Isra-Mi’raj Weqeside Peyghembirimiz Körgen Dozaxtiki Ishlar

Erkin Sidiq

2014-yili 7-ayning 25-küni

Kona yéziq nusxisi

http://bbs.izdinix.com/thread-59245-1-1.html

Men aldinqi qétim «Isra-Mi’raj Weqesi we Köp Ka’inat Perezliri» dégen maqalini torlargha chiqarghandin kéyin, uninggha xéli köp inkas we so’allar chüshken bolup, so’allarning köpinchisige Ez’heri ependi bir qanche parche munasiwetlik maqaliler özining mexsus inkasliri arqiliq nahayiti etrapliq we qayil qilarliq halda jawab berdi. Men mushu pursettin paydilinip, aldi bilen Ez’heri ependining ashu qimmetlik yardemliri üchün uninggha chin könglümdin chongqur teshekkür bildürimen – Rehmet!

Aldinqi maqalidiki, Muhemmed Eleyhissalam 7 qat asman’gha chiqip, qaytip chüshishide, dozaxta boluwatqan bir qisim ishlarni körgenliki heqqidiki mezmunni oqughandin kéyin, bezi qérindashlar dozaxta boluwatqan u ishlarning qandaq ishlar ikenlikini sorap inkas yéziptu. Men mezkur maqalida ashu mezmunni Yasir Qazining léksiyisi boyiche eynen tonushturup ötimen. Bu mezmun Yasir Qazi Siyret léksiyilirining 22-qismida sözlen’gen [1]. Yasir Qazi özining «Isra-mi’raj weqesi» heqqidiki léksiyisining 21-qismida bir az toxtalghan bir mezmun, 6-qewettiki asmandin bashlinip, 7-qewettiki asmanda axirlishidighan «Sidretulmunteha derixi» bolup [2], men aldinqi qétim bu heqte toxtalmighan idim. Uni mezkur maqalige kirgüzüp qoydum. Méning hés qilishimche, samawatning 6- we 7-qewetliride némilerning barliqini toluq chüshiniwélishta bu mezmun kem bolsa bolmaydiken.

1. Muhemmed Eleyhissalam Dozaxta Körgen Ishlar

Muhemmed Eleyhissalam köpligen hedislerde «Men Isragha barghanda, mundaq jazani kördüm», «Men Isragha barghanda, andaq jazani kördüm» deydu. Bu sözler birla hedisning ichide bolmastin, köpligen hediske tarqalghan bolup, men ularni bir qur retlep chiqtim.

(1) Bir hediste Peyghember Eleyhissalam «Men yétim balining pulini oghrilighan birsi uchrighan jazani kördüm. U ademning burni bir tögining burni bilen oxshash bolup, intayin set iken. U köyüwatqan ottin tüzülgen kömürni yewétiptu. U kömürni aghzigha salghanda, u kömürler uning bedinidin ötüp, arqisidin chiqqili turuptu.» Allah Qur’anda «Ular dozaxning köyüwatqan otini yewatidu», deydu. Muhemmed Eleyhissalam yétimlerning mülki we bayliqini éliwalghanlarning mana mushundaq jazagha uchrawatqanliqini körgen.

(2) Yene bir hediste déyishiche, Muhemmed Eleyhissalam tirniqi mistin tüzülgen kishilerni körgen. Ular bedenliri we yüzlirini ashu tirnaqliri bilen tatilawatqan bolup, ular dawamliq bashqilarning gheywitini qilghan kishiler iken. Siz bashqilarning gheywitini qilghanda, ularning abruyigha, namigha we sheripige dagh keltürisiz. Shunga gheywetchiler mana mushundaq jazagha uchraydiken.

Mushundaq ehwallarning hemmiside, Muhemmed Eleyhissalam bir xil ehwalni körüp, uni chüshinelmey, Jibri’ildin «Bular kimler?» dep soraydiken. Jibri’il bolsa Muhemmed Eleyhissalamgha ularning kim ikenlikini chüshendürüp qoyidiken.

(3) Yene bir hediste déyishiche, Muhemmed Eleyhissalam aldigha pakiz gösh bilen sésip qalghan gösh qoyulghan kishilerni körgen. U kishiler saq göshni yémey, sésip qalghan göshni yewatqan iken. Muhemmed Eleyhissalam Jibri’ildin sorighinida, Jibri’il ularning burun zina qilghan, yeni éri yaki xotunigha bildürmey, bashqilar bilen munasiwet ötküzgen, shu arqiliq halal ishlarni qilmay, haram ishlarni qilghan kishiler ikenlikini chüshendürüp qoyghan.

(4) Yene bir hediste déyishiche, Muhemmed Eleyhissalam béli (yeni qorsiqi) intayin chong bolup, ornidin turalmaydighan kishilerni körgen. Ular yerde olturghan bolup, her xil haywanlar ularning üsti-bashlirini dessep, u yaqtin bu yaqqa ötüp méngip turidiken. Jibri’ildin sorighanda, Jibri’il ularning pixsiqliq qilip bay bolghan, kishilerdin ösüm élip bay bolghan kishiler ikenlikini chüshendürüp qoyghan. Burunqi zamanlarda baylarning qanchilik bay ikenliki ularning qolidiki haywanlirining qanchilik köp ikenliki arqiliq ölchen’gen bolghachqa, pixsiqliq qilip bay bolghanlargha özlirining haywanliri bilen özlirini dessitip jazalighan. Bu yerde jazaliniwatqanlargha yetküzüp qoymaqchi bolghan uchur, «Qaranglar, pixsiqliq qilip bay bolsanglar, ölgendin kéyin silerning u haywanliringlar silerge néme ish qilip béreleydiken, körüp béqinglar», dégendin ibarettur.

(5) Peyghember Eleyhissalam yene bir qisim kishilerning métal mistin hem ottin yasalghan qaycha bilen kalpuki we tillirini késiwatqan kishilerni köridu. Jibri’ildin sorighinida, Jibri’il «Bu kishiler bashqilarni yaxshi emellerni qilishqa ündep, u ishlarni özliri qilmighan, yaki qilishni untulup qalghan», dep jawab béridu.

(6) Peyghember Eleyhissalam yene Dejjal (Dajjal) ni körgenlikini [3], Dejjalning bir közi körmeydighanliqini riwayet qilidu. Yene bir hediste Muhemmed Eleyhissalam Dejjalning sol küzi sésip ketken üzümge oxshaydighanliqini, u bir közlük ikenlikini riwayet qilidu.

Ilawe: Dejjal heqqidiki riwayetler Sehih Muslimning 6931-we 7037-hedisliri, we Sehih El-buxari 5685-hediside bar iken [3].

Yuqiriqilar Muhemmed Eleyhissalamning 7 qat asmandin chüshüwatqanda körgenliri heqqide riwayet qilghanliri bolup, u chaghdiki ehwallar 7 qat asman’gha chiqiwatqiche körgen ehwallardek undaq tepsiliy riwayet qilinmighan.

2. Sidretulmunteha Derixi

Allah Qur’anda mundaq deydu: «U Jibri’ilni heqiqeten ikkinchi qétim Sidretulmunteha (derixining) yénida kördi. Jennetulme’iwa bolsa Sidretulmuntehaning yénididur. (U) Sidretulmuntehani (alemlerning perwerdigarining nuri) qaplighan chaghda (kördi). (Peyghemberning) közi (ong-solgha) burulmidi, (közlen’gen nersidin) ötüp ketmidi. Shübhisizki, u perwerdigarining (qudritini körsitidighan büyük alametlerni) kördi. (53-süre Nejm, 13-18-ayetler)»

Sidretulmunteha (Sidrat al-Muntaha, a lote tree) dégen néme? U bir xil derex bolup, uning shaxliri intayin chong bolidu, u chöl (desert) de ösidu. Uning méwisi nahayiti chong bolup, uning chongluqi eyni waqitta Kebidiki kishiler su élip qoyushqa ishletken nahayiti chong idishqa toghra kélidu. Uning méwisining temi intayin yaxshi bolup, uning méwisi yene nahayiti mizilik puraydu. U derexning yopurmaqliri pilning quliqigha oxshap kétidu.

Biz bilidighan Sidretulmunteha heqqidiki uchurlar intayin az. Bizning bilidighinimiz, Allah bilen körüshüshtin burun, Muhemmed Eleyhissalam körgen eng axirqi nerse ashu Sidretulmunteha, dégendinla ibaret. Biz yene mundaq ishnimu bilimiz: Yer sharidin asman’gha kötürülüp chiqidighan nersilerning hemmisi mushu Sidretulmuntehada toxtaydu. Qur’anda roh, du’a we kishiler qilghan yaxshi emeller qatarliq nersilerni Allah yuqirigha chiqiridighanliqi heqqide ayetler bar. Sidretulmunteha 6-qewettiki samawattin bashlinidighan bolup, zémindin kötürülüp chiqqan nersilerning hemmisini ashu derex özige shümürüwalidu. Shundaqla bizning yer sharimizgha asmandin chüshidighan nersilerning hemmisimu ashu derextin chüshidu. Yeni, Allahning rehimi bilen asmandin bizge yétip kélidighan yamghurgha oxshash nersilerning hemmisi Sidretulmuntehadin bashlan’ghan bolidu. Muhemmed Eleyhissalamning riwayet qilishiche, u Sidretulmuntehagha yétip barghanda, uni sansizlighan, altundin yasalghan, özgiche renglerge ige, we hemme yönilishlerge uchup yürgen képinek (butterflies) ler qapliwalghan iken. Bu derexni qorshap turghan bashqa nersilermu bar bolushi mumkin. Emma biz ularni bilmeymiz. Muhemmed Eleyhissalamning déyishiche, bu derexning rengliri toxtimay özgirip turidighan bolup, uni söz bilen teswirlesh mumkin emes iken. Yeni, bu bir dinamik (dynamic) derex bolup, uning rengliri toxtimay özgirip turidiken.

3. Axirqi Söz

Men mezkur maqalini Yasir Qazining Siyret léksiyiliri 25-qisimdiki bir abzas sözi bilen axirlashturimen [4].

Bizning dinimiz bizge siyasiy jehette nurghun erkinlik yaki nurghun tallashlarni ata qilghan. Méning dunyadiki bashqa nurghun Islam guruppiliri bilen bolghan bir perqim bar. U bolsimu, ular pütün ümmetler üchün peqet bir xilla birlikke keltürülgen ölchem (vision) ni qollinishni xalaydu. Méning semimiy pikrim shuki, undaq qilish aqilanilik emes, toghra emes, hemde akadémikliq emes. Méningche undaq qilish nadanliq we hamaqetlik. Pütün ümmetler üchün bir ortaq nishan turghuzush, emeliyetke uyghun emes. Undaq qilish unum bermeydu. Her bir guruppa Musulmanlar özlirining ehwalini tekshürüp körüshi kérek. Pakistanda yüz bériwatqan ehwal Misirda yüz bergini yoq. Misirda yüz bériwatqan ishlar Tunis yaki Aljiriyede yüz bériwatqini yoq. Aljiriye we bashqa Musulmanlar zéminida yüz bériwatqan ishlar Amérikida yüz bériwatqini yoq. Gherb ellirining ichidimu, Firansiyide yüz bériwatqan ishlar Amérikida yüz bériwatqini yoq. Eger her bir döletning siyasiy ehwalini tekshürüp köridighan bolsingiz, bir-birige oxshimaydighan nahayiti köp sénariyilerni bayqaysiz. Men bashqa barliq Musulman guruppilirigha hörmet qilimen. Ular nurghun yaxshi ishlarni qiliwatidu. Emma, biz hemmimiz insan bolghandikin xatalashmay qalmaymiz. Méning pikrim, her bir jaydiki yerlik diniy ziyaliylar Siyretni bashtin bashlap yéngidin öginishi, uni özlirining ehwaligha maslashturup qaytidin öginishi kérek. Bundaq bolushidiki seweb, Siyret her waqit biz üchün medet alidighan, özimiz üchün ülge tapidighan, özimizning hayatida qandaq yashisaq bolidighanliqi heqqide toghra qarar chiqiridighan menbe süpitide xizmet qilidu. Yeni, Siyret hemme Musulmanlar üchün bir örnektur. Her bir jaydiki Musulmanlar her qétim bir yéngi mesilige yoluqqanda, Sünnet, Qur’an, Siyretke qaytip, ulardiki özlirining ehwaligha mas kélidighan mezmunlarni qaytidin tépishi kérek. Her bir makandiki ölimalar özlirining ehwalini yaxshi közitishi kérek. Méning qarishimche, her bir mesilige nisbeten Siyret yalghuz birla ölchemni emes, belki köpligen tallashlarni körsitip béridu.

«Siyret» Dégen Sözning Menisi Neme?

Men Uyghurche «siyret» dep alghan sözning Erebchisi In’glizche herpler bilen «Seerah» dep yézilidighan bolup, uning menisi «bir ademning terjimihali» iken.

Yasir Qazining bu bir yürüsh léksiyilirining témisi In’glizche «Seerah of Prophet Mohammed» bolup, u «Muhemmed Peyghemberning Terjimihali» dégen menini bilduridu.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish matériyalliri:

[1] Seerah of Prophet Muhammed 22 - Night Journey & Ascension to Heavens 3 - Yasir Qadhi | February 2012

https://www.youtube.com/watch?v=YrotFQRti0k

[2] 2012-02-01 Seerah pt.21 - Isra wa Mi’raj, the night journey & ascension to Heaven 2- Yasir Qadhi

https://www.youtube.com/watch?v=T5uhfYFAJzM

[3] What is Dujjal? Why is he to come…

http://www.islamhelpline.net/node/4810

[4] Seerah of Prophet Muhammed 25 - The Early Emigration to Madinah - Yasir Qadhi | March 2012

https://www.youtube.com/watch?v=UaWVK-vD4_s

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair