Qur’andiki Eng Ulugh Ayet --- Ayet ul Kursi Heqqide

Erkin Sidiq, Ezheri

2014-yili 6-ayning 27-küni

Kona yéziq nusxisi

http://bbs.izdinix.com/thread-58915-1-1.html

Qur’anda 6000 din köprek ayetler bar bolup, ularning ichide bir eng muhim, we eng ulugh ayet bar. Emma, bizning bayqishimizche, bashqa tillargha terjime qilin’ghanda, bu ayetning ichidiki eng muhim bir jümle söz azraq xata terjime qilinidiken. Biz hazirghiche bir az xata terjime qilinip kéliwatqan eng muhim ayetning ichidiki eng muhim sözning toghra terjimisini körsitip bérish, shundaqla Qur’andiki eng ulugh ayetni chüshendürüp qoyush üchün, mezkur maqalida Yasir Qazining «Ayet ul-kursi—Qur’andiki eng ulugh ayet» dégen témidiki bir léksiyisini Uyghurchilashturup bayan qilimiz. Bu léksiye 2012-yili 7-ayda Ramizanning 3-küni sözlen’gen. Mezkur yazmining dinni yéngidin öginiwatqan qérindashlirimiz üchün bir az yardimi bolushini ümid qilimiz.

Töwendikisi Yasir Qazining léksiyisining mezmuni. Eger öz pikrimizni qoshup qoyushqa toghra kelse, uni «Ilawe» sheklide, yaki ayrim kichik téma qilip kirgüzimiz.

Ayet ul-kursi néme üchün nahayiti muhim? Ayet ul-kursini medhiyileydighan hedisler intayin köp. Uning biri Sehihul Buxaridikisi bolup, Uni hezriti Ubey yazghan. Hezriti Ubey Ibni Ke’ib Qur’anni eng köp bilidighan sahabilerning biridur. Bir qétim Muhemmed Eleyhissalam Ubeydin mundaq dep soraydu: «Hey Ubey, Qur’andiki medhiyige eng sazawer (blessed) ayet qaysi? Eng ulugh ayet qaysi?» Hezriti Ubey kemterlik qilip, uninggha jawab bérishtin özini élip qachidu. Shuning bilen u «Siz Allahning elchisi buni eng yaxshi bilisiz», dep jawab béridu. Muhemmed Eleyhissalam u so’alni yene sorap, hezriti Ubeyni jawab bérip béqishqa ündeydu. Shuning bilen hezriti Ubey mundaq deydu:

«Bir Allahtin bashqa héch ilah yoqtur; Allah hemishe tiriktur, hemmini idare qilip turghuchidur; u mügdep qalmaydu, uni uyqu basmaydu; asmanlardiki we zémindiki hemme nerse Allahning (mülki) dur; Allahning ruxsitisiz kimmu Allahning aldida shapa’et qilalisun; Allah ularning aldidiki (yeni dunyada qilghan), keynidiki (yeni ular üchün axirette teyyarlighan) ishlarning hemmisini bilip turidu; ular Allahning melumatidin (Allah) ulargha bildürüshni xalighan nersilerdin (yeni peyghemberlerning tili arqiliq bildürgen nersilerdin) bashqa héch nersini bilmeydu, Allahning kursi (melumati) asmanlarni we zéminni öz ichige alidu. Asman-zéminni saqlash uninggha éghir kelmeydu. U yuqiri mertiwiliktur, hemmidin ulughdur (2-süre 255-ayet).»

Buningdin kéyin Muhemmed Eleyhissalam xushal bolup, hezriti Ubeyni yaxshi körgenlikning namayendisi süpitide azraq ittirip qoyidu, hemde uninggha «Bilim bilen sen da’im xushal-xuram bille yürüysiler», deydu. Qisqisi, Muhemmed Eleyhissalam hezriti Ubey Ibni Ke’ipning sözige qoshulidu. Yeni, Qur’andiki eng ulugh ayet Ayet ul-kursidin ibaret.

1. Hedistiki Bir Hékaye

Bir hediste mundaq bir hékaye bar. Melum bir Ramizan éyida Muhemmed Eleyhissalamgha nahayiti köp sediqiler kélidu. Shuning bilen u Ebuhüreyrege «Ebuhüreyre, sen bérip sediqilerni baqqin. Uni birsi oghrilap ketmisun.» deydu. Ebuhüreyre sediqilerni kéchiche béqip, bir waqitta közi uyqugha kétidu. U tuyuqsiz oyghinip, birsining sediqilerni oghrilawatqanliqini köridu. Hemde chaqqan bérip u oghrini bilikidin tutuwalidu. U oghri bolsa, bir tereptin yighlap, bir tereptin yalwuridu: «Men baqmisam bolmaydighan bir a’ilem bar. Bizning yeydighan’gha tamiqimiz yoq. Men hazir achliqta öley dep qaldim. Méni mushu bir qétim kechürüwéting. Men bundaq ishni ikkinchi qilmaymen.» Ebuhüreyrening uninggha ichi aghrip, uni qoyuwétidu.

Peyghember Eleyhissalam u kéchisi néme ish bolghanliqini alliqachan bilidighan bolup, u etisi etigini Ebuhüreyredin soraydu: «Axsham séni izdep kelgen kishi bilen néme ish boldi?» Ebuhüreyre jawab bérip: «U bir bichare ademken. U qattiq yalwurup turuwalghan idi, men uni qoyuwettim.» deydu. Peyghember Eleyhissalam uninggha «U adem yene qaytip kélidu», deydu. Ebuhüreyre könglide «Peyghember Eleyhissalam bu ishni qandaq bilidighandu? Bu qétim choqum uni tutup, Peyghember Eleyhissalamning aldigha ekélimen», dep oylaydu.

Shuning bilen 2-küni kéchisi Ebuhüreyre intayin hoshyar bolup turidu. Emma u burunqidekla uxlap qélip, kéyin oyghinip qarisa, héliqi oghri hedep sediqilerni bir xaltigha séliwatqan. Ebuhüreyre oghrining üstige özini étip, uni tutuwélip, «Emdi séni Peyghember Eleyhissalamning yénigha apirimen», deydu. Emme oghri bolsa burunqidekla bir tereptin yighlap, bir tereptin yalwurup, nahayiti uzun waqit Ebuhüreyre bilen tutushup turuwalidu. Shuning bilen Ebuhüreyrening uninggha yene ichi aghrip uni yene qoyuwétidu. Etisi etigende Peyghember Eleyhissalam Ebuhüreyredin yene soraydu: «Tünügün axsham kelgen adem kéyin qandaq boldi?» Ebuhüreyre nahayiti xijil bolup, könglide «Emdi boldi. Bu qétim u oghrini choqum tutup ekelmisem bolmidi», dep qattiq irade baghlaydu.

Üchinchi axshimi Ebuhüreyre qet’iy uxlimay, héliqi oghri kelgende uni tutuwalidu. Bu qétim oghri her qanche yalwursimu, Ebuhüreyre uni qoyuwetmeydu. Shuning bilen oghri Ebuhüreyrege mundaq deydu:

--Eger men sanga sen üchün ömür boyi esqatidighan bir ishni dep bersem, sen méni qoyuwétemsen?

--U néme gep? Qéni dep baq. Men anglap baqay.

--Sen her küni axshimi uxlashtin burun Ayet ul-kursini bir qétim oquwetkin. Shundaq qilsang, Allah sanga bir qoghdighuchini ewetip, u qoghdighuchi qéshingda séni qoghdap, pütün bir kéche sanga héch kim chéqilalmaydu.

Buni anglighan Ebuhüreyre «Bu bir nahayiti chong, nahayiti qimmetlik sowgha boldi», dep oylap, oghrini yene qoyuwétidu. Etisi etigen Peyghember Eleyhissalam «Axsham kelgen méhman’gha yene néme boldi?» dep soraydu. Ebuhüreyre uninggha bolup ötken ishlarning hemmisini toluq dep béridu. Shuning bilen Peyghember Eleyhissalam Ebuhüreyrege mundaq deydu: «Bu qétim u sanga rast gepni qiliptu. Emma u kishi yalghanchiliqni kesip qiliwalghan biridur. U hemme waqitta yalghan gep qilidighan biri bolsimu, bu qétim sanga rast gepni qiliptu. Sanga kelgen u ademning kimlikini bilemsen? U bir sheytan. U sediqilerni oghrilighili kelgen bolup, u sanga yalghan sözligen idi, sen uninggha ishending. Emma, uning sanga 3-qétim dégini rast.»

2. Ayet ul-kursini Qandaq Waqitta Oqush Kérek?

Bu yerdiki rast gep qaysi? U bolsimu, eger siz Ayet ul-kursini oqusingiz, sizge héch qandaq nerse zexmet yetküzelmeydu. Allah sizge bir perishte ewetip, sizni qoghdaydighan bolup, jin bolamdu, yaki bashqa nerse bolamdu, ishqilip héch qandaq nerse sizge zexmet yetküzelmeydu.

Biz bu hedistin mundaq bir ishni biliwalalaymiz: Biz her küni uxlashtin burun choqum Ayet ul-kursini bir qétim oquwétishimiz kérek. Bizning Peyghember Eleyhissalam her küni axshimi shundaq qilghan. Démek, Ayet ul-kursi Allahning ulugh kitabidiki eng ulugh ayettur.

Yene bir hediste Peyghember Eleyhissalam Ayet ul-kursini her küni etigen bilen her küni kechte bir qétimdin oqush zörür ikenlikini otturigha qoyidu. Peyghember Eleyhissalam özi her küni ashundaq qilidighan bolup, biz uni «etigen we kechlik zikirlar» dep ataymiz. Muslim Ibin Ehmedning yene bir hediside mundaq déyilgen: «Eger bir adem her bir qétimliq namazdin kéyin Ayet ul-kursini oqup turidiken, bu kishining jennetke kirishini tosup qalidighan birdin-bir ish u kishining öz ölümidin ibaret bolidu (The only thing preventing him from entering jannah is his own death). (Eskertish: Bu yerde Yasir Qazi «öz ölümi» dégenning menisi heqqide héch qandaq chüshenche bermeptu) Bu bir intayin ésil hedis bolup, silerning hemminglardin buni yadliwélishinglarni, shundaqla bügündin bashlap uni ijra qilishinglarni soraymen. Mezkur hedistin körüwalghinimizdek, eger siz künige 5 waq namaz oqup, bamdat namizidin kéyin orningizdin turushtin burun Ayet ul-kursini bir qétim oquwetsingiz, hemde axshimi xupten namizidin kéyin orningizdin turup ketmey, Ayet ul-kursini yene bir qétim oquwetsingiz, siz jennetke tewe adem bolalaysiz.

3. Ayet ul-kursi Néme Üchün Alahide Ayet Bolup Qalghan?

Undaqta Ayet ul-kursi néme üchün bunchiwala alahide orun’gha ige bolidu? U peqet birla ayet bolup, uning uzunluqi aran bir betning 3 tin bir qismini igileydu. Qur’anda shunche köp bashqa ayetler bar tursa. Qur’anda 6000 din köprek ayet bar tursa. Néme üchün bu ayet bashqa hemme ayetlerdin üstün turidu? Buning jawabi intayin addiy. U bolsimu bu ayette bayan qilin’ghini Allah we uning her xil atilishliridur. Qur’andiki eng ésil ayetler dawamliq türde Allah toghrisidiki ayetler bolidu. Buning sewebi, Qur’anda muzakire qilidighan témilarning ichide Allahtin bashqa eng ésil nerse yoq, Allahtin bashqa eng güzel nerse yoq. Allahni chüshendürgendek chüshendürüshke erziydighan, Allahni küyligendek küyleshke erziydighan bashqa birer téma yoq. Shunglashqa Qur’andiki eng ésil ayetler Allahni küyleydighan ayetlerdur. Qur’andiki eng ésil süre Allahni küyleydighan we sherhiyleydighan süre Ixlas (112-süre) tin ibarettur.

Peyghember Eleyhissalam mundaq dégen: «Silerning ichinglardiki qaysinglar her küni axshimi Qur’anning 3 tin bir qismini oqushni xalaysiler?» Sahabiler «Peyghember Eleyhissalam, kim unchiwala köp nersini bir axshamdila oqup bolalisun?» dep soraydu. Peyghember Eleyhissalam uninggha jawaben: «Men silerge bir sürini dep bérey. Eger siler ashu sürini oqusanglar, ashu Qur’anning 3 tin birini oqughanliq bilen barawer bolidu. U bolsimu süre Ixlastin ibaret».

Néme üchün süre Ixlas sürisi bilen Ayet ul-kursi shunche muhim bolup hésablinidu? Buning sewebi ularning mezmunidin ibaret. Ularning Allah we uning atilishliri üstide sözleydighanliqidindur. Töwende men 4-5 minut waqit chiqirip Ayet ul-kursini qisqiche chüshendürüp ötimen. Adette buninggha bir qanche sa’et waqit kétidighan bolup, men qisqichila chüshendürüp ötimen.

4. Ayet ul-kursining Chüshendürülüshi

Allah Qur’anda mundaq deydu: «Bir Allahtin bashqa héch ilah yoqtur; Allah hemishe tiriktur; hemmini idare qilip turghuchidur.» (Eskertish: Bu ayet Qur’anning Uyghurche terjimisidin eynen élindi) Allahning intayin köp atilishi bar. Sanaqsiz atilishi bar. Ularning ichidiki 99 xil atilishi nahayiti alahide we nahayiti muqeddestur. Mushu 99 xil atilishining ichidiki Qur’anda eng köp uchraydighini «Allah» din ibaret. Yeni Qur’anda «Allah subhana wa tala» dégen isim eng köp uchraydu. Bu isim Qur’anda birinchi bolup uchraydu. Allahning nami Qur’anda 3500 qétimdin köprek qétim körülidighan bolup, ularning ichidiki tengdin tolisi «Allah subhana wa tala» dégen atilishidin ibarettur. Allahning barliq muqeddes kitablirida chüshürülgen isim mushu isimdur. Kona Ehd (Zebur, Old Testament) te «Ilo» bilen «Ilohim» dégen isim nahayiti köp yerlerde ishlitilgen bolup, u «Allah» bilen «Allahum» dégenni bildüridu. Yehudiylar we ulardin burunqi ewladlar ene shu «Ilo, Ilohim» dégen isimlarni qollan’ghan idi.

«Allah» dégen sözning menisini toluq chüshendürüsh xéli uzun waqit telep qilidighan bolup, bu heqtimu her xil köz-qarashlar mewjut. Méningche bu isimning eng toghra chüshendürülüshi «Janliqlarning hemmisi arzu qilidighan nerse (An object that all creatures desire)» bolushi mumkin. Eng axirqi nishan Allahtur. Mana bu «Allah» dégen sözning bir menisidur.

«Allah» ning yene bir menisi, siz «Allah» dégende, wujudingizning titrekke tolushi, wujudingiz heyranliqqa tolushi, we wujudingizda bir güzel menzirining peyda bolushidur.

«Allah» dégen sözning eng akadémik menisi «Allah ibadet qilishqa erziydighan biri (Allah is the one who is worthy to worship)» dégendin ibaret. Buni Allah «Bir Allahtin bashqa héch ilah yoqtur» dégen ayette jezmleshtüridu. Nurghun Musulmanlar bu kelimini xata terjime qilip, uning menisini « Bir Allahtin bashqa héch ilah yoqtur (There is no god but God, there is no Lord but God, there is no creator but Allah)» dep ishlitidu. Bu bir échinishliq ehwal bolup, undaq terjimilerning hemmisi toghra emes. U ayetni ashundaq terjime qilghanda mezkur kelimige adaletsizlik qilghan bolup qalidu. Bu kelimining toghra terjimisi mundaq: «Allahtin bashqa ibadet qilishqa erziydighan héch bir ilah yoqtur(There is no deity worthy to worship other than Allah).» «Ibadet qilish» ning menisi «özini tapshurush» tin ibaret. Etrapimizgha qarap baqidighan bolsaq, ehli Musulmanlardin bashqa insanlarning hemmisi Allahtin bashqa bir nersige özini tapshuridighanliqini bayqaymiz. Beziler özini saxta xudagha tapshuridu, beziler özini arzugha tapshuridu, yene beziler bolsa özini matériyalizm we pulgha tapshuridu. Mana bu ibadettur. Mezkur kelimining menisi «Biz özimizni tapshuridighan, biz boysunidighan, we biz özimizni qurban qilidighan nersidin Allahtin bashqisi yoq» tin ibaret.

«Allah hemishe tiriktur, hemmini idare qilip turghuchidur.» Allahning yalghuz jéni bar bolupla qalmay, uning jéni mukemmel bolup, u bashqilarghimu jan yaki hayatliq béridu. Héch qaysimizning mukemmel jéni yoq, hemde héch qaysimiz birer janliqni wujudqa keltürelmeymiz, yaki bashqa birsige jan bérelmeymiz. Bizning jénimizning kem yéri bar. Bizning jénimizni Allah béridu. Shundaqla biz hayat turghan waqtimizda biz yémeklikke éhtiyajliq bolimiz, sugha éhtiyajliq bolimiz, dem élishqa éhtiyajliq bolimiz, uxlashqa éhtiyajliq bolimiz, hemde hemme hayatliq eng axiri ölüm bilen axirlishidighan bolup, peqet Elhey (Allah) la undaq bolmaydu. Elheyning héch némige éhtiyaji yoq. Elheyning hemme nersisi toluq. «U mügdep qalmaydu, uni uyqu basmaydu.» Elhey hérip qalmaydu. Allah Qur’anda özining silerning yémekliklikinglargha éhtiyaji yoq ikenlikini, uning eksiche u silerge yémeklik béridighanliqini körsetken. «Elhey» ning menisi «menggü hayat turidighan» din ibarettur.

«Elquyyum» ning menisi «bashqilargha shular éhtiyajliq bolghan hemme nersini bergüchi» dégendin ibaret. Shunga «Elhey» özi üchün ishleydu, «Elquyyum» bolsa yaritilghuchilar üchün ishleydu. «Elhey» öz-özidin xewer alalaydu, «Elquyyum» bolsa bashqa nersilerdin xewer alidu (Alhay can take care of himself, Alqayum takes care of everything else). Shunga Allah «Elhey» bolup, uning sizge hajiti chüshmeydu, hemde u «Elquyyum» bolup, sizning uninggha hajitingiz chüshidu. Allah bashqa barliq janliqlarning éhtiyajini qanduridu. Mana bu «Elquyyum» dur. Mana bu mukemmelliktur. «U mügdep qalmaydu, uni uyqu basmaydu.» Allah hérip qalmaydu, u mügdep qalmaydu. Uning yémeklikke éhtiyaji yoq, uning héch némige éhtiyaji yoq. «Allah riziq béridu, özi riziqqa mohtaj emes (süre en'am 14- ayetning bir qismi).» «Hemmini idare qilip turghuchidur.» «Her bir kishining qilghan emelini közitip turghuchi (süre Re’id 33- ayetning bir qismi).» Özidin bashqa nersilerning hemmisi uninggha mensuptur. Eger Allah xalimisa bu dunyadiki héch qandaq bir ish yüz bermeydu. Bu dunyada yüz bériwatqan her bir ishni Allah bilip turghan bolup, u ishlarni Allah wujudqa keltürgen.

«Asmanlardiki we zémindiki hemme nerse Allahning (mülki) dur.» Asmandiki we yerdiki nersilerning hemmisini Allah barliqqa keltürgen. «Allahning ruxsitisiz kimmu Allahning aldida shapa’et qilalisun.» Bu yerde Allah deyduki, sizning bir ishni özingizning qilalishighu u yaqta tursun, siz uning ruxsitisiz uning aldida shapa’etmu qilalmaysiz.

«Allah ularning aldidiki (yeni dunyada qilghan), keynidiki (yeni ular üchün axirette teyyarlighan) ishlarning hemmisini bilip turidu.» Buning menisi Allah ularning burun néme ishlarni qilghanliqini, qandaq yoshurun ishlarni qilghanliqinimu bilidu, hemde ulargha kelgüside, yeni axirette yaki yene bir hayatta néme ish bolidighanliqinimu bilidu, dégendin ibaret. «Ular Allahning melumatidin (Allah) ulargha bildürüshni xalighan nersilerdin (yeni peyghemberlerning tili arqiliq bildürgen nersilerdin) bashqa héch nersini bilmeydu.» Allah siz toghrisidiki hemme ishlarni bilidu, emma siz yaki bashqa janliqlar bolsa Allahning bilimidin héch némini bilmeysiz. Eger Allah ulargha dep bermeydiken, bashqa janliqlar Allahning bilimidin pütünley xewersiz turidu. «Silerge peqet azghine ilim bérilgen (süre isra 85-ayetning bir qismi).» Bilim dégen küch, bilim dégen her bir nersining asasi bolup, siz uning bilen bir nerse berpa qilalaysiz, uning bilen bashqilargha hökümranliq qilalaysiz, uning bilen siz bir nersige höküm qilalaysiz. Bilim dégen küchning asasidur. Bu yerde Allah deyduki, méning bilimim mukemmel bolup, uning bilen sélishturghanda sende héch bir bilim yoq, hemde peqet men bergendila sen bilimge érisheleysen.

Allah Qur’andiki 11 ayette «ersh» ni tilgha alidu. Shundaqla peqet birla ayette «Kursi» ni tilgha alidu. Bizning Kursi heqqide bilidighinimiz shuki, u Allah yaratqan seltenetlik nersilerning biri bolup, Allahning déyishiche sizning etrapingizdiki hemme nersilerni öz ichige alidighan nerse Kursi iken. Biz adette «dunya» deymiz, emma «Kursi» dunyadinmu chongraq bir da’irini öz ichige alidiken.

Allah hergizmu hérip qalmaydu. U barliq janliqlardin xewer élip tursimu, azraqmu hérip qalmaydu. Men ichidighan su, siz nepes éliwatqan hawa qatarliq hemme nersini Allah biz üchün yaritip bergen.

«Allah her küni bir halettidur (yeni Allah her waqit wujudqa chiqiridighan ishlar bilen bolup, ularni yaritip turidu, ehwallarni yéngilap turidu, mexluqatlarni peyda qilip turidu) süre Rehman 29-ayetning bir qismi.» Allah her küni hemme janliqlardin xewer élip turidu. Yerde ömilep yürgen, déngizda üzüp yürgen janliqlarning hemmisini Allah yaratqan. Bir qétim bireylen hezriti Ibin Abbastin soraydu: «Allah qandaq qilip birla waqitta hemme janliqlargha tengla sözliyeleydu?» Bu yerdiki «Allah birla waqitta hemme janliqlargha tengla sözliyeleydu» dégen söz Qur’andiki söz bolup, hezriti Ibin Abbas bu so’algha mundaq dep jawab béridu: «Allah bu dunyada hemme janliqlardin qandaq usul bilen xewer éliwatqan bolsa, ulargha oxshash usul bilen tengla sözliyeleydu.»

«U yuqiri mertiwiliktur, hemmidin ulughdur.» «El-eli» bilen «El-ezim» (mertiwilik bilen ulugh) Allahning atilishi ichidiki ikki aliyjanabliq atilishi, ikki omumyüzlük atilishidur. Allahning atilishi az dégende 5 katégoriyege bölün’gen bolup, bu yerdiki «mertiwilik» bilen «ulugh» dégen atilishliri oxshash katégoriyege kiridu, hemde ular Allahning aliyjanab (majestic) we keng menilik (broad meaning) atilishi bolup hésablinidu. Bu yerdiki «aliyjanab» (exalted) dégen sözning menisi «hemmidin üstün turidighan» din ibarettur. «Hemmidin üstün perwerdigaringning namini pak étiqad qilghin (süre e’la 1-ayet).»

Mushu bir ayetning ichidila Allahning 20 xildin artuq atilishliri bar bolup, shuning üchünmu bu ayet Qur’andiki eng ulugh ayet bolup hésablinidu. Emeliyette, mushu ayet bashtin-axir Allah subhana wa tala heqqide sözleydighan bolup, shu sewebtin, bu ayet Qur’andiki eng ulugh ayet bolidu. Men özümning we silerning ésige shuni sélip qoyimenki, biz hemmimiz bu ayetni qayta-qayta oqup, yadliwélishimiz, hemde uni her küni etigen we kechtiki namazdin kéyin choqum oqushimiz kérek.

5. Axirqi Söz

Amérikidiki «Xarward Uniwérsitéti» ning «Xarward Géziti» (Harvard Gazette) dep atilidighan gézitige 2014-yili 12-May küni «Renggareng étiqadlar arisigha köwrük sélish» dégen témida bir xewer bésildi. Töwende biz ashu xewerning mezmunini qisqartip tonushturimiz.

Xarward Uniwérsitétining «Amérika siyasetlirini tetqiq qilish merkizi», Xarward Uniwérsitétining «Xuchins (Hutchins) Afriqiliq we Afriqiliq Amérikiliqlar tetqiqat merkizi», we «Jorj Washin’gton Diniy Erkinlik Instituti» birlikte, 2014-yili 1-May küni bir 90 minutluq söhbet yighini ötküzdi. Bu yighinda «Üch neper közge körün’gen Amérikiliq lidérlar» otturisida oxshimighan étiqadlarning munasiwiti heqqide di’alog élip bérildi. Bu 3 neper lidér töwendikilerdin ibaret:

--Yehudiylarning Nyu York Sheherlik Merkizi Chérkawi (Synagogue) ning aliy derijilik Rabbisi An’géla Buchdal (Angela W. Buchdahl, maqalida déyilishiche bu xanimning dadisi Yehudiy, apisi Koréyelik iken)

--El-Meghrib Instituti Oqutush Ishliri Bashqarmisining bashliqi sheyx Yasir Qazi

--Diniy Erkinlikning Baptist Birleshme Komitétining birinchi-qol diréktori, pop Brent Walkér

Bu yighinda Yasir Qazi mundaq dédi: 11-Séntebir weqesi bashqa her qandaq nersige qarighanda Amérikiliq Musulmanlarni heriketke keltürüwetti. «Amérikiliq bolush dégenlik öz hoquqini we jem’iyetning bir qismi bolup qobul qilinishni qolgha keltürüsh üchün élishish dégenliktur. Biz 11-Séntebir weqesidin kéyinki bügünki kündimu yenila élishiwatqan bolup, biz choqum özimiz üchün layiq bolghan bir orun’gha érishimiz.»

Bu yighinda soralghan so’allarning biri «Renggareng diniy étiqadlar we dinsiz guruppilar arisigha köwrük sélish ishini qandaq emelge ashurisiler?» din ibaret boldi.

Bu so’algha Walkér mundaq dep jawab berdi: Eng muhim ish öz-ara hörmet qilish, bolupmu diniy jehettiki perqlerge hörmet qilish qatarliq menpe’et ortaqliqigha ige sahelerni tépip chiqishtur. «Bizning hemkarliship ish élip bérishimiz bizdin hemme mesililerde pikir birlikini emelge ashurushni telep qilmaydu (We don’t need to agree on everything to work together).»

Bizning mezkur témigha yuqiridiki mezmunni qoshup qoyushimizdiki meqsitimiz, qérindashlargha mundaq bir heqiqetni bildürüp qoyushtur: «Bizning hemkarliship ish élip bérishimiz bizdin hemme mesililerde pikir birlikini emelge ashurushni telep qilmaydu.»

Yuqirida bu sözni bir Xristi’an lidér dégen. U bu sözni bashqa bir Yehudiy lidér bilen bashqa bir Musulman lidérgha qarap turup, hemde her xil dindarlardin, dinsizlardin, we köp xil milletlerdin terkib tapqan bir top yighin qatnashquchilirining aldida dégen. Biz oxshash din’gha étiqad qilidighan, hemde oxshash bir millettin kélip chiqqan barliq Uyghur qérindashlarningmu shundaq qilishini ümid qilimiz. Hemde shundaq qilalaydighanliqigha ishinimiz.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish Matériyalliri:

[1] Ramadan Reminder Day 3 - Ayat ul-Qursi - The Greatest verse in the Qur'an by Yasir Qadhi | July 2012

https://www.youtube.com/watch?v=HuMhO6A9hPQ

[2] Building bridges among diverse faiths

http://news.harvard.edu/gazette/story/2014/05/we-dont-need-to-agree-on-everything-to-work-together/

1-resim: Xarward Uniwérsitétidiki söhbet yighinida di’alog élip barghan «Üch neper közge körün’gen Amérikiliq lidérlar»

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair