Mikro-Bashqurush we Uning Ziyanliri

Erkin Sidiq

2014-yili 11-ayning 7-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.izdinix.com/thread-60579-1-1.html

Men bu maqalida resmiy mezmunni bashlashtin burun, aldi bilen özümning hayatida yüz bergen, mushu téma bilen munasiwetlik bir qisqa hékayini sözlep bérimen. Köpinche oqurmenler méning Amérikidiki alem qatnishini bashqurush idarisi yaki NASA da ishleydighanliqimni bilidu, emma bir qisim qérindashlar méning ashu menzilge qandaq musapilerni bésip ötüp andin yétip barghanliqimni bilmesliki mumkin. Mezkur maqalining meqsiti hergizmu özümning burunqi sergüzeshtlirini teswirlesh emes. Méning bir parche qisqiche terjimihalim bar bolup [1], burunqi sergüzeshtlirimge qiziqidighan oqurmenler ashu terjimihalni oqup baqsa bolidu. Men töwende sözleydighan qisqa hékaye men burun bésip ötken uzun we egri-toqay musapilerning ichidiki mezkur téma bilen munasiwetlik bir kichik basquchtinla ibaret.

Maqalining témisini körüp, bashliq emes oqurmenler «bu maqale men bilen munasiwetsiz iken», dep oylap qélishimu mumkin. Emeliyette bolsa undaq emes. Bu maqale hazir bashqurush xizmiti bilen shughulliniwatqan qérindashlargha özlirining xizmitini mikro-bashqurush jehette qandaqraq élip kétiwatqanliqini körsitip béridu. Bashliq emes qérindashlargha bolsa özlirining bashliqlirining mikro-bashqurush jehette qandaqraq ikenlikini körsitip béridu. Shunga men barliq qérindashlargha mezkur maqalini bir qétim oqup béqishni tewsiye qilimen.

Men Shinjang Uniwérsitétidiki baklawurliq oqushini éléktr inzhénérliqi kespide oqudum. Uningdin kéyin Shangxey Qatnash Uniwérsitétida bir yil éléktro-magnit dolquni we mikro-dolqun téxnikisi kesipliri boyiche bilim ashurdum. Uningdin kéyin Yaponiyege bérip, mikro-dolqun ilmi saheside ikki yérim yil ilmiy tetqiqat bilen shughullandim. Yaponiyediki oqushtin kéyin Amérikidiki bir aliy mektepning fizika kespige toluq oqush mukapat puli bilen qobul qilinip, shuning bilen magistirliq oqushini fizikida oqudum. 1990-yili magistirliq oqushini tamamlighandin kéyin, doktorluq oqushini yene özümning eng yaxshi köridighan éléktr inzhénérliqi kespide oqush üchün, Amérikidiki 6 aliy mektepke iltimas qildim. Méning Yaponiyidiki tetqiqat we Amérikidiki magistirliq oqushi jeryanliridiki ilmiy tetqiqatlarda qolgha keltürgen netijilirim alahide yaxshi bolghachqa, héliqi 6 mektepning hemmisi méni qobul qilip, manga chaqiriq ewetip berdi. Emma, Amérika aliy mektepliridiki éléktr inzhénérliq kespi bir qeder etiwarliq bolup, uningda oqumaqchi bolghan yerlik oqughuchilarning sani köp bolghachqa, éléktr inzhénérliqi kespide oqumaqchi bolghan chet ellik oqughuchilargha 1-yili asasen oqush mukapat puli bérilmeydu. Shundaq bolghachqa héliqi 6 mektepning héch qaysisi manga oqush mukapat puli bermidi. Ashu 6 mekteplerning ichidiki men eng yaxshi körgen Kaliforniye Uniwérsitétining Deywis (Davis) shehiridiki shöbisining mendin telep qilghan bir yilliq oqush pulining özila 13 ming dollardin yuqiri bolup, undaq köp miqdardiki pulni hazirlash her qandaq bir chet ellik oqughuchi üchün asan ish emes idi.

1990-yili 5-ayda men magistirliq unwanini élip, oqush püttürgendin kéyin, bir yil ishlep pul yighip, andin doktorluq oqushini ikkinchi yildin bashlap oqush qararigha keldim (Amérikidiki aliy mektepler bir chet ellik oqughuchi magistirliq yaki doktorluq unwani alghandin kéyin, wetinige qaytish yaki téximu ilgirilep oqushtin burun, uning Amérikida bir yérim yil qanunluq halda ishlishige yol qoyidu). Hemde xizmet izdeshke pütün wujudum bilen qattiq kirishtim. Emma u chaghda Amérikining iqtisadi intayin nachar, ishsizlar nahayiti köp bolghachqa, hemde men waqitliq xizmet qilmaqchi bolghan bir chet ellik bolghachqa, bir ayning ichide manga birer xizmet chiqmidi. Kütküchi bolup ishlesh üchün réstoranlargha iltimas qildim. Emma ular «bizge magistirliq unwani bar kishi kérek emes», dep méni almidi. Men turghan jay Los An’geles shehirining qéshidiki dunyagha dangliq kino bazisi «Holliwod» (Hollywood) qa yéqin bolup, men u yerdiki kino artisliri bala baqquchigha éyigha 2 ming dollar etrapida ma’ash béridiken, dep anglidim. Shuning bilen gézitlerdin bala baqquchi izdeydighan élanlarni tépip, ulargha téléfon qildim. Men bashlan’ghuchta oquwatqan waqtimdin bashlapla ukilirimni béqip chong bolghan bolghachqa, méning bala béqishta tejribem bar bolup, özümge bolghan ishenchim nahayiti küchlük idi. Emma, méning téléfonumni alghan kishiler özümni toluq tonushturup bolushumni saqlimayla, «bizge er bala baqquchi kérek emes», dep téléfonni qoyuwetti. Men kichik aptobus heydep, yoluchilarni öyliridin Los Angeles ayrodurumigha toshuydighan ishni qilishqimu urunup baqtim. Lékin u mumkin bolmidi. Xeqlerning hoylisidiki otlarni oridighan xizmetnimu izdep baqtim. Emma birer yil ishleydighan’gha undaq ishmu chiqmaydiken. Shunga umu bolmidi.

Shundaq qilip nurghun japalarni tartqandin kéyin, tonushlirimning yardimi bilen 15 xadimi bar bir kichik shirketke ishqa kirdim. U bir «basma tok yoli taxtisi» (printed circuit boards) ning normal ishleydighan-ishlimeydighanliqini sinaqtin ötküzüp ayrip chiqidighan shirket bolup, méning qilidighan ishim özümning unwanliri bilen asasen munasiwetsiz idi. Peqet u shirketning igisila aq tenlik bolup, men bilen bille ishleydighan qalghan kishiler bolsa asasen Méksikiliqlar idi. Ularning köpinchisi In’glizchinimu bilmeytti. Shunglashqa shirketning ichide etigendin kechkiche Méksikiche naxsha-muzikilarni qoyup qoyatti. Méning bu shirkettiki sa’etlik ma’ashim 5.5 dollar bolup, künige 8 sa’ettin ishlisem, tapqan pulum ayalim bilen ikkimizning tamiqi bilen yataq ijarisige tölep bolghandin kéyin, qolimizgha héch qanche pul ashmaytti. Bundaq bir yil ishlep, bir yilliq oqush puli bolghan 13 ming dollarni yighish zadila mumkin emes idi.

Shuning bilen men tonushlirim arqiliq yene bir shirkette sa’itige 6.5 dollardin béridighan xizmet taptim. U shirkette qilidighan ishimmu 1-shirketningkige yéqin bolup, bu ikki shirketning ariliqimu bir qanche kilométirla kéletti. Men bu 2-shirkette tok yoli taxtaylirining süpitini tekshüridighan tejribixanida ishligendin bashqa, yene shirkettin éqip chiqip kétidighan kéreksiz sugha kislata qoshup qoyush qatarliq ishlarnimu qoshumche qildim. Chachrap ketken kislata bilen ayaq-paypaqlirim töshük-töshük bolup ketti. Men 1-shirkette etigen sa’et 7 din chüshtin kéyin sa’et 2 giche, 2-shirkette bolsa chüshtin kéyin sa’et 3 tin kéche sa’et 11 ghiche ishlidim. Mushundaq 2 shirkette teng ishlep, éyigha 800 dollar etrapida pul yighalidim.

Méning 2-shirkettiki bashliqim yéshi méningkidin chongraq bolghan bir Iranliq ayal kishi bolup, u Amérikigha kelgili 15 yil boluptu. Eyni waqittiki Iran-Amérika sürkilishi tüpeylidin bu ayal érini Irandin Amérikigha élip chiqalmighan bolup, uning mijezi ghelite, we bashqurush usuli intayin nachar iken. U etigendin kechkiche men qilghan her bir ishqa diqqet qilip turatti. Men qilghan hemme ishqa arilishiwalatti. Manga özüm bilen bille ishleydighan, In’glizche bilen özining isminimu yazalmaydighan, purset bolsila köz boyamchiliq qilidighan, tejribe ishlirini ilmiy usul bilen qilishni bilmeydighan bashqa Méksikiliq xizmetchiler bilen oxshash mu’amile qilip, manga azraqmu hörmet qilmaytti. Men bezide xizmitimning éhtiyaji bilen bir binaning ichidiki bir tejribixana öyidin yene bir tejribixana öyige kétiwatsam, héliqi ayal bashliqim: «Erkin, néme ish qiliwatisen?» dep warqiraytti. Men «Méngiwatimen!» dep warqirap jawab bérettim. Ömrümning shu mezgilige kelgüche men burun ishlep baqqan orunlarning hemmiside etiwarlinip we alahide hörmetlinip ishlep kelgenidim. Yapon’gha oqushqa chiqishtin burun men Shinjang Uniwérsitétining bir hörmetke sazawer bolghan oqutquchisi idim. Shunglashqa héliqi ayalning méni bundaq bashqurushi manga intayin éghir keldi. Manga qattiq azab bolup tuyuldi. Méning ghururumgha tegdi. Men her küni intayin perishanliq ichide öttüm. Her küni azablandim. Eger oqushqa töleydighan pulum bar bolghan bolsa, bundaq xarlanmighan bolattim.

Men ishleydighan 1-shirketning igisi 2-shirketning igisi bilen dost iken. U bir küni 2-shirketning bashliqi bilen körüshkili kélip, méni körüp qaptu, hemde 2-shirket bashliqidin «Némishqa Erkin séning shirkitingde yürüydu?» dep soraptu. U «Erkin bizning shirkette ishleydu», dep jawab bériptu. Shuning bilen 1-shirketning bashliqi «Erkin bizning shirkettimu ishleydu» dep, ikkiylen birlikte méni ishxanigha chaqirtiptu. Men ulargha ehwalni chüshendürdüm. Emma 1-shirketning bashliqi «Sen bundaq 2 yerde ishliseng bolmaydu. Shunga bizning shirkettiki xizmitingni toxtat», dédi. Shundaq qilip men 1-shirkettiki xizmitimdin ayrilip qaldim. Men peqet birla yerde ishlesh bilen bir yilliq oqushqa töleydighan pulni yighalmayttim.

Shuning bilen men Deywistiki Kaliforniye Uniwérsitétining éléktr inzhénérliqi we kompyutér ilmi (Electrical Engineering and Computer Science) fakultéti bashliqi bilen alaqiliship, uninggha özümning oqutquchiliqta alahide iqtidarim barliqini, Amérikidiki 1-mektepte bir «Ilghar Yardemchi Oqutquchi Mukapati» gha érishkenlikimni éyttim. Shuning bilen u manga heptisige 10 sa’et ishleydighan «Yardemchi Oqutquchi» xizmitini béridighan boldi. Shuning bilen men yuqiridiki azabtin qutulush üchün, tewekküllük qilip, 2-shirkettiki xizmitimnimu toxtitip, jenubi Kaliforniyediki Los Angeles shehiridin shimaliy Kaliforniyediki Deywis shehirige oqushqa kettim. Shundaq qilip yuqiridiki shirketlerde bir yil emes, peqet 6-, 7- we 8-ay bolup jem’iy 3 ayla ishlidim. U mektepke barghandin kéyin fakultét bashliqi bilen qayta-qaytilap körüshüp, uninggha özümni téximu yaxshi chüshendürüsh netijiside, u méning heptilik xizmet miqdarimni 20 sa’etke kötürüp berdi (Amérikida bir heptisi 40 sa’et ishleydighan bolup, pütün künlük oqughuchilargha eng köp bolghanda heptisige 20 sa’et ishleshke yol qoyidu). Ashu heptisige 20 sa’et qilidighan yardemchi oqutquchiliq xizmitidin érishken ma’ashim bilen ayalim mektep ashxanisida ishlep tapqan pulni qoshup, biz 1-yilliq oqush pulini hel qilduq.

Men doktorluq unwanini élip bolup, xizmetke chüshkili hazir 19 yildin ashti. Hazirghiche ikki aliy mektep, bir Amérika dölet tejribixanisi, 3 yuqiri téxnologiye shirkiti, we NASA bolup jem’iy 7 oxshimighan orunda ishlep baqtim. Héliqi 3 yuqiri téxnologiye shirketliride «inzhénérlar bashliqi» bolup ishlesh jeryanida, «bashqurush ilmi» (management) boyiche bir qanche qétim mexsus terbiyilesh kursighimu qatnashtim, hemde bu 19 yil waqit jeryanida ilmiy bashqurushning qandaq bolidighanliqini özüm biwasite öz béshimdin ötküzüp baqtim. Hazirmu shundaq qiliwatimen.

Men 1991-yilidin kéyin yurtqa 15 yil baralmay, axirqi qétim 2006-, 2007- we 2009-yilliri 3 qétim, her qétimda 3 heptilik bolup yurtqa bérip keldim. Shu jeryanda Uyghur diyaridiki bashlan’ghuch we ottura mekteplerde oqutquchilarning etigini sa’et nechchide ishqa kelgenliki, we her küni nechche sa’et mektepte turghanliqi minutqiche tizimlinidighanliqini, ishqa waqtida kélelmigenlerdin nomur tartilip, ma’ash kolinip yaki derijisi chüshürülüp, eytawur ular birer nerside oxshimighan derijidiki jazagha uchraydighanliqini bildim, hemde qattiq chöchüp kettim. Bu ehwal manga 1990-yili Los Angelestiki 2-shirkette körgen ehwallarni esletti. Méning mezkur maqalini teyyarlishimgha seweb bolghan nerse, men Uyghur diyarida körgen we anglighan ene shundaq ehwallardur.

Hazir insanlar shughullinidighan meshghulatlarning hemmisi toghrisida uzun muddet tetqiq we tejribe qilip yekünlep chiqilghan ilmiy nezeriyiler bar. Ularning ichidiki bashqurush ilmi tereqqiy tapqan gherb elliride intayin muhim orun’gha ige bolup, u ellerdiki oxshimighan derijilik bashliqlar qerellik halda bashqurush ilmi kurslirigha qatnashturulidu. Bashliqlar derijisi we qol astidiki ademlirining sani boyiche oxshimighan katégoriyilerge ayrilip, her bir katégoriyidiki kishiler shulargha mas kélidighan bashqurush ilmi boyiche dawamliq terbiyilinip turidu. Bundaq bolushidiki seweb, mushundaq terbiyilesh arqiliq érishkili bolidighan iqtisadiy ünüm sélin’ghan bashqa xildiki maddiy mebleghlerning ünümi bilen sélishturghanda zor derijide yuqiri bolidu. Uning chiqimi bolsa bashqa xildiki mebleghlerningkidin zor derijide az bolidu.

Méning bilishimche Uyghur diyaridimu bir qisim ukilar mexsus shirket bashliqlirini terbiyileydighan xususiy shirketlerni quruptu. Ötkende ashundaq ukilardin biri men bilen alaqiliship, méning shirket qurush heqqide yazghan maqalilirimni öz shirkiti üchün derslik matériyali qilip paydilansa bolidighan-bolmaydighanliqini soridi. Men uninggha nahayiti xushalliq bilen «maqul» dédim, hemde bu ishtin intayin xushal boldum. Men eslide özüm teyyarlighan héliqi maqalilerning unchilik qimmiti bolidu, dep oylimighan idim. Mushu munasiwet bilen men bu yerde mundaq bir ishni eskertip qoyay: Eger bashqilargha yardimi tégidighanla ish bolsa, men teyyarlighan maqalilerdin siz xalighanche paydilansingiz boluwéridu. Bundaq ishta mendin ijazet sorashning hajiti yoq. Mushu maqalidinmu qandaq shekilde bolsun xalighanche paydilansingiz bolidu. Mesilen, maqalining bash qismini pütünley éliwétip, uning resmiy mezmunini oqughuchiliringizgha bésip tarqitip bersingiz boluwéridu. Bundaq ishlarda zörür bolup qalsa méning ismimni öchürüwetsingizmu boluwéridu.

Qisqisi, men duch kelgen mikro-bashqurush méni qattiq azablidi. Méning xizmet aktipliqimni éghir derijide boghdi. Méning terbiye arqiliq yétildürgen angliqliqimni ajizlashturdi. Hemmidin yamini, méning insanliq ghururumnimu depsende qildi. Shunglashqa men hemme insanlarning, bolupmu Uyghur diyaridiki qérindashlarning xizmet ornida mikro-bashqurushtin xaliy yashishini ümid qilimen.

Men resmiy mezmunni emdi bashlaymen.

1. «Mikro-Bashqurush» Dégen Néme?

Mikro-bashqurush déginimiz bir xil lidérliq (yaki yéteklesh) we nazaretchilik uslubi bolup, bundaq uslubni qollinidighan bashliqlar yaki nazaretchiler qol astidiki xadimlarning xizmitining bir qisim yaki hemme jehetlirini yéqindin közitidu we kontrol qilidu [2]. Mikro-bashqurush xaraktérige ige bashliqlar qarar élish ishlirida xizmetchilirige aptonomiye hoquqini intayin az béridu, yaki bolmisa aptonomiye hoquqini zadila bermeydu. Hemde xizmetchilirining her bir kichik qararlirinimu bilip turushni, we her bir kichik qararlargha ariliship turushni isteydu. Bezi mikro-bashqurghuchi rehberlerning közetküchilik qilish derijisi bolsa yolsizliq qilish derijisige bérip yétidu.

Bashliqlar özi mes’ul bolghan ishlarni yaxshi kontrol qilish, we qol astidiki xizmetchilerning xizmet ipadisige toluq mes’ul bolush üchünmu mikro-bashqurush usulini qollinidu. Mikro-bashqurushning Uningdin bashqa yene töwendikidek seweblirimu bar [3]:

--Bashliqlar ashu xizmetni burun qilip baqqan, hemde uninggha nahayiti mahir kélidu. Shunglashqa ular ashu xizmetke bashliq qilip östürülgen bolup, ular özlirini ashu ishni qandaq qilishni eng yaxshi bilidighanlar, dep hésablaydu.

--Bezi xizmetchilirining ishni yaxshi qilalmaywatqanliqini körüp, bundaq ehwalni özgertish yaki ashu xizmetchige yardem qilishni isteydu.

--Melum bir ish shirket üchün bek muhim bolup, xizmetchilerning uningdin chataq chiqirip qoyushidin ensireydu.

--Bashliqlar u ishni burun qilip baqqan bolup, u ishni hazir bek séghinip kétip, uni özi qilip baqqusi kélidu.

Eger mikro-bashqurushtin meqset ashundaq shirketni muweppeqiyetlik qilish bolsa, uning neri yaman? Emdi biz ashu mesile üstide toxtilimiz.

1-resim: Bashliqlar

2. «Mikro-Bashqurush» ning Ziyanliri

Mikro-bashqurush xizmetchilerning exlaqigha intayin paydisiz tesirlerni körsitidu. Ilmiy tetqiqat netijilirining körsitishiche, mikro-bashqurush xizmetchilerning ish ünümini töwenlitip, bashliqlarning qol astidikilerge rehberlik qilish xizmitinimu qiyinlashturuwétidu.

Mikro-bashqurushni bir bashqurush uslubi ornida qollinishtin saqlinish kéreklikining bir qanche sewebliri bar. Uning eng asasliq sewebi, mikro-bashqurush sizni közligen meqsetke yetküzmeyla qalmastin, sizni uning eksiche bolghan netijige élip bérip, xizmetchilerning öz xizmetlirini burunqidinmu nacharraq ishlishini keltürüp chiqiridu. Amérikida chiqidighan «Tejribe Psixologiyisi Zhurnili» da 2011-élan qilin’ghan bir parche ilmiy maqaligha asaslan’ghanda, bashliqingizning sizni dawamliq közitip turushi sizning zéhningizning chéchilip kétishini keltürüp chiqiridu, hemde sizning este qaldurush iqtidaringizghimu tosqunluq qilidu. Shuning bilen sizning yéngi iqtidarlarni öginishingiz we zéhningizni özingiz qiliwatqan ishqa yighishingiz téximu teske toxtaydu. Sizning yéngiliq yaritishingiz téximu mumkin bolmay qalidu.

Bashqa ilmiy nezeriyilerning körsitishiche, mikro-bashqurush astida turuwatqan xizmetchiler dawamliq halda bashliqining özini közitip turuwatqanliqidin kélip chiqqan ensiresh tuyghusi tüpeylidin diqqitini özi qiliwatqan xizmettin bashqa terepke burashqa mejburi bolidu. Bashliqining özini dawamliq közitip turushidin peyda bolghan bésim tüpeylidin xizmetchiler intayin éghir derijide palech haletke chüshüp qélip, qolidiki ishlarni püttürelmey qalidu.

Mikro-bashqurush ish ünümini töwenlitiwétishtin bashqa yaman aqiwetlernimu peyda qilidu. Mesilen u xizmetchilerning özlükidin izdinish rohini ajizlashturuwétidu, hemde talantliq xizmetchilerning xizmet almiship, bashqa shirketlerge yötkilip kétishini keltürüp chiqiridu. Mikro-bashqurush yaxshi xizmetchilerning yoshurun qabiliyetlirini toluq tereqqiy qildurushigha yol qoymay, ularning xizmettin istépa bérishini keltürüp chiqiridu.

Aldinqi bir ewlad qabiliyetlik kishilerning pénsiyige chiqip kétishige egiship, hazir talantliq kishilerning yétishmeslik ehwali barghanséri éghirlishiwatidu. Netijide shirketlerning talantliq xizmetchilerni talishishmu barghanséri küchiyiwatidu. Mushundaq bir shara’itta yaxshi xizmetchilerdin ayrilip qélish hergizmu bir yaxshi ish emes bolup, u hetta bir éghir mesile bolup qélishimu mumkin.

Amérikida élip bérilghan bir qétimliq ilmiy tekshürüsh arqiliq melum bolushiche, shu qétim tekshürüshke qatnashqan xizmetchilerning ichidiki 63 pirsent kishi shirket bashliqlirining özliri qiliwatqan ishni qedirlimeydighanliqini bildürgen. Hazir Amérikida mikro-bashqurush tüpeylidin öz xizmetliridin razi bolmaywatqan xizmetchilerning sani nahayiti köp bolushtek bir xil ehwal saqlinip turmaqta. Amérikida chiqidighan «Bügünki Amérika» (USA Today) gézitidiki bir parche maqalida déyilishiche, iqtisadiy jehettiki éniqsizliq yaki her xil krizislar, shundaqla ashundaq nachar iqtisadiy ehwallar keltürüp chiqarghan bashliqlargha bolghan éghir bésimlar tüpeylidin, hazir mikro-bashqurushmu künsayin küchiyip méngiwatidu.

Yalghuz yéngi tetqiqat netijiliri mikro-bashqurushning xetiri heqqide kishilerni yéngi bilimlerge ige qilipla qalmay, xizmetchilerning aktipchanliqini qozghash heqqidiki klassik nezeriyilermu qol astidikilerni heddidin ziyade qattiq kontrol qilidighan bashliqlarning nahayiti éghir mesililerni peyda qilidighanliqini körsitip bermekte. Mesilen, Maslow (Maslow) ning «Éhtiyajlarning derije tüzümi» (hierarchy of needs) namidiki nezeriyisining körsitishiche, xizmetchiler özlirining bashqa éhtiyajlirini qandurghandin kéyin, özlirini étirap qildurushni isteydighan bolidu. Ashundaq istekni emelge ashurush, özlirining aktipchanliqini toluq jari qildurush, we özlirining xizmet ornida xushal-xuram ötüshi üchün, ular özlirining yoshurun küchini toluq jari qilduruwatqanliqini, hemde shirkitige nahayiti qimmetlik töhpilerni qoshuwatqanliqini hés qilalaydighan bolushi kérek. Xérzbérg (Herzberg) ning «ikki amil nezeriyisi» ning perez qilishiche, bixeter xizmet muhitigha oxshash gigéna (hygiene) amilliri xizmetchilerning naraziliqlirini töwenlitishke yardem qilalisimu, ular xizmetchilerning shirkitidin razi bolushini ishqa ashurup bérelmeydu. Xizmet ornidiki raziliq bashqa paramétirlarni telep qilidu, mesilen, özining xizmiti qedirliniwatqanliqini we özining xizmitining menilik ikenlikini hés qilish qatarliqlar. Mikro-bashqurush xizmetchilerning aktipliqini qozghash sahesidiki mushundaq klassik nezeriyiler bilen azraqmu chiqishalmaydu.

Mikro-bashqurushning bir xil nachar ish ikenlikini chüshinish anche tes emes, emma mikro-bashqurushni bayqash we toxtitish anche asan ish emes. Bashqurush ilmide rehberler üchün mikro-bashqurushni bayqash, uning aldini élish we uni tüzitishning usullirimu bayan qilinidighan bolup, rehberler özlirining bashqurush uslubini yaxshilashta choqum ashundaq hazirqi zaman bilimliridin paydilinishi kérek. Mesilen, eger siz bir bashliq bolup, sizning xizmetchiliringizning xizmitini tekshürüshke bek köp waqit serp qiliwétishingiz bilen özingizning xizmitige tesir yétiwatqan bolsa, siz choqum mikro-bashqurush patqiqigha pétip qalghan bolushingiz mumkin. Bundaq ehwalda hazir özingiz qiliwatqan bir qisim ishlarni bashqilargha ötküzüwetsingizmu bolidu. Mikro-bashqurushning bir eski ish ikenlikini angliq halda tonup yétish, hemde mikro-bashqurushtin özingizni angliq halda tartip turush arqiliq, siz xizmetchiliringiz üchün téximu köngüllük xizmet muhiti yaritip béreleysiz. Mushundaq qilish arqiliq siz xizmetchiliringizning xizmetlirini téximu asanlashturup, sizmu öz qabiliyitingizni eng zor derijide jari qildurup, öz xizmitingizni yaxshi ishlesh imkaniyitige ige bolalaysiz.

3. «Mikro-Bashqurush» ni Qandaq Tüzlesh Toghrisida Bir Qanche Tewsiye

Bir qisim bashliqlar mikro-bashqurushtin pütünley waz kéchishke pétinalmaydu. Uning sewebi ular özining qol astiki xizmetchilerning kün boyi intérnétta yürüsh, dostlirigha yanfon arqiliq uchur mangdurush, we shuninggha oxshash bashqa ishlar bilen yaxshi ishlimeslikidin ensireydu. Bu yerdiki tüp mesile ashundaq bashliqning yaxshi xizmetchiler bilen nachar xizmetchilerni perq ételmeslikidin kélip chiqidighan bolup, ularning hemme xizmetchilerni bir tayaqta heydep, ulargha nisbeten mikro-bashqurush usulini qollinishi yaxshi xizmetchilerni sarang qiliwétidu [3].

Eger siz bir bashliq bolup, mikro-bashqurush usulini qollanmisingiz qol astingizdiki xizmetchiler yaxshi ishlimeydu, dep oylisingiz, bu ishni hel qilishning mundaq bir usuli bar: Siz yéterlik waqit serp qilip, qol astingizdiki her bir xizmetchining xizmet wezipisini nahayiti éniq qilip belgilep béring. Bu ish xéli köp waqit telep qilidighan bolup, bu ishni élip barghanda siz töwendiki so’allar üstide nahayiti yaxshi oylinip ish qiling:

--Siz her bir xizmetchidin némilerni kütisiz?

--Siz her bir xizmetchige belgilep bergen wezipiler ré’alliqqa uyghunmu?

Uningdin bashqa, mikro-bashqurushtin saqlinish üchün, töwendiki ishlarmu nahayiti muhim:

(1)Muhim emes ishlargha bek diqqet qilip kétishtin toxtang. Siz peqet siz arilashmisingiz bolmaydighan muhim ishlarghila özingiz biwasite ariliship, qalghan ishlarni qandaq qilishni xizmetchiliringizning öz ixtiyarliqigha qoyup béring. Hemme ishqa arilishiwélish mikro-bashqurushning eng gewdilik ipadisidur.

(2) Xizmetchiler bilen ayrim-ayrim söhbetlishing. Her bir xizmetchingiz bilen ayrim-ayrim körüshüp, sizning ulardin némilerni kütidighanliqingizni ulargha nahayiti éniq qilip bildürüp ménging. Imkaniyetning bariche siz peqet ulargha muwapiq miqdardiki wezipilerni tapshurup, u wezipini qandaq orunlashni xizmetchingizning öz ixtiyarliqigha qoyup qoyung. Yeni xizmetchiliringizning wezipilerni orunlashta qollinidighan usullirigha imkanqeder arilishiwalmang.

(3) Xizmetchiliringiz birer mesilige yoluqqanda ularni özlirining sizning aldingizgha kélishige righbetlendürüng. Ulargha özingizning yardem üchün her waqit teyyar ikenlikingizni bildürüp qoyung, emma ularning bérilgen wezipilerni özliri orunliyalaydighanliqigha ishining.

(4) Xizmetchiliringizning arisini aylinip tekshürüp turushqa bolghan teshnaliqingizdin waz kéching. Qet’iy zörür bolup qalmisa ularni pat-pat tekshürüp yürmeng.

Yuqirida bayan qilin’ghan tewsiyiler bir toluq tizimlik emes bolup, eger siz bir bashliq bolsingiz, siz choqum bashqurush ilmige a’it yaxshi kitablardin birerni tépip, uningdiki munasiwetlik mezmunlarni özingiz bir qétim nahayiti estayidilliq bilen oqup chiqing. Eger siz «mikro-bashqurush» dep atilidighan bir nachar nersining barliqini bilip, uningdin saqlinish üchün angliq halda tirishchanliq körsetsingiz, siz öz xizmitingizde choqum köp paydigha érishisiz.

Men maqalining mushu yéride özümning hazirqi idarisidiki bashqurushqa a’it ishlarni qisqiche sözlep bermekchi idim. Undaq qilish üchün «tetqiqat türi» bilen munasiwetlik bir uqumni aydinglashturup qoyushqa toghra keldi. Shunga men aldi bilen ashu uqum üstide qisqiche toxtilip ötimen.

4. In’glizche «Project» Dégen Sözni Uyghurche «Projékt» Dep Élish Heqqide Teklip

In’glizchida nahayiti chong tiptiki tereqqiyat yaki tetqiqat türlirini «mission» dep atap, uning ichidiki oxshimighan muhim tarmaq wezipiler yaki türlerni bolsa «project» dep ataydu. Mesilen, chong tipliq NASA türliri yaki qurulushliridin 50 tek qurulush (mission) bar bolup, ularning ichidiki oqurmenlerge bir az tonushluq bolghan biri «Marsni Tekshürüsh Mashiniliri Jasaret bilen Purset» (Mars Exploration Rovers Spirit and Opportunity) din ibaret [4]. Bu ikki mashina 2004-yili 1-ayning 4-küni, yeni men NASA gha ishqa chüshken 1-küni Marsqa qon’ghan. Bu yerdiki In’glizche «mission» dégen sözni men hazirghiche öz yazmilirimda «chong qurulush» yaki «chong tür» dep élip keldim. Mushundaq «mission» ning ichidiki «project» ni bolsa Uyghurche «projékt» depla aldim. Bezi qérindashlar bu sözni yaqturmay, uning ornigha «tetqiqat türi» dégen sözni tewsiye qildi. Emma, In’glizchidiki «project» dégen söz yalghuz tetqiqattila ishlitilmeydu. Jem’iyetning her qandaq bir saheside tereqqiyatqa a’it birer yéngi ish bashlansa, ularning hemmisi «palani projékt», «pokuni projékt» dep atilidu. Bir yolgha bir yéngi köwrük sélinmaqchi bolsa uninggha «Lengge köwrüki projékti» dégendek nam qoyulidu. Hökümet mexsus pul ajritip, öpke raki késilige shipa tépish ishini bashlighan bolsa, uninggha «Öpke raki késilige dora tépish projékti» dégendek nam béridu. Biz NASA da qilidighan ishlarning ichide chong-kichik projéktlar intayin köp. Yuqiriqidek bir «mission» ning ichide köpligen chong projéktlar bar bolupla qalmay, bir chong projéktning ichide yene köpligen kichik yaki tarmaq projéktlarmu bar bolidu.

Amérikida bir shirket yéngidin qurulghandin kéyin, u shirkettikiler öz shirkiti üchün eng deslipidila In’glizche «mission statement» dep atilidighan bir nersini teyyarlaydu. Hemde uni öz shirkitining tor bétining eng béshigha chiqirip qoyidu. Bu söz Uyghurchidiki «küresh nishani» dégen sözge bir az yéqin kélidu. Emme ashu sözning neq özi emes. Méning bu sözni özümning burunqi yazmilirida köp qétim tilgha élishimgha toghra keldi, emma her qétim uninggha Uyghurchida muwapiq söz tapalmay qiynaldim.

Biz qilidighan ishlarning hemmisi tetqiqat emes. Biz melum bir nersini layihilep yasap chiqish ishini bashlighanda, uninggha kéreklik nersiler burun tetqiq qilinip bolghan bolsa shularni ishlitimiz. Emma ashundaq bir tarmaq wezipinimu «projékt» dep ataymiz. Uninggha kéreklik bezi nersiler burun tetqiq qilip tépilip bolalmighan bolsa, uni biz bashtin bashlap tetqiq qilip, tejribe qilip, qayta-qayta yasap, bu jeryanni eng axiri qana’et hasil qilghiche dawamlashturimiz. Men NASA gha ishqa kirgen 10 yilning mabeynide her yili bir parchidin 3 parchighiche ilmiy tetqiqat maqalilirini élan qiliwatqan bolup, bularning hemmisi biz yoluqqan emeliy mesililerni hel qilish yolida yaritilghan yéngiliqlarni mezmun qilghan. Qisqisi, bezi projéktlar tetqiqat tüsini alghan bolidu, beziliri bolsa peqet burunqi tetqiqat netijiliridin paydilinish tüsini alghan bolidu.

Shunglashqa «chong qurulush» yaki «tetqiqat türi» dégen söz méningche In’glizchidiki «mission» bilen «project» dégen sözlerning ornini alalmaydu. Bolupmu Uyghurchidiki «qurulush» dégen söz köpinche ehwalda «binakarliq qurulushi» yaki shuning bilen munasiwetlik ishlargha ishlitilidighan bolup, u hergizmu In’glizchidiki «mission» dégen sözning menisini toghra ipadilep bérelmeydu. Uyghur diyaridiki til tetqiqatigha mes’ul ziyaliylar we til jehette qarar élish ishlirigha mes’ul emel ehliliri bu jehette bir tutash qarar élip bolghuche, men mezkur maqalida we buningdin kéyinki maqalilirimde In’glizche «project» dégen söz üchün Uyghurche «projékt» dégen sözni ishlitip turimen. Biz In’glizchidiki «program» dégen sözni Uyghurchigha «programma» dep eynen qobul qilip kirgüzduq. Shunglashqa méningche «projékt» dégen sözni hazirche ishlitip tursam xata bolmaydu. Emdi In’glizche «mission» dégen sözge kelsek, men Uyghur diyaridiki ziyaliylar bilen emel ehlilirining uninggha bir muwapiq Uyghurche söz yasap chiqishini ümid qilimen. Uyghur diyarida hazirghiche birer «mission» lar asasen mewjut bolup baqmighan bolushi mumkin, emma buningdin kéyin undaq kétiwermeydu. Uning üstige dunyadiki ishlar heqqide Uyghurche bir nerse yazidighanda bu söz beklam lazim bolidu.

5. Bizning Idaride «Mikro-Bashqurush» Asasen Mewjut Emes

Bizning idare bir «matritsa idarisi» (matrix organization). Bundaq idarining alahidiliki, uningda melum bir projékt élip bérilghanda, u projéktqa qatnashturulidighan xadimlar oxshash bir memuriy guruppining ademliridin terkib tapmay, ashu projéktni qilish üchün zörür bolghan kespiy alahidiliklerge ige kishiler oxshimighan memuriy bashqarma yaki oxshimighan memuriy guruppilardin tallinidu. Shunglashqa bir projéktni qiliwatqan kishilerning projékt bashliqi bir, emma memuriy bashliqliri bashqa-bashqa bolidu.

Mesilen, men hazir oxshimighan 4 projékt guruppisining ezasi bolup, u 4 projéktning ayrim-ayrim 4 neper projékt bashliqliri bar. U projéktlarning hemmisi 2018-yilliri alem boshluqigha chiqirilidighan, üstide janliqlar bar bolush éhtimalliqi bar tashqi planétilarni tapidighan bir alem téléskopigha tewe. U projékt guruppilirining ezaliri oxshimighan memuriy bashqarma we oxshimighan memuriy guruppidin kelgen bolup, ular éléktr inzhénérliri, optika inzhénérliri, méxanika inzhénérliri, issiqliq inzhénérliri, qurulma inzhénérliri, sistéma inzhénérliri we yumshaq détal mutexessisliri qatarliqlardin terkib tapqan. Uningdin bashqa men tewe memuriy guruppining bir guruppa bashliqimu bar. Méning yilliq bahalash we ma’ash östürüsh ishlirimgha méning memuriy guruppa bashliqim mes’ul. Qalghan 4 neper projékt bashliqliri bolsa özlirining qolidiki projéktqa mes’ul. Yilliq bahalashta méning memuriy bashliqim méning bir yil ichide xizmetni qandaq ishligenlikim heqqide qalghan 4 neper bashliqning pikrini élip, shuninggha asasen méni bahalaydu.

Bizning idare bashliqliqqa adem tallighanda, ularning mijez-xaraktérige alahide ehmiyet béridu. Shunglashqa bizning idaridiki chong-kichik bashliqlarning hemmisi intayin aq köngül, köyümchan, ushshaq ishlar bilen qilche kari yoq, qorsiqi keng, asman bésip chüshsimu birsige xapa bolmaydighan kishilerdin terkib tapqan bolup, hemme xizmetchiler nahayiti köngül-azadiliki bilen ishleymiz. Men mushu idarige kirgendin buyan bashliqim bir qétim almashti (1-bashliqim yuqirigha ösüp ketti). Birinchi bashliqimning yéshi méningkidin chong idi. Bu qétimqisining yéshi méningkidin kichik. Ularning her ikkiside men yuqirida teswirligen süpetler bar. Omumlashturup éytqanda, bashliqlar qol astidiki xizmetchilerning közige qaraydu, hemde qol astidiki xizmetchilerni nahayiti hörmetleydu we qedirleydu. Ashundaq bolghachqa bashliqliqni talishidighan ishlar asasen mewjut emes. Emeliyette memuriy bashliq bolidighan kishiler yuqirigha yalwurmay, yuqiridikiler u kishilerge yalwuridighan ehwal bir qeder köp.

Men memuriy bashliqimni her bir-ikki ayda bir qétim körimen. Bizning ishxanimizmu bashqa-bashqa binada bolup, idare her bir memuri guruppa bashliqlirigha her ayda bir qétim guruppa yighini échip turushni tewsiye qilidu. Emma köpinche waqitlarda bizning memuri guruppa yighinimiz 2-3 aylarda bir qétim, her qétimda bir sa’et échilidu. Bu yighinda asasen idaridiki yéngiliqlar tonushturulidu.

Projékt yighini her heptide bir qétim, bir qétimda bir sa’ettin bir yérim sa’etkiche échilidu. Bu yighinda mezkur projéktta aldinqi bir hepte ichide qolgha keltürülgen yéngi netijiler doklat qilinip, kéyinki bir heptilik wezipiler muzakire qilinidu. Men ottura hésab bilen her 1-2 künde bir parche xizmet doklati teyyarlaydighan bolup, hazirghiche her yilda ottura hésab bilen 150 parche xizmet doklati teyyarlap kéliwatimen. Shunglashqa mushundaq heptilik projékt yighinlirida méning otturigha chiqip, bir hepte ichide qilghan yéngiliqlarni doklat qilidighan waqtim xéli köp. Men u doklatlarni «Microsoft PowerPoint» yumshaq détali bilen teyyarlaydighan bolup, uninggha sözler köp yézilmaydu. Yeni uninggha asasen men kompyutérda hésablap chiqqan netijilerni körsitidighan resimlerdinla kirgüzülidu.

2-resim: 2014-yili 10-ayning 29-küni JPL qurulghanliqigha 78 yil bolghan bolup, shu küni idarimizde ashu künni tebriklesh munasiwiti bilen bezi pa’aliyetler ötküzüldi. Shu küni «Yultuz Urushliri» (Star Wars) diki bir mashina ademmu bizning idaridiki pa’aliyetke qatnishish üchün kelgen iken. Men chüshlük tamaqtin kéyin yol mangghili chiqqanda uni uchritip qaldim, hemde uning bilen körüshüp qoydum. U manga salam éytip bir némilerni dep ketti, emma u tashqi planétiliqlar ishlitidighan til bolghachqa, men uni chüshinelmidim, hemde uninggha «Sangimu salam!» dep qoydum. Mezkur resim shu küni tartiwélin’ghan.

Bizning waqtimiz oxshimighan projéktlargha pirsent boyiche teqsim qilinidu. Mesilen, méning hazir 4 projéktta 200 pirsenttin artuq wezipem bar. Bu dégenlik manga 4 projékttin ajritilghan pul 200 pirsent bolup, men her küni aldi bilen ashu 4 projéktning ichidiki muhimliq derijisi eng yuqiri bolghan birsini tallap qilimen. Eger hemmiside jiddiy wezipiler chiqip qalsa men dem élish künimu ishlep kétimen. Emma manga bérilidighan ma’ash hergizmu 100 pirsenttin ashmaydu. Eng köp bolghanda méning wezipem 300 pirsenttinmu éship ketken. Amérika hökümiti özining muqim ma’ashliq xizmetchiliridin 100 pirsenttin artuq ishleshni telep qilalmaydu. Undaq telep qilish qanunsizliq bolup hésablinidu. Shunga bizning bashliqlirimiz bizdin belgilen’gen waqittin artuq ishleshni telep qilalmaydu. Emma biz ulargha démey, jiddiy haletke kirip qalghanda künige 8 sa’et emes, 16 sa’et ishlep kétidighan, shundaqla dem élish künlirimu ishlep kétidighan waqitlirimizmu xéli köp.

Kespiy alahidiliki idaride shu waqitta qiliwatqan projéktlargha nahayiti éhtiyajliq bolghan xadimlarning ish miqdari mushundaq 100 pirsenttin éship kétidu. Bezi xadimlargha bir waqitta qilidighan ish chiqmay qalidighan ishlarmu bar bolup, idarimiz undaq kishilerni waqitliq halda melum bir zapas tetqiqat ishlirigha sélip, ularning ma’ashini mexsus teyyarlap qoyulghan «qutquzush puli» din chiqirip béridu. Bizning idaride kespiy xadimlarni ishtin chiqiriwétish ishi asasen mewjut emes. Démek, sizning xizmet miqdaringiz qanche yuqiri bolsa, sizning «etiwarliq derijingiz» mu shunche yuqiri bolghan bolidu.

Bizge oxshimighan projéktlardin kélidighan wezipiler asasen élxet arqiliq kélidu. Wezipilerning beziliri bolsa heptilik projékt yighinida békitilidu. U wezipilerni qandaq orunlash pütünley özimizge baghliq. Héch kim bizge «mawu ishni mundaq qilghin» démeydu. Héch kim ishxanimizgha kélip qarap baqmaydu. Biz peqet yighin waqtidila öz-ara körüshimiz. Eger birersidin soraydighan so’alimiz chiqip qalsa, shuninggha aldin téléfon qilip, andin ishxanisigha aldin belgiliwalghan waqitta bérip körüshüp kélimiz.

Qisqisi, bizni héch kim bashqurmaydu. Peqet özimizge tapshurulghan wezipini yaxshi orunlisaqla kupaye. Uningdin bashqa, eger bezi künliri öyimizde 1-2 sa’etlik muhim ish chiqip qalsa, shu küni biz öyde ishlisek boluwéridu. Mesilen, men bir qétim öyümge bir yéngi tonglatqu aldim. Manga u tonglatquni satqan shirket öyimizge u tonglatquni melum bir küni etigen sa’et 8 din chüsh sa’et 12 giche bolghan ariliqta ekélip, qurashturup béridighan boldi. Bizning öy idaremdin 55 kilométir yiraqliqta bolghachqa, men öyde bir qanche sa’et saqlap, andin idarige ishqa barsam, waqtim bek israp bolup kétidu. Shunga men öyde bir tereptin héliqi tonglatquni ekélip béridighan kishilerni saqlap, yene bir tereptin kompyutérimni idaremge ulap xizmitimni qiliwérimen. Shuning bilen yolgha ketken 2 sa’et waqitni idarining xizmitige ishliteleymen. Men baridighan doxturxana bizning öyimiz bar sheherde bolghachqa, bezi künliri 1-2 sa’et waqit chiqirip, doxturgha körünidighan waqittimu men öyde ishleymen.

Bizning idaride kichik balisi aghrip qélip, shuning bilen balisigha qarighach öyde ishleydighan kishilermu köp. Yeni, bizning bashqarmida 700 din artuq xizmetchi bar bolup, her küni bizge shu küni kimler yighin yaki bashqa sewebler bilen sirtqa ketkenliki, kimler aghrip qalghanliqi, kimler öyide ishleydighanliqi heqqide bir parche élxet kélidu. Shularning ichide balisi aghrip qélip, öyide ishleydighanlarmu bar bolup, bizning idare mushundaq ishlarghimu pütünley yol qoyidu. Oylap baqsingiz, eger sizning bir kichik balingiz aghrip qélip, siz idaringizning mejburlishi bilen ishqa kélip, balingizgha birer bala baqquchi qarawatqan bolsa, hemde u bala baqquchining balingizni doxturgha körsitish imkaniyiti yoq bolup qalsa, gerche siz bir kün özingizning xizmet üstilide olturghan bolsingizmu, kün boyi balingizdin ensirep, könglingizni xizmetke azraqmu bérelmey, bala baqquchigha turup-turup téléfon qilip, pütün bir künni tüzükrek ishlimey, dekke-dükke ichide ötküzüshingiz mumkin. Uning ornigha balingizning ishini özingiz püttürüp, andin ishlisingiz, sizning ish ünümingiz bashqiche yaxshi bolidu. Amérika mushundaq ishlarni bek yaxshi bilgechke, xizmetchilirige a’ilini nahayiti muhim orun’gha qoyushni, a’ilide jiddiy ehwal körülgende choqum aldi bilen shu ishlarni bir terep qilishni tewsiye qilidu.

Men hepte ariliqidiki bir küni öyde ishlep, a’ilidiki bir ishni qiliwélish üchün 2-3 sa’etni kem ishligen bolsam, uni bir shenbe küni pütün kün ishlep toldurup béridighan waqtimmu bar. Shirket sizge qanchilik köngül bölse, sizni qanchilik qedirlise, qismen waqitlarda sizning a’ilidiki jiddiylikni bir terep qiliwélishingizgha yol qoysa, sizning idaringizge bolghan sadaqetmenlikingiz, xizmettiki aktipchanliqingiz, angliqliqingiz we tirishchanliqingizmu oxshash derijide ashidu. Men hazir ene shundaq bir muhitta yashaymen.

2009-yili 3-ayda rehmetlik apam bir jiddiy késel sewebi bilen Ürümchidiki bir doxturxanida balnista yétip qaldi. Men shu yili 5-ayda apamni körüp kélishni qarar qilip, idaridin ruxset soridim. Shu chaghda men qiliwatqan bir ish bir projékttiki intayin muhim ish bolup, men ketsem, uni qilalaydighan bashqa adem yoq idi. Shuning bilen bizning bashqarmidikiler projéktning sür’itige chong tesir yétidighanliqini közde tutup, mendin méning yurtqa barmay turushumni telep qildi. Bu ish kéyin idarimizdiki bir xéli yuqiri derijilik rehberge yétip barghan iken, ular derhalla «JPL ge ishleymen dep, Erkin éghir késel bolup yétip qalghan apisini körelmise qandaq bolidu. Hazir u qiliwatqan ishta derhal bashqa ikki kishini terbiyilenglar. Erkin apisini körgili bériwersun. Erkinning ishini ashu 2 neper yéngi terbiyilen’gen xadimlar qilsun» dep yolyoruq bériptu. Shuning bilen men shu yili eslidiki pilan boyiche yurtqa bérip, apamni körüwaldim. Shu qétim méning apamni axirqi qétim körüwélishim bolup qaldi (Apam 2010-yili alemdin ötti. Manga uning topa béshini bir qétim yoqlash téxiche nésip bolmidi).

Bizning idaride hazir 5000 xadim ishleydighan bolup, ularning ichidiki 1700 kishining doktorluq unwani bar, 1700 kishining magistirliq unwani bar, qalghan kishilerning asasen baklawur unwani bar. Bizge her yili bir qétim «xizmet exlaqi» terbiyisi élip bérilidu. Bizdin özimizning qandaq yerde bolushimizdin qet’iynezer, choqum NASA gha wekillik qilidighan bir xadim süpitide rol oynishimizni, hemde özimizni bir NASA xadimi süpitide namayan qilishimizni telep qilidu. Bizning idarimiz dunyadiki eng tes ishlarning bir qismini qiliwatqan sapaliq kishiler köprek yighilghan orun bolghachqa, bizning idaride «mikro-bashqurush» asasen mewjut emes. Emma Amérikidiki bashqa barliq idare, mektep, we shirket-karxanilarmu bashliqlirining «mikro-bashqurush» patqiqigha pétip qalmasliqi üchün alahide tedbirlerni qollinidu. U tedbirlerning biri bashliqlirini muddetlik halda «bashqurush ilmi» heqqidiki kurslargha uyushturup, ularni «mikro-bashqurush» ning aldini élish heqqide terbiyileshtin ibaret. Méningche Uyghur diyaridiki idare, mektep, we shirket-karxanilarmu mushundaq yolni tutsa, uningdin zor derijide iqtisadiy payda köridu. Bundaq qilish zamaniwiyliqqa maslishish yolida alghan bir muhim qedem bolupmu hésablinidu.

Emdi mezkur maqalining eng béshida tilgha alghan, Uyghur diyaridiki bezi mekteplerning ehwaligha kelsek, oqutquchilarni yoqlima qilish, her waqit oqutquchilarning arqisidin paylap yürüsh, we oqutquchilardin choqum mektepte kem dégende 8 sa’et bar bolushni telep qilish qet’iy toghra emes. Oqutquchilar nurghun ishlarni öyide qilidu. Jem’iyettiki bashqa kesip kishilirige qarighanda ular köprek ishleydu. Méningche ularning künlük xizmet waqti asanla 10 sa’ettin éship kétidu. Amérikida bashlan’ghuch we ottura mektep oqutquchilirining bir yil ichidiki ishlesh kün sani eng az bolup, ottura hésab bilen bir yilda 185 kün etrapida ishleydu. Yeni ularning bayram we tetil qatarliq dem élish künliri intayin köp. Ish künliri ularning künlük xizmet qilish waqti 8 sa’ettin éship kétidighan waqitlirimu bar bolsimu, undaq ehwallar bek éghir emes. Emeliyette Amérikida oqutquchiliq kespi bashqa nurghun kesipler bilen sélishturghanda jiddiylik derijisi eng töwen kesipke kiridu. Shunglashqa a’ilisidin obdan xewer élip, balilirini obdan béqip yashashni isteydighan kishiler oqutquchi boluwalidu. Men Uyghur diyaridiki oqutquchilarning yükining yenggillitishini tolimu ümid qilimen. Méningche ashundaq qilish ma’arip süpitini östürüshtimu nahayiti muhim rol oynaydu.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish Matériyalliri:

[1] Méning burunqi sergüzeshtlirim bir parche qisqa «terjimihal» bilen ikki qisimliq «Biliwal tor béti bilen ötküzülgen yazma söhbet» te teswirlen’gen. Ularni töwendiki ulinishtin tapalaysiz: http://www.menzil.biz/ ge kirip, «élkitab ambiri» ni chéking. Andin «maqaliler» gha kirip, «Erkin Sidiq» ni tallang. Ashu sehipining 2-bétide «Erkin sidiqning qisqiche terjimihali» dégen bir élkitab bar.

[2] Why Micromanaging Is Bad

http://www.thesba.com/2011/09/28/why-micromanaging-is-bad/

[3] Micromanaging Your Employees – Why it’s Bad and How to Stop

http://www.omniagroup.com/micromanaging-your-employees-why-its-bad-and-how-to-stop/

[3] Scientific Proof That Micro-Management is Bad For Your Company (And How to Fix It)

http://www.cbsnews.com/news/scientific-proof-that-micro-management-is-bad-for-your-company-and-how-to-fix-it/

[4] NASA Missions

http://www.nasa.gov/missions/#.VFUqRfnF81I

Shirket Heqqide Burun Teyyarlan’ghan Maqaliler:

[1] Bilimxumar: «Shirket qurushqa qandaq iqtidar kérek?»

http://bbs.misranim.com/thread-108237-1-1.html

[2] Bilimxumar: « shirketni ongushluq mangdurush iqtidari»

http://bbs.misranim.com/thread-108408-1-1.html

[3] Bilimxumar: «Amérikining téléwizorda shirket qurghuchilargha yardem qilishi»

http://bbs.izdinix.com/thread-55071-1-1.html

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair