turdi. Siz yer yüzige qaytip kelgende aran 32 yashqa kirisiz. Emma sizning ukingiz 60 yashqa kirip bolup, bir «boway» gha aylinip qalghan bolushi mumkin. Bu yerdiki yash perqining qandaq bolidighanliqini siz chüshken alem kémisining tézliki belgileydighan bolup, men uni maqalining töwendiki 2-qismida chüshendürimen.

1-resim: Akisi alem boshluqigha seper qilghan, ukisi yer yüzide qalghan bir jüp qoshkézek qérindashlar [1].

2. Nispiylik Nezeriyisi

Mendin Éynishtéynning «nispiylik nezeriyisi» ning néme ikenlikini sorighan ukilar xéli köp bolup, men hazirghiche bu heqte birer yazma teyyarlap baqmidim. Bu mesile üstide men mezkur yazmidimu köp toxtalmaymen. Uning sewebi mundaq: Toluq ottura we aliy mektep fizikisini oqup baqqan ukilar nispiylik nezeriyisini oxshimighan derijide chüshinidu. Toluq ottura yaki aliy mektep fizikisini oqup baqmighan ukilargha bolsa, bu nezeriyini oqurmenler razi bolghudek bir derijide chüshendürüsh anche asan ish emes bolup, men bir so’algha jawab bersem, u jawab yéngi so’aldin yene onini peyda qilishi mumkin. Shunglashqa men bu yerde nispiylik nezeriyisining yuqiridiki perez qilin’ghan misal bilen munasiwetlik qisminila toluqsiz ottura mektep sewiyisidiki ukilarmu chüshineleydighan qilip chüshendürüp ötey. Men barliq ukilardin bu heqte mendin bek köp so’al sorap ketmeslikini ümid qilimen. Sewebi, men özümning bosh waqtini so’allargha jawab bérish üchünla ishletsem, u halda yéngi yazma teyyarliyalmay qalimen. Uningdin bashqa, bu sahediki bir qisim uqumlarni peqet toluq ottura yaki aliy mektep fizikisini oqughandin kéyinla andin chüshen’gili bolidu.

Éynishtéynning «Alahide nispiylik nezeriyisi» (special theory of relativity) boyiche qarighanda, hemme yerde oxshash tézlik bilen özgirip mangidighan bir xilla «waqit» mewjut emes bolup, waqitning ötüshi oxshimighan közetküchiler üchün oxshash bolmaydu. Bu xuddi yuqiridiki bir jüp qoshkézekning misaligha oxshash: Alem boshluqida seper qilghan akisi bilen yer yüzide qalghan ukisi üchün waqitning ötüshi oxshash bolmaydu. Mushundaq perqni töwendiki matématikiliq formula arqiliq ipadileymiz:

Bu tenglimidiki «v» herpi alem kémisining tézlikige wekillik qilidighan bolup, «c» herpi bolsa nurning tézlikige wekillik qilidu. Nur her bir sékuntta 300 ming kilométir ariliqqa mangidu. Yeni «c = 300000 Km/s».

Yuqiridiki misalda yer yüzidiki 30 yil waqit alem boshluqidiki 2 yilgha toghra keldi. Mushu munasiwetni qana’etlendürüsh üchün, alem kémisining tézliki texminen nur tézlikining 99.77 pirsentige teng bolushi kérek. Yeni, «v/c = 0.9977» bolushi kérek. Eger matématikini bilsingiz, mushu sanlarni yuqiridiki tenglimige sélip, özingiz hésablap körüp béqing.

Méning bilishimche, NASA Marsqa mangdurghan alem uchqurliri alem boshluqida sa’itige 20 ming kilométirdin 80 ming kilométirghiche bolghan tézlik bilen mangdi. NASA 1977-yili alem boshluqigha chiqarghan, hazir quyash sistémisining chégrisigha yétip barghan «Seperchi 1» (Voyager 1) bolsa, hazir her bir sékuntigha 17 kilométir ariliqqa méngiwatidu. Bu sa’itige 61000 kilométir ariliqqa méngish bilen barawer. Démek, hazirqi téxnologiye bilen alem boshluqida eng téz bolghandimu sa’itige aran 100000 kilométirdek ariliqqa mangghili bolidu.

Biz emdi bizde hazir sa’itige bir milyon kilométir ariliqqa mangidighan alem kémisi bar, dep perez qilip baqayli. Yuqiridiki qoshkézek aka-ukilarning akisi mushundaq alem kémisi bilen alem boshluqini yer yüzidiki waqit boyiche 30 yil aylinip kelse, u yer yüzige qaytip kelgende, ukisigha qarighanda aran 7 minut yashraq turidu. Yeni akisi bilen ukisining her ikkisi 60 yashqa kiridighan bolup, akisi ukisidin aran 7 minutla yashraq turidu. Bu netijinimu yuqiridiki formula arqiliq özingiz hésablap chiqalaysiz.

Qisqisi, Éynishtéynning «alahide nispiylik nezeriyisi» rast bolup, alimlar tejribixanilarda asasiy zerrichilerni nurning tézlikige yéqin kélidighan tézlik bilen mangdurup, u zerrichiler serp qilghan waqit bilen normal ötken waqitni sélishturush arqiliq, bu nezeriyining toghra ikenlikini köp qétim ispatlap boldi. Emma, yuqirida körginimizdek, hazir bar bolghan téxnologiye bilen alem boshluqigha seper qilip, bu nispiylik nezeriyisining ünümini roshen halda körüsh asasen mumkin emes. Yeni, siz hazirqi alem kémisi bilen alem boshluqida ikki yil seper qilip kelsingiz, siz hergizmu yer yüzide qalghan qoshkézek ukingizdin 28 yil yashraq turmaysiz.

Démek, kishiler bu sahede sözlep yüridighan ishlar nezeriye jehettin élip éytqanda toghra, lékin hazirqi téxnologiye bilen emelge ashurush asasen mumkin emes.

Shunglashqa siz alem boshluqi bilen munasiwetlik fantaziye kinolirini körgende, yuqiriqidek ehwalni ésingizdin chiqarmang.

3. Alem Boshluqigha A’it Fantaziye Kinoliri we NASA

Bir qisim ukilar mendin «Alem boshluqigha a’it kinolardiki weqeler rastmu?», «Holliwod ashundaq kinolarni ishligende, NASAdin meslihet soramdu?», dep soridi.

Bizning idare bilen dunyadiki eng chong kino bazisi bolghan «Holliwod» ning ariliqi 25 kilométir kélidu. Holliwod ka’inattiki ishlarni mezmun qilghan fantaziye kinolirini ishligende, bizning idaridin bir qanche ademni «meslihetchi» qilip ishlitidighan waqitlar xéli köp. Bizning idaridin Holliwodqa bérip, ashundaq meslihetchilik xizmitini qilghan xadimlardin birsi bizge bir qétim doklat bergen idi. Uning déyishiche, Holliwodtikiler bu meslihetchilerdin qaysi ishning qandaq bolidighanliqi, hemde her xil nersilerning isimliri we ishlesh prinsiplirini tepsiliy sorap xatiriliwalidiken. Emma kino ishleshning qalghan basquchlirigha bu meslihetchilerni qet’iy qatnashturmaydiken. Buning sewebi, kino ishligüchiler fantaziye kinolirida peqet téxnikiliq yaki kespiy sözlerni öz jayida ishlitip, hemde rakéta asman’gha qarap mangghanda uning keynidin bir chong ot étilip chiqishtek bezi ishlarni shu boyiche élip, kinoning qalghan jaylirida körgüchilerni eng yuqiri derijide gollap we aldap, shu arqiliq tamashibinlarni eng yuqiri derijide ashu kinogha qiziqidighan qilishqa tirishidiken. Undaq kinolardiki asasliq weqeler yalghan yaki emeliyetke hergizmu uyghun kelmeydighan bolghachqa, kino ishlesh jeryanida bizning idaridikiler uninggha qarap chidap turalmaydiken. Shuning bilen ular kino diréktorigha «bu yer bundaq emes», «u yer undaq bolmaydu», dep turuwalidiken. Kino diréktori bolsa ishlarni uqup turup, kinoni bashqiche ishleydighan bolghachqa, héliqi «meslihetchiler» ni kino ishleydighan meydandin heydiwétidiken.

Kinolar pütkende holliwodtikiler bezi kinolarni sirtqa tarqitishtin burun aldi bilen bizning idarige ekélip qoyup béridighan ishlarmu bar.

Buningdin 5 yildek waqittin burun, Holliwodtiki bir kino shirkiti mundaq bir fantaziye kinosi ishleptu: Bir chong astéroyd (ka’inat uchar téshi) yer sharigha qarap kélidiken. Shuning bilen bizning idaridikiler u astéroydni atom bombisi bilen partilitipmu, yaki nahayiti chong tipliq rakétalar bilen ittiripmu, ishqilip ashundaq bir usullar bilen, u astéroydning méngish yönilishini özgertidiken. Netijide u tash yer sharini soqmay, yer sharining yénidin ötüp kétidiken. Bizning idarining In’glizche ismi «Jet Propulsion Laboratory» bolup, u kinoda bizning idare «Rocket Propulsion Laboratory» dep atiliptu. Bizning idare bir mexpiy tutulidighan orun bolghachqa, kinoda alimlar héliqi tashni qayduruwétish üchün amal izdep ishlewatqan orun üchün bizning idarini almay, bizning idarige yéqin bir jaydiki Kaliforniye Shtat Uniwérsitétidin birini tallaptu. U kinoni bizning idarige ekélip qoyup bergen idi, biz hemmimiz u kinoni turup-turup qaqaqlap külüp, pütün kino zalini qattiq külke awazi bilen tolduruwetken halda körüp tügettuq.

2-resim: Amérika ishligen «Yultuz Urushliri» (Star Wars) dégen kinodiki bir qanche janliqlar.

Bezi ukilar mendin «Amérika ka’inattiki ishlargha a’it fantaziye kinoliridiki janliqlarning sirtqi körünüshini némige asasen békitidu? Uni hökümet qarar qilip tallap béremdu?» dégendek so’allarnimu soridi. Méningche hazirghiche héch kim tashqi planétilardiki janliqlardin birersini körüp baqmighan bolghachqa, héliqidek fantaziye kinolirida chiqidighan tashqi planéta janliqliri yaki tashqi planéta ademlirining sirtqi körünüshlirini kino yazghan kishiler özliri oylap chiqidu. Amérika kishilerning sözlesh erkinliki bar bir dölet bolghachqa, bundaq ishlarda kim némini oylap chiqsa boluwéridighan bolup, bu jehette hökümetning héch qandaq cheklimisi yoq. Qandaq kinolarni ishlise bolidighanliqi jehette qanun jehettin héch qandaq cheklime yoq. Shundaq bolghachqa Amérika hökümiti, Amérika prézidénti we bashqa Amérika hökümet bashliqlirini mesxire qilidighan kinolarmu nahayiti köp. Uningdin bashqa, künlük xewerlerni chaqchaqqa aylandurup tarqitidighan 4-5 memliketlik téléwizor programmilirimu bar bolup, uningdimu dölet erbablirini mesxire qilidighan ishlar her küni dégüdek bolup turidighan bir adettiki ish. Uni biz her küni dégüdek körüp turimiz. Yuqiridiki 2-resimde körsitilgini Amérikida ishlen’gen «Yultuz Urushliri» dégen kinodiki bir qisim körünüshler.

3-resim: Amérika ishligen, In’glizche «Avatar» dep atilidighan kinoda asasliq rol oynighan ikki tashqi planéta adimining resimi. Bu resimde sol tereptikisi er bolup, ong tereptikisi ayal kishidur.

Men bezi kishiler kino yazghanda, qedimki tarixiy riwayetlerdiki bezi nersilerni qobul qilidighandek hés qildim. Mesilen, men 2011-yili Noyabirda teyyarlap torlargha chiqarghan «Xenzu milliti irqiy kemsitishining tarixiy arqa körünüshi» dégen maqalide mundaq dep yazghan idim [2] (Bu maqalini torlargha chiqarghan bolsammu, u hemme torlardin öchürülüptu):

«Shiya Jing-chü (Xia Jingqu, 1705-1787) ning «Bir yéziliq aqsaqalning körgenliri» (Yesou Puyan, 野叟 曝言, A Country Codger’s Words of Exposure) dégen romanida teswirlinishiche, bash pérsonazh Italiye, Portugaliye, Ispaniye we Hindistan qatarliq yiraq jaylardiki kishiler bilen, shundaqla Junggo impériyisining chégra rayonlirigha jaylashqan Teywen, Yaponiye, Birma, Si’am (Tayland), Seylon (Sirilanka), we Miyaw we Yaw padishahliqi qatarliq jaylardiki ademler bilen uchrishidu. Hemde ashu jaylarda yashaydighan «bashqilar» bilen munasiwet qilishta bir qisim chéchilangghu we rohiy (psychic) taktikilarni ishlitidu. Birinchi taktika özige tonush bolmighan bashqa kishilerge rezil, wehshiy we insan emes, dep mu’amile qilish (demonize, 鬼化, 使成魔鬼). U romanda bashqilar bezide «yüzi kök, uzun hinggay chishliri aghzidin chiqip qalghan» dep teswirlen’gen, yene bezide bolsa quyruqi bar hemde yungluq bedini bar qilip teswirlen’gen. Bu bashqilarni «chet el alwastiliri» dégen türge kirgüzüsh arqiliq ulardin ejeblinish we qorqushtur.»

Yuqirida tilgha élin’ghan romanda Junggoning sirtidiki rayonlarda yaki chet ellerde yashaydighan kishiler «Yüzi kök, quyruqi bar» dégendek sözler bilen teswirlen’gen bolup, men Amérika ishligen «Avatar» dégen kinoni tunji qétim körgende, yuqiridiki romandiki geplerni ésimge aldim. Yuqiridiki 3-resimde körsitilgini «Avatar» dégen kinodiki ikki tashqi planéta ademliri bolup, ularning turqi yuqiridiki romandiki teswirge bir az oxshap qalidiken: Renggi kök, boyi égiz, we quyruqi bar.

Xulasiligende, «Fantaziye» dégen sözning menisi «toqulma, yalghan» dégenlerdin ibaret bolup, ka’inattiki ishlarni mezmun qilghan fantaziye kinolirini körgende, uninggha bek ishinip ketmeng.

4. Bizning Bash Idarimiz «Chong Partlash Nezeriyisi» Dégen Köp Qisimliq Téléwizor Kinosida

Holliwod ishlep, hazir pütün dunyada qoyuluwatqan «Chong partlash nezeriyisi» (The big bang theory) dégen bir köp qisimliq téléwizor kinosi bar bolup, hazir uning 3-pesilliki qoyuluwatidu (Amérikidiki köp qisimliq kinolar bir qanche «pesil» ge, her bir pesil 10-20 qisimgha bölünidighan bolup, bir qisimning uzunluqi 30 minut yaki bir sa’et kélidu). Bu kino körgüchilerni küldürüshni asasiy meqset qilghan yumurluq kino bolup, uningda jem’iy 7 dek yash balilar chiqidu. Méning bilishimche ularning ichidiki 4 oghul bizning bash idarimiz bolghan Kaliforniye Téxnologiye Instituti (California Institute of Technology) ning aspirant oqughuchiliri bolup, ikkisining kespi fizika, birsining kespi alem boshluqi inzhénérliqi, qalghan birsining kespi bolsa astronomiyilik-fizika bolup, qizlarning birsi kütküchi, birsi artis, qalghan birsi bolsa ashu artis bilen bir yataqta turidighan qiz bolup chiqidu. Gerche bu bir yumurluq kino bolsimu, xuddi uning ismidin chiqip turghinidek, bu kino intayin keng we intayin chongqur téxnikiliq we kespiy mezmunni öz ichige alidu. Yeni, bizning bash idarimiz ka’inat we yer shari tetqiqatida dunya boyiche eng aldida turidighan bolghachqa, bu kinomu ashu sahediki bilimlerni arqa körünüsh qilghan, déyish mumkin. Shundaqtimu bu kino körgüchilerni nahayiti qattiq küldüridighan bolup, u hazirghiche Amérikining köp qétimliq kino mukapatlirigha ériship boldi. Bu kinoning 4 asasliq er artisi 2014-yili 8-aydin bashlap kéyinki 3 yil her bir 30-minutluq qisimni ishligen’ge bir milyon dollardin maash alidiken [3].

4-resim: «Chong partlash nezeriyisi» dégen kinoning artisliri.

Kaliforniye Téxnologiye Institutigha oqushqa kirish intayin tes bolup, uninggha qobul qilin’ghanlar ichide ottura mekteptila birer nerse keship qilip baqqan oqughuchilarmu az emes iken. Shundaq bolghachqa bu kinoda chiqidighan 4 oghul artismu ashundaq «derijidin tashqiri eqilliq» kishilerning rolini alidu. Bu kinodimu fizika we astronomiyige a’it nurghun gepler sözlinidighan bolup, ularning rastlirimu bar bolsimu, köpinchisi körgüchilerni küldürüsh üchün layihilen’gen sözlerdur. 

Méning mezkur maqaligha bu mezmunni qoshup qoyushtiki qoshumche bir meqsitim, oqurmenlerge penni omumlashturushning mushundaq usulimu barliqini bildürüp qoyushtin ibaret. Yeni, mushundaq eng yéngi pen-téxnikilarni mezmun qilghan programma bilenmu téléwizor körgüchilerni qattiq jelp qilghili we qattiq küldürgili bolidu.

5. Tesewwur Inzhénérliqi

Amérika ishligen «Avatar», «Yultuz Urushliri» we shuninggha oxshash fantaziye kinolirini körgen kishi bir qisim gherbliklerning tesewwur qilish qabiliyitige qayil bolmay turalmaydu. Ashundaq kinolardiki bezi qiyaslar kéyinche rast chiqip qalghan ehwalmu bar. Mesilen, «Yultuz Urushliri» dégen kinoda yer sharidin bir tashqi planétigha barghan bir qanche adem ikki quyashi bar bir planétining üstide turghan bir körünüsh bar. Bu köp qisimliq kino 1977-yilidin 2005-yilighiche ishlen’gen bolup, 70- we 80-yillarda astronomiye saheside ikki quyashi bar tashqi planétilar téxi bayqap béqilmighan idi. Emma 2011-yili bir guruppa tetqiqatchilar bizning idare bashqurghan NASA ning «Keplér alem téléskopi» arqiliq ana yultuzidin ikkisi bar, biz bilen bolghan ariliqi 200 nur yili kélidighan tashqi planétidin birini bayqidi [4]. Yeni, 70-we 80-yilliri qiyas bilen fantaziye kinosigha kirgüzülgen nerse, 2011-yili resmiy bayqaldi. Bu heqte men burun bir qisqa xewer yézip, uni torlargha yollap qoyghan idim.

5-resim: «Yultuz Urushliri» dégen kinodiki ikki ana yultuzi bar bir tashqi planéta üstidiki bir körünüsh.

Töwendikisi men ötken yil torlargha bir qisqa xewer sheklide yézip chiqirip qoyghan mezmun bolup [5], u intayin muhim, hemde mezkur maqale bilen zich munasiwetlik bolghachqa, uni bu yerge bir kichik téma qilip qisturup qoydum.

2013-yili 15-Awghust küni, Wolt Disnéy shirkiti (Walt Disney) ning layihilesh we qurulush püttürüshke mes'ul birinchi qol bashliqi Krég (Craig Russel, Chief design and project delivery executive at Walt Disney Imagineering) bizning idarige kélip, uning qol astidiki kishilerning qilidighan ishliri bilen NASAdikiler qilidighan ishlar otturisidiki oxshashliq üstide bir ilmiy doklat berdi. U doklatida nuqtiliq halda «tesewwur inzhénérliqi» dégen bir pen üstide toxtilip ötti. Bu penning in'glizche ismi «imagineering» bolup, u in'glizche «imagine» (tesewwur, qiyas, perez qilmaq, oylimaq) dégen söz bilen «engineering» (inzhénérliq ilmi, qurulush) dégen sözning birikmisidin yasalghan. Shuninggha mas halda «tesewwur inzhénérliri» (imagineer) dégen sözmu wujudqa kelgen. Bu penni Disnéy shirkiti keship qilghanmu yaki bashqilar keship qilghanmu, men uni angqiralmidim. Emma bügünki künde bu pen Disnéy shirkiti qilidighan ishlarning hemmisige chongqur singip kirip ketkenliki Krégning doklatidin éniq boldi. Taki bügün'giche men bu penni anglap baqmighan bolup, manga u bir yéngi pen bolup tuyuldi. Shuning bilen men mezkur yazma arqiliq uningdin wetendiki bu pendin téxiche xewiri yoq yashlarnimu xewerdar qilip qoyush qararigha keldim.

Tordashlarningmu xewiride bolghinidek, Disnéy shirkiti dunyadiki eng muweppeqiyet qazan'ghan chong kölemlik shirketlerning biri. Bu shirket a’ile kinoliri (ata-anilar bilen kichik balilar bille olturup köridighan kinolar), balilar kinoliri, qorchaq kinolar, karton kinoliri, we fantaziye kinoliri qatarliq her xil kinolarni ishlep chiqiridu. Uning xéli köp ellerde «Disnéy baghchisi» gha oxshash chong kölemlik baghchiliri bar, hemde u méhmanxana, soda sariyi, we sayahet paraxotliri qatarliq igilikler bilenmu shughullinidu.

Disnéy shirkiti gerche köngül échish sana’iti bilen shughullansimu, u Amérikidiki NASA we Gérmaniyidiki Shiminz (Siemens) ge oxshash yuqiri téxnologiye we inzhénérliqqa puxta orunlar bilenmu nahayiti yéqindin hemkarlishidiken.

Tesewwur qilish bilen inzhénérliqqa tengla qiziqidighan yashlar üchün, bu bir ghayiwi kesip iken. Yaponiye nopusining 10 din bir qismi aptomobil sana’iti bilen shughullinidu. Isra’iliye nopusining 4 tin bir qismi inzhénér bolup, méning bilishimche bu nisbet Gérmaniyide téximu yuqiri. Men özümning burunqi yazmilirida, Amérika, Yaponiye, Gérmaniye, we Isra’iliyige oxshash iqtisadiy jehette tereqqiy qilghan dölet we milletlerning hemmisi ashundaq tereqqiyatni qolgha keltürüshte matématika, matématikidin bashqa tebi’iy-penler, inzhénérliq, we yuqiri téxnologiyedin ibaret 4 nersige tayan'ghanliqini, Uyghurlarmu iqtisadiy jehettin qed kötürüsh üchün, özini choqum ashu 4 sahede tereqqiy qildurushi zörür ikenlikini otturigha qoyghan idim. Bu chüshenche «tesewwur inzhénérliqi» dimu intayin roshen halda namayan bolghan.

6. 2015-yilini «Kitab Oqush Yili» Qilish Heqqide Teklip

Nechche künning aldida ichkiridiki bir aliy mektepte oquydighan bir ukimiz manga «2015-yilini uyghurlarning ‹kitab oqush yili› qilsaq, sizche qandaq bolar?» dégen mezmunda bir qisqa uchur yollaptu. Bu ukimiz yéqinda «Méning kitab yilim» dégen maqalini yazghan Ruzimuhemmed Turdi Artuch mu’ellimning oqughuchisi iken [6]. Men bundaq pa’aliyetni pütün küchüm bilen qollaydighanliqimni éyttim. Mumkin bolsa bu ishni pütün Uyghur yashliri, bolupmu Ruzimuhemmed Turdi Artuch ependimdek hazir oqutquchi bolup ishlewatqan qérindashlirimiz bir oylinip baqqan bolsa. Eger bu ishni hemmeylen muwapiq körse, uni hemme yerde teshwiq qilip, 2015-yili ashundaq bir pa’aliyetni élip bérip, shu arqiliq pütün xelqimizning kitab oqushning muhimliqigha bolghan éngini östürgen bolsaq.

Men bügün Ruzimuhemmed Turdi Artuch mu’ellimning baghdashtiki «Méning kitab yilim» dégen yazmisini oqup intayin qattiq tesirlendim, we söyündüm. Men ilimni söyidighan, hemde milletning pen-medeniyet jehette güllinishini isteydighan her bir qérindashlarning bu yazmini bir qétim oqup chiqishini, hemde Ruzimuhemmed Turdi Artuchtek qérindashlirimiz qiliwatqan ashundaq ehmiyetlik ishlarni maddiy we meniwi jehettin qollap turushini chin könglümdin ümid qilimen.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish Matériyalliri:

[1] The case of the travelling twins

http://www.einstein-online.info/spotlights/Twins

[2] Bilimxumar: «Xenzu milliti irqiy kemsitishining tarixiy arqa körünüshi»

[3] The Big Bang Theory

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Big_Bang_Theory

[4] Weird Exoplanet Discovered Orbiting Two Stars

http://news.discovery.com/space/galaxies/kepler-16b-exoplanet-two-stars-tatooine-110915.htm

[5] Bilimxumar: «Tesewwur inzhénérliqi»

http://bbs.misranim.com/thread-109821-1-1.html

[6] Méning kitab yilim

http://bbs.bagdax.cn/thread-27115-1-1.html

Töwendikisi «Yultuz Urushliri» dégen kinodiki yene bir qisim körünüshler:

6-resim: «Yultuz Urushliri» dégen kinodiki bir körünüsh

7-resim: «Yultuz Urushliri» dégen kinodiki bir körünüsh

8-resim: Bizning idarining bir xatire künide «Yultuz Urushliri» dégen kinodiki eskerler bizning idaridiki tebriklesh pa’aliyitige qatnishish üchün kéliptiken, men ularning ikkisi bilen mushu resimni chüshiwaldim.

9-resim: Bizning idarining bir xatire künide «Yultuz Urushliri» dégen kinodiki mashina adem bizning idarige kéliptiken, men uning bilen mushu resimni chüshiwaldim.

10-resim: Ka’inattiki ishlar heqqidiki fantaziye kinolirida chiqidighan alem kémiliri

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair