Islamdiki Teqdir Uqumi Heqqide

Erkin Sidiq

2014-yili 5-ayning 30-küni

Kona yéziq nusxisi

http://bbs.izdinix.com/thread-58589-1-1.html

Men aldinqi qétim teyyarlighan « Islamgha Ishenmeydighanlarning Teqdiri Qandaq Bolidu?»  dégen téma astida, bir qisim qérindashlar Islamdiki «teqdir» uqumi üstide azraq bes-munazire élip bériptu.  Qérindashlarning bu mesilini aydinglashturuwélishigha yardimi bolsun üchün, men mezkur maqalida Yasir Qazining teqdir heqqide qilghan sözlirining mezmunini tonushturimen. Yasir Qazi bu mezmunlarni bir yerde léksiye sözlep, léksiyining axirida anglighuchilar sorighan so’allargha jawab bergende sözligen bolup, soralghan so’allarning ichide bashqa mezmunlarmu bar iken. Men bu qétim paydilan’ghan sin höjjiti 2010-yili 23-Yanwar küni torgha qoyulghan iken [1]. Bu höjjettiki mezmunni ayrip qoymasliq üchün, men mezkur yazmida Yasir Qazining bashqa so’allargha bergen jawablirinimu toluq bayan qilimen.

Töwendikisi Yasir Qazining sözlirining mezmuni. Eger men öz pikrimni qoshup qoyushqa toghra kelse, uni «Ilawe» sheklide kirgüzimen.

1. Bir Ayetning Toghra Yéshimi Qaysi?

«La ilahe illellah, Muhemmed Resulullah» dégen kelimini hemmimiz bilimiz. Qisqiche qilip éyitqanda, «La ilahe illellah» ning menisi «Bizning ibadet qilishimizgha erziydighan Allahtin bashqa héch ilah yoqtur» dégenlik bolup, buning menisi bizning muqeddes muhebbitimiz, muqeddes qorqunchimiz, muqeddes ümidimiz, bizning du’ayimiz, bizning bedel tölishimiz, bizning ibaditimiz, we bizning qesimimizning hemmisi peqetla Allah üchün, dégendin ibarettur.

«Muhemmed Resulullah» ning menisi, biz özimizning ibaditide egishidighan peqet birla örnikimiz bar bolup, u bolsimu biz Allahqa sünnet boyiche, yaki bizning peyghembirimizning ibadet qilish métodologiyisi (usuli) boyiche ibadet qilimiz.

Shunga biz mundaq déyeleymiz: Islam ikki prinsipning üstige qurulghan. Uning birinchisi, peqet Allahqila ibadet qilish. Uning ikkinchisi, ibadetni Muhemmed Eleyhissalamning buyruqi yaki telimati boyiche, Muhemmed Eleyhissalamni ülge qilip turup qilish. Biz Allahqa özimiz xalighan boyiche ibadet qilmaymiz. Allah bizdin qandaq ibadet qilishni telep qilghan bolsa, bizmu shu boyiche ibadet qilimiz. U bolsimu peyghembirimizning buyruqini ijra qilish asasida ibadet qilishtin ibarettur.

Yuqiridiki kelimini buningdinmu tepsiliyrek chüshendürgili bolidu.

2. «Mesih» bilen «Nasara» ning Qaysisi Toghra?

Bu ikki sözning her ikkisining menisi «Xristi’anlar» bolup, Qur’anda «nasara» dégen söz ishlitilgen. Shunga adette «nasara» ni ishletken yaxshiraq.

3. «Teqdir» yaki «Ilahiy Buyruq» ni Qandaq Chüshinish Kérek?

Qur’an bilen Sünnet bizdin «teqdir» (qadar, predestination, fate, destiny) toghruluq bek köp oylinip ketmeslikni telep qilidu. Chünki u bizning insaniy chüshinish iqtidarimizning da’irisidin chiqip kétidu (beyond our human comprehension). «Teqdir» Allahning özi bilen munasiwetlik bolghachqa, biz uni chüshinelmeymiz. Xuddi biz Allahni chüshinelmigendek, biz uning küch-qudretlirinimu chüshinelmeymiz. Yeni, teqdir Allahning küch-qudretlirining bir namayendisidur. Biz u toghrisidiki asasiy bilimlerni bilimiz. Emma biz u toghruluq bek köp oylinip ketsek, biz qaymuqup qalimiz.

Peyghembiirimiz sellellahu eleyhi wesellem bir qétim sahabilerning teqdir toghrisida munazirilishiwatqanliqini köridu. Shuning bilen u ashu sahabilerge achchiqlinidu. U mundaq deydu: «Allah silerni mushu ish üchün yaratqanmu? Allah silerni mushundaq qilishqa buyrughanmu? Bu ishqa arilashmanglar. U toghrisida munazirileshmenglar.»

Eger siz teqdir uqumini tekshürüp baqidighan bolsingiz, dinlarning hemmisi mushu mesile tüpeylidin nurghun guruhlargha bölünüp ketkenlikini bayqaysiz. Katolik dinining oxshimighan guruhliri otturisidiki perq teqdirdin kélip chiqqan. Juda’izm guruhliridiki perqmu teqdirdin kélip chiqqan. Bu téma insanlarning könglining sirtidiki, insanlarning chüshinishining sirtidiki bir nersidur. Qur’an teqdir heqqidiki asasiy bilimni bizge dep bergen. Shundaqla bizdin u toghruluq bek köp oylinip ketmeslikni telep qilghan. Allah néme ish bolidighanliqini bilidu, hemde shuni buyruydu. Eger biz «undaq bolmaydu», deydikenmiz, biz Allahning salahiyitini töwenletken bolimiz. Allah bizning yaratquchimiz. Eger u xalimaydiken, héch qandaq ish özlükidin yüz bérip qalmaydu.

Emma biz ikki xil xalashlarni perqlendürimiz. Biri Allahning raziliqini körsitidighan xalash, yene biri bolsa Allahning raziliqi yaki xushalliqini körsetmeydighan xalash (A will that shows Allah’s pleasure, and a will that does not show Allah’s pleasure). Musulmanlar qilidighan yaxshi emeller Allah raziliq körsitidighan xalashqa kiridu. Bir Musulman yaxshi emellerni qilghanda, uni Allah xalighan bolidu, hemde Allah uning üchün xushal bolidu. Allah xalighan, emma u raziliq körsetmeydighan emellermu bar.

Allah insanlargha erkin ixtiyarliq (free will) larni ata qilghan. Insanlar yaxshiliq bilen yamanliqtin ibaret ikki ishtin birni özi talliyalaydu. Allah mundaq deydu: «Hidayet gumrahliqtin éniq ayrildi (süre beqere 256-ayetning bir qismi.)» (Truth has been made clear from falsehood). Yéteklinishni isteydighanlar yéteklinidu. Yéteklinishni ret qilidighanlarning yéteklinishi ret qilinidu. Mana bu «teqdir» ning eng addiy sheklidur.

Emma, teqdirning heqiqiy menisini menggü chüshen’gili bolmaydu. Bu xuddi Allahning özini menggü chüshen’gili bolmaydighanliq bilen oxshash. Shunga, bu biz bek köp oylinip kétidighan ish emes.

4. Qebrimizde Nege Baridighanliqimizni Bileleymizmu?

Qebrimizde qiyamet küni bizge néme ish bolidighanliqining alamitini köreleymiz. Muhemmed Eleyhissalam mundaq dégen: «Qebreaxiretke bolghan qedemlerning birinchi qedimi.» Biz qebrige kirgendin kéyin, Musulmanlar, yeni Allahtin qorqidighanlarning qebrisi nahayiti kengri qilinidu (yeni yatidighan jayi nahayiti kengri bolidu). Bir ilahiy nur ölgen kishining üstige chüshidu, hemde u kishi qebridiki waqtidin huzurlinidu. Allahqa ibadet qilmighan kishiler bolsa, qebride jazagha uchraydu. Shuning bilen u kelgüsining bésharitini köridu. Bir ademning qebride jazalinip, shuning bilen qiyamet küni uning gunahliri kechürüm qilinip, axirida jennetke kirishimu mumkin. Emma bu peqetla bir bésharettur. Allahqa heqiqiy ibadet qilghanlar qebride jazagha uchrimaydu. Allahtin qorqup, Islamgha ishen’güchiler undaq jazagha uchrimaydu. Allahqa ibadet qilmighanlar bolsa qebride jazagha uchraydu. Shunga biz, qebride uningdin kéyin néme ish bolidighanliqining béshariti körülidu, deymiz.

5. Axirqi Söz

Yasir Qazi 2014-yili 5-ayning 24-künidin 26-künigiche Amérikining Mariland shtati Baltimor shehiri (Maryland, Baltimore) de ötküzülgen Shimaliy Amérika Musulmanlirining 2014-yilliq yighini (Annual Convention) gha qatniship, u yerde bir nutuq sözlidi. Uningdin bashqa tonulghan yash Islam ziyaliyliridin yene bir qanche kishimu bu yighinda söz qildi. Eger siz ularning nutuqlirigha qiziqsingiz, uni töwendiki 2-menbedin köreleysiz.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish matériyalliri:

[1] Yasir Qadhi answering questions

https://www.youtube.com/watch?v=vGPQZLKT2Xw

[2] ICNA-MAS Annual Convention 24-26 May 2014

http://www.icnaconvention.org/

1-resim: Yasir Qazi so’allargha jawab bériwatqan körünüsh.

2-resim: Amérikidiki Musulman yashlar.

© Copyright 2004 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair