Qur’anning Möjiziliri Heqqide

Erkin Sidiq

2014-yili 4-ayning 20-küni

Kona yéziq nusxisi

http://bbs.bagdax.cn/thread-24453-1-1.html

http://bbs.izdinix.com/thread-58045-1-1.html

http://bbs.misranim.com/thread-122743-1-1.html

Men özümning «Islam dinidiki ottura yol heqqide» dégen maqaliside Islam dinini bir ulugh din qilghan amillarning bir qismini qisqiche tonushturup öttüm. Islam dinini bir ulugh din qilghan muhim amillar ichide Qur’anning möjizilirimu bar. Oqurmenlerning köpinchisi Qur’anning möjiziliri toghrisida bir qisim bilimlerge ige, dep oylaymen. Lékin, méning perez qilishimche, diniy ziyaliy derijisige yetmigen adettiki Musulman qérindashlirimizning köpinchisining bu jehettiki chüshenchisi Qur’andiki ilim-pen we ka’inat bilimlirige a’it pakitlar bilenla cheklinip qalghan bolushi mumkin. Shunglashqa qérindashlarning Islam dinini bir ulugh din qilghan téximu köp we téximu muhim amillarni biliwélishi üchün, men mezkur maqalida Yasir Qazining «Qur’anning möjiziliri» dégen témida sözligen bir ilmiy doklatining mezmunini tonushturup ötimen.

Bu doklatning uzunluqi bir sa’et bolup, Yasir Qazi bu doklatni 2009-yili Hindistanning Mumbay shehiride ötküzülgen «Xelq’araliq Islam Tinchliq Qurultiyi» da sözligen [1]. Tordiki uchurlargha asaslan’ghanda [2], bu doklatni anglighuchilarning sani 300 mingdin 500 mingghiche bolup, shu qétimqi Jüme namizigha kelgenlerning sanimu 200 ming kishi iken.

Men bu maqalining asasiy qismida peqet Yasir Qazining léksiyisidiki mezmunlarnila tonushturimen. Eger öz pikrimni qoshup qoyushqa toghra kelse, uni «Ilawe» sheklide kirgüzimen.

Töwendikisi Yasir Qazining léksiyisidiki mezmunlar.

1. Némishqa Peyghemberler Üchün Möjiziler Yaritilghan?

Biz hemmimiz Musulman bolush süpitimiz bilen mundaq bir ishni bilimiz: Qur’an Allah yaratqan eng ulugh möjize. Bu sözni biz kichik bala waqtimizdila anglighan. Bu sözni biz Musulman emes dostlirimizgha deymiz. Biz nurghunlighan dangliq natiqlar we akadémiklardin mundaq sözlerni anglap turimiz: Qur’an Allah yaratqan eng ulugh möjize, Qur’an Islamning heq ikenlikining ispati, hemde Qur’an hazir qed kötürüp turuwatqan we menggü yoq bolup ketmeydighan möjize. Emma biz Qur’anning qandaqsige bir möjize bolup hésablinidighanliqi, we bu möjize heqqidiki toluq chüshenchining néme ikenliki heqqidiki sözlerni asasen anglimaymiz. Bügünki doklatta men Allahning néme üchün möjizilerni yaritidighanliqi, Qur’anning néme üchün bir möjize bolup hésablinidighanliqi, hemde Qur’anning bir qandaq shekildiki möjize ikenliki heqqidiki uqumlarni chüshendürüp ötimen.

«Möjize» dégen uqum Erebchide «mo’érjize» (مُعْجِزَة) dep atilidu. Bu sözning menisi «teqlid qilip yasighili bolmaydighan, qayta wujudqa keltürgili bolmaydighan, tebi’ettin tashqiri, biz adetlen’gen tebi’iy qanuniyetlerni buzup tashlaydighan nerse» din ibaret. Otturahal insanlar üchün möjizining qandaq wujudqa kélidighanliqini tesewwur qilish mumkin emes. Her qandaq bir ratsi’onal adem érisheleydighan birdin-bir yekün shu boliduki, möjize Allahning özidin kelgen.

Buning misalliri nahayiti köp. Emeliyette, Allah her bir peyghemberni chüshürgende, ularni bir qisim möjiziler bilen bille chüshürgen. Mesilen, Allah Musa peyghemberge 9 möjize bergen. Qur’anda bu heqte ayetler bar. Bu 9 möjizining birsi, Musa peyghember yerge bir tal tayaqni tashlisa, u tayaq bir yilan’gha özgirip qalidu. Bu héch qandaq bir insanning qolidin kélidighan ish emes. Bu möjizilerning yene biri bolsa, Musa peyghember bir tal tayaqni bir shiltisa, Qizil Déngizning süyi ikkige bölünüp kétidu. Qandaq bir adem Qizil Déngizni bir tal tayaq bilen urup, uning süyini ikki parchigha böliwételisun? Bu ishqa héch qandaq bir insanning eqli yetmeydu.

Eysa peyghembergimu intayin köp möjiziler ata qilin’ghan. Uning bir qizliqi buzulmighan qizdin, yeni Meryemdin tughulushining özila bir möjize bolup, undaq tughut hazirghiche 2-qétim yüz bérip baqmidi, hemde menggü yene bir qétim yüz bermeydu. Eysa peyghember nurghun ishlarni aldin perez qilalighan. Bir qétim u Isra’iliyilik balilargha «Men hazir öyüngde néme barliqini dep béreleymen», dep, heqiqetenmu shundaq qilghan.

Bir qétim Allah uninggha «ölgen ademdin palanining ismini chaqirghin», deydu. Eysa peyghember bir klinikiliq jehettin pütünley ölüp, yerge kömülüp bolghan bir ademning ismini chaqiridu. Shuning bilen Allah u ölgen ademni tirildürüp qoyidu. U ölgen kishining rohi uning bedinidin alliqachan ayrilip chiqip ketken bolup, Allah uning rohini uning bedinige qaytidin sélip qoyidu.

Bir qétim Eysa peyghember laydin bir kepter yasap, uni püwleydu. Shuning bilen Allah u laydin yasalghan kepterge jan bérip, u kepter uchup kétidu.

Mushundaq ishlarni biz «möjize» dep ataymiz.

Allah néme üchün möjizilerni yaritidu? U möjizilerni chüshürüshtiki meqset néme? U möjizilerni chüshürüshtin meqset, peyghemberlerning Allahning elchiliri ikenlikini ispatlashtin ibaret. Allahning möjizilerni yaritishidiki meqsiti, insaniyetke peyghemberning bir adettiki adem emeslikini, peyghemberning yalghanchi emeslikini, aldamchi emeslikini, peyghemberning Allah özi yardem bériwatqan bir kishi ikenlikini ispatlap bérishtur. Insanlarni Peyghemberning Allahning elchisi ikenlikige nisbeten héch qandaq shek keltürelmeydighan derijide ishinidighan qilishtin ibarettur.

2. Muhemmed Peyghemberge Bérilgen Möjiziler

Muhemmed Eleyhissalam yéngi kelgende, eyni waqitta Mekke we Kebini kontrol qilip turuwatqan Qureysh qebilisining ademliri peyghembirimizdin möjize telep qilidu. Ular Muhemmed Eleyhissalamgha «Sen perishtilerni yer yüzige chüshürgüzüp baqqin; Mekkidiki yerni yérip, bir derya peyda qilip baqqin; bu yerdiki qumluqni bir yéshilchiliq qaplighan zémin’gha özgertip baqqin», deydu. Yeni, Qureyshler möjize telep qilidu. Shuning bilen Allah ulargha möjize ata qilidu. Allah ulargha nurghunlighan möjizilerni yaritip béridu. Ularning ichide eng axirqi, yaki hemme möjizilerdin üstün turidighan bir möjizimu bar. U bolsimu Qur’andin ibaret.

Allah besh ayet arqiliq Qureyshlerge jeng élan qilidu. Bu ayetler «jeng élan qilish ayetliri» (verses of challenge) dep atilidu. Allah Qur’anda mundaq deydu: «Insanlar bilen jinlar birliship, Qur’an’gha oxshash bir nersini berpa qilmaqchi bolsun, ular bir-birige yardem qilghan teqdirdimu uni berpa qilalmaydu.» Emma Qureyshler undaq qilalmaydu. Shuning bilen Allah shertni yéniklitip, mundaq deydu: «Pütün Qur’anni emes, peqet süridin onnila teqlid qilip yasap béqinglar, uni qilalamsiler-yoq.» Ular bunimu qilalmaydu. Shuning bilen Allah shertni yene bir qétim yéniklitip, ulargha eng axirqi agahni yaki ultimatumni béridu. Bu shert yuqirida tilgha élin’ghan 5 ayetning ichidiki eng axirqi ayette bar bolup, uningda Allah mundaq deydu: «Eger siler men peyghembiringlargha chüshürgen Qur’andin gumanlansanglar, siler süridin peqet birnila teqlid qilip yasap béqinglar.» Mana bu Qur’anning bir möjize bolushtek alahidilikining yene bir namayendisidur. Allah deslipide ulargha nahayiti tes ötkeldin birni hazirlap, ulardin Qur’an’gha oxshash bir pütün kitabni teqlid qilip yézip béqishni telep qilidu. Emma ular undaq qilalmaydu. Allah shuning bilen ötkelning qiyinliq derijisini töwenlitip, peqet 10 sürini teqlid qilip yézip béqishni telep qilidu. Ular yene qilalmaydu. Eng axirida Allah ulargha peqet birla sürini teqlid qilip yézip béqishtin ibaret eng axirqi agah yaki ultimatumni béridu. Bu ultimatum Qur’anda «Eger siler undaq qilalmisanglar (siler uni menggü qilalmaysiler)» dep élin’ghan bolup, Allah ularning bu ishni menggü qilalmaydighanliqini aldin’ala mölcherleydu. Mushuning özimu bir möjize. Shundaq qilip Allah deyduki, «eger siler undaq qilalmisanglar (siler menggü, taki zaman axiri bolghuche undaq qilalmaysiler), undaqta siler Allahning jazasigha, yeni dozaxqa kirishke teyyarliq qilip qoyunglar.» Bu yerdiki «Eger siler undaq qilalmisanglar» dégen söz bir shert bolup, «(siler menggü undaq qilalmaysiler)» dégen söz bir aldin’ala otturigha qoyulghan kelgüsi toghrisidiki mölcherdur.

Bu ultimatum peqet burunqi zaman üchün chiqirilghan ultimatum bolmastin, u izchil türde mewjut bolup turghan, hazirmu mewjut bolup turuwatqan ultimatum bolup, Allah hazirmu bizning bu ultimatumni yalghuz bizning düshminimiz, yalghuz bizning munazirichilirimizning aldigha emes, pütün insaniyetning aldigha qoyup qoyushimizgha yol qoyidu. Biz pütün insaniyetke jeng élan qilimiz. Biz deymizki, hey insaniyet, eger siler Qur’an’gha ishenmisenglar, hemminglar birliship, hemme alimlar, hemme kompyutérlar we hemme program bashliqliri birliship, qandaq usuldin paydilansanglar paydilinip, kompyutér programmilirini yézip, özünglarning sha’irliri, alimliri we Ereb tilini ishlitidighan Nobél mukapati sahiblirinimu bir yerge toplap, Qur’andiki sürilerge oxshash süridin peqet birni teqlid qilip yézip béqinglar. Eger siler özünglarning «Qur’an Allahtin chüshken emes» deydighan bayanatinglargha heqiqeten ishensenglar, mana ashundaq qilip béqinglar. Mana bu hazirmu qed kötürüp turuwatqan qiyin ötkel yaki jeng élan qilishtur.

Ilawe: Yasir Qazi Allahning Qur’andiki sözlirini neqil keltürgende, uning Erebchisini Qur’andiki boyiche eynen oqup yaki yadlap, In’glizche chüshendürgende uni eynen chüshendürmey, erkin til bilen sözleydu. Gerche men uning «Allah mundaq deydu» dep bashlighan erkin shekildiki sözlirini qosh tirnaq (« ») ning ichide neqil sheklide alghan bolsammu, ularning beziliri Allahning Qur’andiki sözi bilen opmu-oxshash bolmasliqi mumkin. Eger men ularni qosh tirnaqning ichige neqil qilip almisam, jümlining qaysi qismi Allahning sözi ikenliki, qaysi qismi normal tékist ikenliki éniq bolmay qalidiken. Shunga oqurmenlerdin bu nuqtigha diqqet qilip qoyushini ümid qilimen. Shundaqla yuqiridiki 5 ayetni bilidighan qérindashlardin u ayetlerni mushu yazmining axirigha inkas sheklide yézip qoyushini ötünimen. Yene bir gep, bir qisim qérindashlar Qureysh (Quraysh) ning kim ikenlikini bilmesliki mumkin. Yasir Qazi öz léksiyiliride bu isimni dawamliq tilgha alidu. Qureysh eyni waqitta Mekke we Kebini kontrol qilip turuwatqan bir intayin küchlük Ereb qebilisi bolup, Muhemmed Eleyhissalam mushu qebilige tewe bolghan Beni Hashim qewmida dunyagha kelgen iken [3].

Muhemmed Eleyhissalamgha intayin köp möjiziler bérilgen. Ularning birsi Muhemmed Eleyhissalamning ayni otturidin ikki parche qiliwétishtin ibaret. «Qiyamet küni yéqinliship, ay shari otturidin ikki parche qilindi.» Qureyshler Muhemmed Eleyhissalamgha jeng élan qilghanda, Muhemmed Eleyhissalam ulargha ayni körsitip turup, uni ikki parche qilidu. Bu ish Qureyshlerning köz aldidila yüz béridu.

Muhemmed Eleyhissalam intayin az miqdardiki yémeklik bilen nechche yüz, hetta nechche ming ademning qorsiqini toyghuzghan ehwalni intayin köp sandiki kishiler öz közi bilen köridu.

627-yili Medinede yüz Bergen Xendek urushida bir cheshke sütni Muhemmed Eleyhissalamning 1500 neper hemrahliri ussuzluqi qan’ghiche ichidu. Bu ishni intayin köp kishiler sözlep yüridu.

Hudiybiye urushida bir shéshe suni 1400 esker ichidu.

Tebuk urushida, Muhemmed Eleyhissalamning aran bir texse tamiqila bar bolup, u qolini texsidiki tamaqqa tiqip, Allahqa «Bizde bar tamaqning hemmisi mushu shu», deydu. Shuning bilen Allah pütün Tebuk qoshunigha yetküdek tamaq chüshürüp béridu.

Bularning hemmisi janliq möjiziler bolup, nurghun kishiler ularni körgen. Hemde nurghun kishiler ularni doklat qilghan. Bundaq möjiziler intayin köp bolup, bügün ularning hemmisini sözlep bérishke waqit yoq.

3. Qur’an Barliq Möjizilerning Möjizisi

Emdiki gep, bashqa möjiziler bilen sélishturghanda, Qur’anning möjizilik salahiyitining qandaqliqidur. Buning jawabi, Qur’an Muhemmed Eleyhissalamning eng axirqi möjizisi bolup hésablinidu.

Qur’anning möjizilik derijisi shunche üstünki, uning bilen sélishturghanda, qalghan möjiziler muhim emes we birdek emestek körünidu. Bashqa möjiziler bilen sélishturghanda, Qur'an sélishturghili bolmaydighan derijide küchlük bolup, xuddi künning aldida bashqa yultuzlarning nuri héch némige erzimes bolup qalghinidek, Qur’anning aldida bashqa möjiziler anche muhim bolmay qalidu. Muhemmed Eleyhissalamgha intayin köp möjiziler bérilgen bolup, ularning ichidiki eng ulugh möjize, eng axirqi möjize Qur’andin ibarettur.

Qur’anning bir möjize ikenliki heqqide nurghun ayet we hedisler bar. Bir hediste Muhemmed Eleyhissalam mundaq deydu: «Allah peyghemberlerni chüshürgen, hemde ulargha nurghun möjizilerni bergen. Shu möjizilerge asaslinip, kishiler ularning peyghember ikenlikige ishen’gen. Manga bérilgen birdin-bir möjize manga Qur’anning chüshürülüshi bolup, shu sewebtin, bashqa peyghemberler bilen sélishturghanda, qiyamet küni méning eng köp egeshküchilirimning bar bolushini ümid qilimen.» Gerche Allah Muhemmed Eleyhissalamgha nurghun möjizilerni Bergen bolsimu, bashqa möjiziler bilen Qur’anni sélishturghili bolmighachqa, u Qur’anni «birdin-bir möjize» dep atighan. Bu sözning menisi shuki, Qur’anning möjizilik derijisi intayin yuqiri bolup, burun bashqa peyghemberlerge bérilgen barliq möjizilerni qoshqandimu, ular Qur’anchilik bolalmaydu. Bu sözning menisi, bu möjize shu derijide küchlükki, burunqi bashqa peyghemberler bilen sélishturghanda, qiyamet küni Muhemmed Eleyhissalamgha egishidighan möminlerning sani eng köp bolidu.

Bu söz heqiqetenmu toghra. Hazir qarap baqidighan bolsaq, diniy eqide bilen ibadetni heqiqiy türde dawamlashturuwatqan barliq ademlerning ichide, san we süpet jehettin qarighanda Musulmanlar hazir heqiqetenmu bashqa dindikilerdin üstün turidu. Démek, Qur’an Muhemmed Eleyhissalamgha bérilgen eng axirqi möjize.

4. Néme Üchün Qur’an Eng Axirqi Möjize Bolup Hésablinidu?

Muhemmed Eleyhissalamdin burunqi peyghemberlerge bérilgen möjizilerning hemmisi waqitliq möjizilerdur. Mesilen, olturghanlarning ichide Qizil Déngizning ikki qisimgha bölünüp ketkinini körgenler yoq. Bu yerde olturghanlarning ichide Eysa peyghemberning bir ölükni tirildürgenlikini körgen kishilermu yoq. Biz u möjizilerni körüp baqmiduq, emma biz ulargha ishinimiz. Biz u waqitta yoq. Biz u yerlerde yoq. Muhemmed Eleyhissalam ayni ikki parche qiliwetken zaman we makandimu biz yoq. Biz ularni körmiduq. Emma biz ulargha ishinimiz. Démek, u möjiziler peqet shularni körgen kishiler üchünla möjize bolup hésablinidighan bolup, ulardin kéyinki ewladlar bolsaq, peqet ashundaq möjizining yüz bergenlikige ishinimiz. Allahning yardimi bilen, Muhemmed peyghembirimiz bir chashka süt bilen mingdin artuq ademning ussuzluqini qandurghan. Bu méning imanim. Men shuninggha ishinimen. Men bu möjizini Musulman emes birsige dep, uningdin bu möjizige ishinishni telep qilalmaymen.

Qur’anning möjiziliki bashqa möjiziler öz ichige alghan zaman bilen makan amillirini öz ichige almaydu. Qur’andin ibaret bir möjizini körüsh üchün, méning 7-esirde Ereb Yérim Arilida yashighan bolushumning zörüriyiti yoq. Men bu möjizini hazirmu oxshashla köreleymen. Qur’anning möjizisi bashqa möjizilerde bar bolghan zaman we makan cheklimisini pütünley bikar qiliwétidu. Shunglashqa Qur’anning möjizisi «menggülük möjize», dep atilidu. Men bu möjizige qolumni tekküzeleymen, uni hés qilalaymen, uni köreleymen, yadlap béreleymen. Bu möjizini men özümning sézimliri bilen körsitip béreleymen. Qur’an uniwérsal möjize, shundaqla menggülük möjize.

Qur’andin ibaret bu möjizining qanchilik qudretlik ikenlikining yene bir ipadisi mundaq: Burunqi peyghemberge bérilgen möjiziler Allahtin ashu peyghemberlerge chüshken uchur, yaki muqeddes kitablarning heqiqetenmu Allahtin chüshkenlikini ispatlash üchün bérilgen. Mesilen, Musa peyghemberge chüshken Tewrat, we Eysa peyghemberge chüshken Injil. Emma Muhemmed Eleyhissalamgha chüshken Qur’an özining Allahtin chüshürülgenlikini ispatlaydighan birer möjizige éhtiyajliq emes. Muhemmed peyghembirimiz üchün möjize bilen muqeddes kitab birleshtürüwétilgen. Allahtin chüshken bu nersining özi bir möjize, bu möjizining özi bir muqeddes kitab bolup, bu kitab özining Allahtin chüshkenlikige ispat bolidighan ispatlargha éhtiyajliq emes. Bu kitabta ispat bilen Allahning sözliri birleshtürüwétilgen. Mana mushular Qur’anning bir intayin qudretlik möjize ikenlikini chüshendürüp béridu.

Yuqirida men ikki mesile üstide chüshenche berdim. Uning biri, Qur’andin ibaret bu qudretlik möjizining zaman we makan cheklimisidin, yaki zaman we makan amilliridin xaliy ikenlikidur. Yene biri bolsa, Qur’an özining bir möjize ikenlikini ispatlaydighan bashqa ispatlargha, yaki bashqa möjizilerge éhtiyajliq emes ikenlikidur. Bu ikki nuqta néme üchün Qur’an bir küchlük möjize bolup hésablinidighanliqini chüshendürüp béridu.

5. Qur’an Qandaq Möjizige Tewe Bolidu?

Emdi bu yerde ikkinchi so’al tughulidu: Qandaqsige Qur’an bir möjize bolup hésablinidu? Bu so’algha toluq jawab bérish üchün xéli uzun waqit kétidu. Men bu yerde bu so’alning jawabini bir qanche nuqtilargha yighip xulasilep bérimen.

(1) Qur’an ishletken til bilen uning yézilish usuli. Biz Qur’an’gha qaraydighan, Qur’anni oquydighan bolsaq, süriler bilen ayetlerning orunlashturulushi, ishlitilgen sözlüklerning tallinishi, we Allahning Qur’andiki sözlirining toghriliq derijisi qatarliqlar in’sanlargha tewe nersiler bolmastin, ular peqet Allahningla qolidin kélidighan ishlar ikenlikini bayqaymiz. Qur’andiki mezmunlar peqet Allahningla sözliri ikenlikini bayqaymiz. Bu köz-qarashni barliq Erebler qollaydu.

Muhemmed Eleyhissalam Qur’anni yadlap bergende, uni anglighan kishiler intayin heyran qalghanliqi, bu sözlerning insanlarning aghzidin chiqidighan sözler emeslikini hés qilghanliqi heqqidiki hékayiler intayin köp.

Buning eng yaxshi misali, Erebler tarixida ötken, 6- we 7-esirlerde yashighan eng meshhur sha’ir Hind binti Utbe (Hind bint Utbah) ning hékayisidur. U eyni waqittiki eng bilimlik we eng murekkep sha’ir bolup, Ereblerning Shékispér (Shakespeare) i idi. Utbe Muhemmed Eleyhissalam bilen bir kéngishish hasil qilish üchün peyghembirimizning yénigha baridu. Hemde «Muhemmed Eleyhissalam, sen bizning derijilirimizni buzup, bizge bir yéngi nerse ekelding. Bizning burunqi qa’idilirimizni buzuwetting. Bizning ejdadlirimizni mesxire qilding. Sen hazirqidek uchur tarqitishni toxtatsang. Men sen telep qilghan her qandaq ishni orunlap bersem. Qanchilik pul telep qilsang shunchilik pul bersem. Qandaq qiz bilen toy qilimen déseng, sanga shu qizni élip bersem. Séni Ereblerning bashliqi qilip qoysam. Emma sen Islam toghruluq telim bérishni toxtatqan bolsang.» deydu. Muhemmed peyghember uninggha «Gépingiz tügidimu?» deydu. «Shundaq». «Undaqta sözümge qulaq séling.» Shuning bilen Muhemmed Eleyhissalam Qur’andiki ayetlerni yadqa xetme-qur’an qilip oqup bérishni bashlaydu. Men sözleshtin burun biz mushu sorunda bir imamning Qur’anni xetme-qur’an qilghinini angliduq. Uning neqeder güzel ikenlikini körduq we hés qilduq. Hazir biz tesewwur qilip baqayli: Eger biz Muhemmed Eleyhissalamning Qur’andiki ayetlerni yadqa xetme-qur’an qilip oqup bériwatqandiki awazini biwasite anglighan bolsaq, biz qandaq bir tuyghugha kelgen bolattuq? Allah peyghembirimizge qandaq bir awazni bergen bolghiytti? Peyghembirimiz Qur’anni yadlashni dawamlashturup, mundaq bir ayetke kélidu: «Eger sen peyghemberni hélihem ret qilsang, Allahning bir chaqmaqtek kélip séni soqidighan bir jazasini saqla.» Buni anglighan Utbe intayin qorqup kétidu. Mushu ayet oqulghanda Utbe ornidin sekrep qopup, peyghembirimizning aghzini qoli bilen tosup turup, «Men Allah aldida ötünüp qalay, emdi toxtighin!», deydu. Hemde, bir chaqmaq chüshüp, özini öltürüp qoyarmikin, dep qorqup, ornidin turupla qachidu. Qur’anning qudriti shunchilik küchlük bolup, Utbe Qureyshlerning yénigha yügürgen pétiche kétip qalidu. Utbening bu halitini körgen Qureyshler «Bizning qéshimizdin ketken héliqi Utbe bilen hazir qaytip kelgen Utbe bir adem emes», deydu. Utbe qaytip kelgendin kéyin, etrapidikilerge mundaq deydu: «Siler hemminglar méni obdan bilisiler. Shé’ir yézishqa kelgende bu dunyada méni yéngeleydighan adem yoq. Emma, men héliraq anglighan sözler insanlarning aghzidin chiqidighan sözler emes. Jinning sözlirimu emes. Men anglighan sözlerning bir xil shérin tüsi bar bolup, uni söz bilen ipadilep bérishke méning tilim qisqiliq qilidu. U sözler insanning eqli yetmeydighan derijide küchlük iken. Bu ademge chéqilmanglar. Bu adem manga bügün yadlap bergen sözler kelgüside choqum pütün Ereblerni boysunduridu. Men shé’irlarni bilimen. Emma méning anglighinim shé’ir emes. Men insanlarning sözini bilimen. Emma méning anglighinim insanlarning sözi emes.» Biraq, Qureyshler bu sha’irni, we uningdin kéyinki bashqa dangliq zatlarnimu ret qilip, ularni mesxire qilip, Muhemmed Eleyhissalamni yenila étirap qilmaydu.

Buninggha oxshash weqeler nahayiti köp. Bundaq möjizilerni toluq chüshinish üchün Ereb tilini puxta bilish kérek. Dunyada Islamdin bashqa dinlarni qobul qilghan Ereblermu nahayiti köp. Mesilen, Ereblik Xristi’anlarning sanimu nechche milyon kélidu. Qisqisi, oxshimighan din we oxshimighan irqiy guruhlargha tewe Erebler bar. Dinining qaysi din bolushidin qet’iynezer, qaysi irqiy guruhqa tewe ikenlikidin qet’iynezer, dunyadiki Ereb tilida sözlishidighan barliq Erebler ortaq étirap qilghan bir heqiqet shuki, Qur’anda ishlitilgen til Ereb tilining eng mukemmel sheklige wekillik qilidu. Bu til klassik we ölchemlik Ereb tili, dep atilidu. Ereb tilining ichide Qur’anning tilining aldigha ötidighini yoq. Men shuninggha ispat béreleymenki, men oxshimighan dindiki we oxshimighan irqiy guruhlargha tewe Ereblerning hemmisi bilen sözleshken bolup, ularning hemmisi Qur’anning tilining ölchemlik Ereb tili ikenlikini étirap qildi. Emma bashqa dindikiler Qur’anning Allahtin chüshkenlikini yenila étirap qilghili unimaydu.

Qur’anni bir möjize qilghan bu amilni toluq chüshinish üchün, siz Erebchini bilmisingiz bolmaydu.

(2) Qur’an’gha kelgüside bolidighan ishlar toghruluq nurghun perezler otturigha qoyulghan bolup, ashu perezlerning hemmisi kéyinki emeliyette ispatlandi. Mushundaq perezlerning ichidiki eng közge körünerlik birsi, melum urushta Rimliqlarning Périsiye üstidin ghelibe qilidighanliqi heqqidiki mölcherdur. Muhemmed Eleyhissalam dewride derijidin tashqiri impériyilerdin ikkisi bar idi. Uning biri Rim Impériyisi bolup, yene biri bolsa Périsiye Impériyisi idi. Ular bir-biri bilen urush qiliwatqili 300 yildin ashqan idi. Melum bir waqitqa kelgende Rimliqlar sel ajizliship, Périsiye sel küchiyip kétidu. Hemde bir qétimliq urushta Périsiye utup chiqip, nechche esirning mabeynidiki eng zor ghelibige érishidu. Shu chaghda kishiler Rim Impériyisi pütünley halak bolidu, bu hazir peqet bir waqit mesilisi, dep perez qilishidu. Mana shu chaghda Allah Qur’anda mundaq bir ayetni otturigha qoyidu: «Rimliqlar yéngildi, emma, mushu qétimliq meghlubiyettin kéyin peqet bir qanche yil waqit ötkende, Rimliqlar yenggüchilerge özgiridu. Chünki, bashlinishidin tartip axirighiche hemme ishlar Allahqa mensup (Yasir Qazi mushu yerdimu Qur’andiki bir qisim ayetlerni Erebchide yadqa sözlep ötti).» Bu yerdiki 1-jümle burun bolup bolghan ish teriqiside yézilip, ikkinchi jümle kelgüside bolidighan ishlar teriqiside yézilghan. Emma mushu ayet chüshkende, héch kim Rimliqlarning qayta bash kötürüshige ishenmeydighan bolup, Qureyshlerning bir bashliqi hetta hezriti Ebu Bekir bilen 100 dane töge tikishken idi. Yeni, hezriti Ebu Bekir «Rimliqlar kéyin yéngidu» dégen terepte, Qureyshler bolsa qarshi terepte turghanidi. Buningdin saq 7 yil ötüp, Périsiye bilen Rim urushidighan’gha teyyar bolup, ete urush bolidu, dep turghanda, Périsiye Impériyisi ichide hoquq talishish munasiwiti bilen bir ichki urush partlaydu. Padishahning taghisi bilen ukisining oghli, bir newrisi bilen yene bir newrisi, hedisining éri bilen singlisining éri öz-ara urushup kétidu. Shuning bilen Périsiyede éghir derijidiki parchilinish yüz béridu. Rimliqlar teripide bolsa, oxshimighan eller otturisida burun tesewwur qilghili bolmaydighan derijidiki ittipaqdashliq wujudqa kélidu. Shuning bilen Rimliqlar shu waqitqiche bolghan tarixta bolup baqmighan bir zor ghelibige érishidu. Démek, bu ishni Allah Qur’anda aldin perez qilghan bolup, uning axiri qandaq bolup chiqqanliqini biz mana taki bügünki kün’ge kelgüche körüp turuwatimiz.

(3) Qur’andiki hékayiler. Qur’anda burunqi peyghemberler we burunqi eller heqqidiki bayan we hékayiler intayin köp. Musa we Eysa peyghemberlerning hékayiliri bar. Ereblerning we Ereb emeslerning hékayiliri bar. Bu nuqtini nurghun kishiler chüshenmeydu. Muhemmed Eleyhissalam Mekkidiki waqtida, pütün Ereb Yérim Arili boyiche birer kutupxana yoq idi. Mekkidikiler sawatsiz we qalaq kishilerdin idi. Ular xet oquyalmaytti. Xet yazalmaytti. Ularda birer kutupxana yoq idi. U yerdiki kishiler üchün Qur’andiki hékayilerning tepsilatini bilish imkaniyiti zadila yoq idi. Shu waqitta Afriqa yaki Awstraliyining janggallirida yashawatqan kishilerni tesewwur qilip béqing. Ular üchün sirtqi dunyaning ishlirini bilish imkaniyiti zadila yoq idi. Emma Muhemmed Eleyhissalam etrapidikilerge Rim we Périsiyining tarixini, Musulmanlarning tarixini, Mamlukning tarixini sözlep béridu. Tosattinla bir oqughan we medeniyetleshken, burunqi ellerning tarixini bilidighan adem peyda bolup qalidu. Bu ademning bir kutupxanisi yoq. Bu ademning bilim alidighan birer menbesi yoq. Uning etrapidiki kishilerning héch qaysisi bundaq ishlardin xewerdar emes. Bu bilimler nedin kelgen? Allah Qur’anda mundaq deydu: «Bu hékayiler körünmeydighan menbedin kelgen bilimler, bu hékayilerni siler bilmeysiler, silerdin burunqi kishilermu bilmeydu.» Mana bu Qur’anning möjizisidur.

Qur’andiki bu hékayilerge a’it uchurlarning toghruluq derijisimu intayin yuqiridur. Qur’andiki Yüsüp peyghemberge a’it hékayiler buning bir tipik misali bolup, Qur’anda Musa peyghember we uning egeshküchilirining Farollar ikenliki, Yüsüp peyghember bolsa bir padishah ikenliki nahayiti éniq yézilghan. Uchurlarning bu derijide toghra bolushi insanlar üchün mumkin emes.

(4) Qur’andiki qanun we eqidiler. Yeni, Qur’andiki uchurlar. Qur’an bir intayin güzel eqidini özige mezmun qilghan bolup, uni Xristi’an dini, Buddizm we Juda’izmlarning eqidiliri bilen sélishturup béqing. Qur’andiki eqide logikiliq we eqilge muwapiq (ratsi’onalliq) mentiqige mas kélidu: «Birla Allah bar, u eng mukemmel, peqet shuningghila ibadet qiling». Bu intayin addiy, intayin logikiliq, intayin ratsi’onal. Bashqa dinlarning eqidisi undaq emes. Ularda «eqide» hésablan’ghini insanlar keltürüp chiqarghan bir nersidin ibarettur.

Qur’andiki qanunlarmu hem shundaq. Islamdiki qanunlar, Islamdiki toy qilish we ajrishish qanuni, miras qaldurush qanuni, sheri’et qanunliri, bularning hemmisi mukemmel qanunlardur. Islamdiki ayallar, Islamdiki heqqaniyetlik, Islamdiki qanuniy sistéma, mushularning hemmisi Qur’anning bir möjize ikenlikini körsitip béridu. Bu qanunlarni insanlar berpa qilghan bashqa qanunlar bilen sélishturup béqing. Qanun tetqiqati bilen shughullinidighan kishilerning hemmisi bashqa qanunlarda qanchilik öz-ara ziddiyetlik mezmunlarning barliqini, qanchilik yochuqlarning barliqini obdan bilidu. Qanun tetqiqati bilen shughullinidighanlar buning üchün ispat béreleydu. Bashqa qanunlarning hemmisi toxtimay özgirip turidu. U qanunlarni Qur’andiki menggülük, pak, we özgertkili bolmaydighan qanunlar bilen sélishturghili bolmaydu. Bumu bir möjize bolup, meyli Musulman bolsun-bolmisun, Ereblik bolsun-bolmisun, buni hemme adem qedirlishi kérek.

(5) Qur’andiki ilim-pen’ge a’it möjize. Bügün mezkur sorunda olturghanlar ichide ziyaliylar xéli köp bolup, ularning hemmisi bu möjizini obdan chüshinidu. Allah Qur’anda otturigha qoyghan pakitlardek pakitlarni Muhemmed Eleyhissalamning dewridiki insanlarning bilelishi we ularni otturigha qoyalishi qet’iy mumkin emes. Buning eng yaxshi misallirining biri adem balisining törilish jeryanidur. Bu ishni taki 300 yildin burunqi bir waqitqiche héch kim bilmeytti. Qur’andiki tömür heqqidiki ayetmu hem shundaq. Ilim-pende tömürning yer sharining özide shekillen’genliki téxiche bayqalmidi. Yéqinqi ilmiy bayqashlargha asaslan’ghanda, tömür yer shari shekilliniwatqan waqittila sirttin kelgen iken. Allah Qur’anda «tömürni men chüshürdüm» deydu. Qur’anda buninggha oxshash misallar intayin köp bolup, bu ilmiy pakitlarning hemmisimu Qur’anning bir möjize ikenlikini körsitip béridu.

Ilawe: Tömür toghrisidiki ayet Qur’andiki 57-süre 25-ayet iken.

(6) Qur’andiki yene bir möjize bir az ghelite bolup, biz hemmimiz uni qedirleymiz, emma uni tonup yételmeymiz. U bolsimu Qur’anning uni anglighan kishilerge körsitidighan tesiridin ibaret. Erebchini héch qandaq bilmeydighan bir ademmu Qur’anni anglisa, uning közliri yash bilen liq tolidu. Mushu yerde olturghanlar ichidimu Erebchini bilmeydighanlar intayin köp. Shundaq bolsimu, birsi Qur’anni xetme-qur’an qilip ünlük oquydiken, hemme ademning imani küchiyip kétidu. Qur’anni anglisingiz, siz nahayiti kemterliship kétisiz. U chaghdiki héssiyatni siz söz bilen ipadilep bérelmeysiz. Eger siz Erebchini bilmisingizmu, bir imamning arqisida turup, uning Qur’anni ünlük oqughinini anglisingiz, siz xuddi uni chüshiniwatqandek héssiyatqa kélisiz. Bezi bir ghelite sewebler tüpeylidin, siz Qur’andiki bu ayetlerning méhribanliqqa élip baridighanliqini bilisiz. Jennetke élip baridighanliqini bilisiz. Yaki dozaxqa élip baridighanliqini bilisiz. Eger siz Erebchini bilsingiz, siz üchün bilishning bir yéngi ishiki échilidu. Qur’andiki ayetler ünlük awazda xetme-qur’an qilin’ghanda, chonglarmu közlirige yash alidu. Buning sewebi héliqi awaz. Qur’anning awazi. Qur’andin bashqa her qandaq nersini her qandaq awazda ünlük oqughanni anglap béqing. Uninggha héch kim köz yéshi qilmaydu. Uninggha héch kimning héssiyati örlep yaki töwenlep ketmeydu. Eger u awazning tilini bilmise, uning téximu héch qandaq tesiri bolmaydu. Héch qandaq nerse kishilerge Qur’an tesir qilghandek tesir qilalmaydu. Allah buni Qur’andimu tilgha alghan. Allah Qur’anda mundaq deydu: «Imanliq kishiler peyghemberge chüshürülgen ayetlerni anglighanda, ularning közliri yashqa tolidu.» Allah bu sözlerni Musulman emes kishilerge qaritipmu dégen: «Qur’anni anglighanda ularning közlirimu yashqa tolidu, buning sewebi ularning anglighini heqtur.» Qur’anning Erebchini bilmeydighan kishilergimu mushundaq tesir körsitishi Qur’anning möjizisining yene bir ipadisidur.

Buni siler sinaq qilip baqsanglar bolidu: Erebchini bilmeydighan kishilerge Qur’anning xetme-qur’an qilin’ghan sin’alghu filimidin birerni qoyup bérip, ularda qandaq özgirish bolghanliqigha diqqet qilip béqinglar. Men bu usulni dewet qilishning bir usuli süpitide köp qétim ishlettim. Men Islamgha qiziqqan Xristi’andin birini uchratqan. U bir aliy mektepning muzika kespide oquwatqan bolup, muzika jehette mukemmel bilimlerge ige iken. Men uninggha özüm anglawatqan Qur’anning awazliq optik diskisini anglap béqishqa bérip, uninggha qarap turdum. Deslipide uning közi yumuldi. Kéyin bara-bara uning béshi chüshüp ketti. Bir demdin kéyin u béshini kötürüp, «Men ömrümde buninggha oxshash awazni birer qétimmu anglap baqmighan, men anglighan bu awazni men söz bilen ipadilep bérelmeymen», dédi.

(7) Qur’anda ziddiyetlik mezmunlar yoq. Yigirme üch yil jeryanida yézilghan, eqide mesililiri, ijtima’iy mesililer we qanuniy mesililerni hel qilish üchün insanlar teripidin yézilghan her qandaq kitabta choqum öz-ara ziddiyetlik mezmunlar bar bolidu. Emma Qur’anda undaq emes. Allah Qur’anda mundaq deydu: «Eger Qur’an Allahtin chüshmigen bolsa, uningda öz-ara ziddiyetlik mezmunlar köp qétim sadir bolghan bolatti (bu mezmunmu aldi bilen Erebche yadlinip, andin In’glizche chüshendürüldi).»

(8) Qur’andiki möjizilerning sani intayin köp bolup, u bir emes, ikki emes, on emes. Qur’anni tekshürsek, bundaq möjiziler arqa-arqidin chiqiwéridu. Emma, waqit munasiwiti bilen men bu yerde peqet yene bir möjize üstide toxtilimen. Bu möjize biz hemmimiz üchün intayin qedirlik. Bu möjizini biz öz béshimizdin ötküzüp turimiz. Bu möjizige biz guwahchi bolup turimiz. Emma biz uning bir möjize ikenlikini anche obdan bilip ketmeymiz. U bolsimu Qur’anni yadlashtin ibaret. Shékispérning esirini 30-40 yil ders qilip ötken kishiler bar. Emma ular Shékispérning shé’irliridin bir sonét (14 misraliq qismi) ni sözmu-söz, herpmu-herp boyiche yadlap bérelmeydu. Bezi kishiler bir edebiy eserni bir ömür ders qilip ötken bolsimu, közini yumup turup, uningdiki bir-ikki betni sözmu-söz, herpmu-herp boyiche yadlap bérelmeydu. Ular peqet kitabning asasiy mezmuninila dep béreleydu. Derijidin tashqiri derijide eqilliq kishilerdin injilning 100 bétini yadlap baqqan kishilerdin bir qanchisi tépilishi mumkin. Lékin undaqlar intayin az. Qur’an’gha kelsek ish pütünley bashqiche. Musulmanlar ichide Qur’anni toluq yadlap bolghanlar sanaqsiz bolup, Qur’anning bir qismini yadlap bolghanlar uningdinmu köp. Qur’anni uningdiki bir dane sözning menisinimu bilmeydighan kishilermu yadliyalaydu. Bu heyran qalarliq emesmu? Men silerdin sorap baqay: Siler bir xenche kitabtin 10 betni yadliyalamsiler (Bu Yasir Qazining öz sözi)? Tesewwur qilip béqing: Siz bir qétimmu öginip baqmighan, bir qétimmu körüp baqmighan, bir qétimmu anglap baqmighan bir tildiki nersini siz qandaq yadliyalaysiz? Emdi Musulmanlargha qarap béqing. Qur’anni yadlap bolghanlardin bir emes, on emes, yüz emes, ming emes, on ming emes, yüz ming emes, nechche milyon adem bar. Her bir zéminda, her bir ölkide, we her bir sheherde ashundaq ademler bar. Biz Qur’anni béshidin axirighiche, her bir süre, her bir ayet, her bir jümle, her bir söz, we her bir herpkiche eynen yadlap bolghan kishilerdin nechche yüz mingni tapalaymiz. Eger bu bir janliq möjize, méngiwatqan möjize bolmisa, men silerdin Allahning aldida sorap baqay, undaqta möjize dégen néme? Bu yerde pütün Qur’anni yadlap bolghan 6 yashliq balidin birsi bar. Awu yerde pütün Qur’anni yadlap bolghan 66 yashliq ademdin biri bar. Men 5 yashliq, 6 yashliq, özining tilida birer paragrafnimu toghra oquyalmaydighan, emma pütün Qur’anni yadlap bolghan balilardin nurghunlirini uchrattim. Men téxi tünügün taksida bir 66 yashliq ademni uchritip qaldim. U 60 yéshida pénsiyige chiqip, andin Qur’anni yadlashni bashlaptiken. Téxi yéqinda, yeni 6 yilda Qur’anni yadlap boluptu. Bashqa qandaq kitabning mushundaq alahidiliki bolsun? Shunga Qur’an bir janliq möjize. U Allahning sözi. U Allahning nutqi. Biz uni ünlük oqusaq, u bizning yürikimizge ornaydu. Allah Qur’anda mundaq deydu: «Bular éniq ayetler bolup, ular bilimlik ademlerning meydiside saqlinidu (bu yerde aldi bilen Qur’andiki ayet Erebche oquldi).»

Emdi men doklatimni xulasilisem, Allah mundaq deydu: «Ular sendin möjize soraydu. Ular sendin köpligen möjizilerni soraydu. Bizning ulargha bu kitabni chüshürüp berginimiz yéterlik möjize emesmu?» Yeni Allah bu ayette mushu Qur’anning özila bir yéterlik möjize ikenlikini körsitip ötidu. Musulman qérindashlar, hazir silerde Allah barliq peyghemberlerge ata qilghan möjizilerning ichidiki eng ulugh, eng chong möjize hésablinidighan Qur’an bar. Méning özümge we silerge deydighinim, bu möjizini qedirleyli. Uni söyeyli. Uni oquyli. Uni yadlayli. Bu möjizini qedirleyli. Bu möjizini pütün dunyagha bildüreyli. Biz Qur’anni söysek, biz Qur’an’gha bolghan muhebbitimizni iz’har qilsaq, Allah choqum Qur’an arqiliq bizni mukapatlaydu. Allah Qur’an arqiliq bizni yuqirigha örlitidu. Bizge izzet, tinchliq, we sherep ata qilidu.

Yasir Qazining doklati mushu yerde axirliship, yighinning so’al-jawab qismi bashlandi. Bu qisimda yighin’gha qatnashqan kishiler Yasir Qazidin so’al sorap, Yasir Qazi ulargha jawab berdi.

6. So’al-jawablar

Birinchi so’al: Biz Ereb tilining eng yaxshi til ikenlikige, u bizning eng axirqi peyghembirimizning tili ikenlikige dunyani qandaq ishendüreleymiz?

Jawab: Men bashqilarni bu ishta qayil qilish yolini tutmaymen. Undaq bolushidiki seweb, bir adem peqet melum bir tilni belgilik derijide öginip, uningda asas yaratqandila, andin uning qedrige yételeydu. Shunga biz Erebchini bilidighan kishiler arisida Erebchining eng yaxshi til ikenliki heqqide muzakire élip barsaq bolidu. Erebchini bilmeydighanlar bilen undaq qilishning hajiti yoq.

Ikkinchi so’al: Néme üchün Sahabiler (Muhemmed Eleyhissalamning hemrahliri) ning jennetke kirish pursiti bizningkidin yaxshiraq bolidu?

Jawab: Biz sahabiler Musulmanlar ichidiki eng yaxshi ewladlar, dep oylaymiz. Ularning Allah aldidiki orni bizning ornimizdin üstünrek bolidu. Buning sewebi, ular biz tölep baqmighan bedellerni tölep baqqan. Ular biz qilishqa mejburi bolup baqmighan ishlarni qilishqa mejburi bolghan. Ular Muhemmed Eleyhissalamgha yardem qilghan bolup, bizge undaq imkaniyet yoq. Ular yashighan zaman, makan we dewrning bizningki bilen oxshashmasliqi, hemde u chaghda hazirqidek Musulmanlar jama’itining mewjut bolmighanliqi sewebidin, ular köp qétim qirghinchiliqlargha uchrighan. Emma, sizge mundaq bir xosh xewernimu dep qoyay. Gerche sahabiler orun jehette bizdin üstün tursimu, ulardin kéyinki ewladlargha tewe kishilerdin bezilirining sahabilerge qarighanda köp yaxshi mukapatqa érishelishi pütünley mumkin. Bu toghruluq bir hedis bar. Uningda Muhemmed Eleyhissalam sahabilerge mundaq deydu: «Siler méning hemrahlirim. Silerdin kéyin kélidighanlar méning qérindashlirim bolidu. Chünki ular méni körüp baqmay turup, manga ishen’güchilerdur. Ularning ichidiki japa-musheqqetlik waqitlarni chidamliq bilen ötküzeligen bir qisim kishiler érishidighan mukapat silerdin 50 adem érishidighan mukapatqa teng bolidu.»

Üchinchi so’al: Néme üchün Qur’anda bezi ayetler tekrarlinidu?

Jawab: Bizning tariximizda bu mesile üstide nurghunlighan kitablar yézildi. Bu kitablarda sözlen’gini, néme üchün bir qisim ayetler bir-birige oxshiship kétidighan bolup, peqet ayrim sözlerdila perqi bar bolidu, buning keynidiki aqilanilik néme, dégendin ibaret. Allah Qur’anning bir yéride bir nersini dep, andin yene bir yéride oxshash nersini burunqidin azraq perqlinidighan qilip deydu. Buning arqisida nahayiti chongqur danaliq bar bolup, ular sintaksisliq (syntax) jehette bir-biridin perqlinidu. Mesilen, bir ayette Allah mundaq deydu: «Yoqsulluqtin ensirep (out of fear of poverty) balilarni öltürmenglar, biz ularghimu bérimiz, silergimu bérimiz.» Bu sözni Allah balisi téxi tughulmighan kishilerge qaritip dégen bolup, bu yerde Allahning köngül boluwatqini bala bolghachqa, Allah «ular» dep balilarni aldida tilgha élip, «siler» dep ata-anilarni keynide tilgha alidu. Yene bir ayette bolsa Allah mundaq deydu: «Yoqsulluqtin (out of poverty) balanglarni öltürmenglar, biz silergimu bérimiz, ularghimu bérimiz.» Allah bu sözni balisi tughulup bolghan ata-anilargha qarita dégen bolup, bu ayette «siler» ni aldigha, «ular» ni bolsa keynige qoyidu. Bu ikki ayetning sözliride kichikkine perqi bar, emma ularning menisidiki perq nahayiti zor. Qur’andiki bir-birige oxshiship kétidighan ayetlerning hemmiside mushundaq ehwal bar. Yeni ularning hemmisige bir xil chongqur eqil singdürülgen. Bu heqte nurghun kitablar bar. Bu mesile üstide menmu köp izden’gen. Heqiqetenmu bundaq ehwallarda, sintaksisliq, sözlerning tallinishi we jümlilerning qurashturulushi qatarliq jehetlerde intayin chongqur eqil singdürülgen.

Tötinchi so’al: Qur’anda shunche köp möjiziler turup, néme üchün Musulman emesler Qur’anni qobul qilmaydu?

Jawab: Bu singlimizning mendin sorighini, néme üchün kishiler Qur’andin ibaret bu heqni qobul qilmaydu, dégendin ibaret. Kishiler yalghuz logika we idrak (reason) bilen yéteklenmeydu. Kishilerni yétekleydighan amillarning ichide héssiyat, ghurur, we en’enige emel qilish qatarliqlarmu bar. Sheytan Iblis intayin köp ishlarni körgen. Iblis Allah yaratqan nurghun nersilerni öz közi bilen körgen. Emma u tekebburluq sewebidin özini Allahqa tapshurushni ret qilidu. Mekkidiki mushriklarmu ayning ikki parche bolup ketkinini öz közi bilen körgen. Emma ularmu özini Allahqa tapshurushni ret qilidu. Rim Impériyisining padishahimu Allahni ichide étirap qilghan. Allahqa ichide ishen’gen. Emma u özining padishahliq ornini Allahtin muhimraq körgen. Shunga u Allahni qobul qilishni ret qilghan. Qur’anni yéngiliqqa intilidighan, bir tereplimiliktin xaliy yüriki bilen oqughan her qandaq adem bu kitabning Allahtin chüshkenlikige ishenmey qalmaydu. Emma ashu yekün’ge asaslinip turup, Islamni qobul qilamdu-yoq, bu heqte u ademning özining könglide bir meydan jeng yüz béridighan bolup, axirqi qararni ashu adem özi chiqiridu. Bu ichki jengde biz u kishige yardem qilalmaymiz. Biz peqet u kishige Qur’anning heq ikenlikini chüshendürüpla qoyalaymiz. Uningdin kéyinki ish ashu kishi bilen Allahqa baghliq bolup qalidu.

Beshinchi so’al: Siz Qur’anni chüshinip turup oqup, uni bir pütün kitab süpitide ijra qilishni otturigha qoydingiz. Emma Hindistanda undaq qilidighanlar bek az. Nurghun kishiler Qur’anni chüshinip turup oqumaydu. Ijra qilghandimu uning hemmisini emes, u yer bu yerlirini ijra qilidu. Bu ishqa siz qandaq qaraysiz?

Jawab (Bu mezmunning ésillikidin, bu qétim men mezkur téma bilen munasiwetlik «Axirqi Söz» ni yazmasliq qararigha keldim): Bu qérindishimiz bir échinishliq emeliyetni otturigha qoydi. Shunga men öz doklatimni xulasiligende, Musulmanlarning bu möjizini yéterlik derijide qedirlimigenlikini, bu möjizidin yéterlik derijide paydilanmighanliqini otturigha qoyghan idim. Biz özimizning Qur’an heqqidiki burchimizni toluq ada qilalmiduq. Biz öyimizde Qur’anni bir qimmetlik nerse hésablap, öyning ichidiki eng égiz yerge élip qoyimiz. Emma bizning turmushimizning ichide biz uni eng töwen orun’gha chüshürüp qoyimiz. Biz Qur’anni söyüp kétimiz, silap kétimiz, hemde öyimizning ichide kichik sanduqlarning ichige sélip saqlap kétimiz. Lékin, uni yürikimizdin ibaret eng ésil sanduqning ichige sélip qoymaymiz. Fizikiliq sanduq yaxshi, emma rohiy sanduq, yürikimizdiki sanduq uningdin köp yaxshi. Emma biz Qur’anni könglimizdiki u sanduqqa sighdurmaymiz. Qur’anni intayin güzel awaz bilen yadlap oqup béridighan sheyxler intayin köp. Emma, Qur’an kishilerning yadliwélishi üchün chüshürülgen nerse emes. U kishilerning oqup chüshinishi, we shu asasta ijra qilishi üchün chüshürülgen. Hazir biz heqiqetenmu bir échinishliq ehwalning ichige kirip qalduq. Biz hazir bara-bara Ereb tilinimu yoqitip qoyuwatimiz. Shunga biz mushundaq ehwalni özgertish üchün, Allahqa yéqinlishish üchün mana hazir bu yerge jem bolduq. Eger Erebchini bilmisingiz, héch bolmighanda uning terjimisini oqung. Eger Erebchini öginelmisingiz, héch bolmighanda Qur’anning terjimisini oqung. Qur’anning terjimisi esli nusxisidek bolmaydu. Shundaq bolsimu siz uning terjimisini oqush arqiliq, uning bir qisim menisini chüshiniwalisiz. Eger siz Qur’anni oqushni bashlisingiz, hemde Allahqa yüzlensingiz, Allah sizge yardem qilip, Qur’anni chüshinishtiki qiyinchiliqingizni barghanséri yenggilleshtürüp béridu. Eger siz Allahqa sadiq bolsingiz, Allah sizni yaxshiliq bilen mukapatlaydu.

7. Axirqi Söz

Yaxshi köngüllük qérindashlarning bir qismi izchil türde méning kespiy xizmitim bilen salametlikimge köngül bolup kéliwatidu. Men mushu pursettin paydilinip, ularning hemmisige chin könglümdin rehmet éytimen. Allahqa shükri, méning salametlikim hazir yaxshi. Kespiy xizmitimmu obdan kétiwatidu. Bu yil manga öz kespimde 3-4 parche ilmiy maqale élan qilish pursiti bilen shuninggha zörür bolghan matériyallar bar bolup, men kem dégende ulardin 2 parchini élan qilmaqchi. Men yéqinda érishken bir yéngi netije heqqide töwendiki ulinishta bir parche uchur bar:

http://bbs.bagdax.cn/thread-24418-1-1.html

http://bbs.izdinix.com/thread-58014-1-1.html

http://bbs.misranim.com/thread-122671-1-1.html

Yene bir muhim gep, yuqirida tilgha élin’ghinidek, Allahtin Muhemmed Eleyhissalamgha bérilgen möjizilerning biri ayning otturidin ikki parche qilinishidur. Bu ish toghrisida burun «NASA ayning ikkige parchilan’ghanliqini étirap qildi» dégen bir uchur dunyagha tarqalghan. Hetta 2010-yili Pakistan bilen Hindistanning gézitlirige mushundaq uchur bésilipmu baqqan. U uchurni tarqatqanlar körsetken pakit, ayning yüzining bizge körünmeydighan teripidiki yérim yüzining üstide bar bolghan, uzunluqi bir qanche yüz kilométir, kengliki 8 kilométir kélidighan bir olturushup ketken yer bolup, uni körgen kishi heqiqetenmu ay shari burun ikkige bölünüp, kéyin yene öz-ara chapliship qalghan oxshaydu, dep oylap qalidu. Töwendikisi ayning ashu qismining bir körünüshi. Men igiligen uchurlargha asaslan’ghanda, NASA yuqiridiki uchurgha qarita mexsus inkas qayturup, uning pütünley yalghan ikenlikini, NASA hazirghiche ayning bir qétim ikki parchigha bölünüp baqqanliqi heqqide héch qandaq pakitqa ériship baqmighanliqini dunyagha jakarlighan. Shunglashqa oqurmenlerning bu ishtin xewer tépip qélishini soraymen. Shuning bilen birge, töwendikidek ikki éhtimalliqning barliqinimu estin chiqirip qoymasliqini ümid qilimen (U perezler méning perizim emes, men ularni tordiki uchurlardin taptim):

(1) Allah ay sharini ikki parchigha böliwételeydu, shundaqla ularni yene öz jayigha ekélip qoyalaydu.

(2) Allah ayni emeliyette ikki parche qiliwetken, uninggha qarap turghan kishilerge ashundaq tuyghu béridighan bir körünüshni yaritalaydu. Buni In’glizche «illusion» dep ataydighan bolup, u sözge yulghun lughitide «xata chüshenche» dep éniqlima bérilgen.

Uningdin bashqa, ay yüzining aylanma uzunluqi 10864 kilométir bolup, yérilghandek körünidighan siziqning uzunluqi aran bir qanche yüz kilométir kélidu.

Hemmige ayan bolghinidek, heqiqiy étiqadqa ige kishiler allahning sözige qarita ispat izdimey, uninggha shu péti ishinishi kérek.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish Matériyalliri:

[1] The Miracle of the Qur'an - Yasir Qadhi

https://www.youtube.com/watch?v=q2S_e1d4hb0

[2] THE QUR'AN IS THE 'MIRACLE' - Yasir Qadhi

https://www.youtube.com/watch?v=_jio0lUTR00

[3] Millions Attend India Peace Conference

http://www.islamnewsroom.com/news-we-need/1032-200000-pray-for-peace-in-mumbai

[4] Quraysh tribe

http://en.wikipedia.org/wiki/Quraysh_tribe

Qoshumche Mezmun

Chet eldiki bir qérindishimiz manga töwendiki oqush we oqush mukapat pullirining uchurini ewetiptu:

(1) En’gliyidiki «University of Edinburgh» Islam tetqiqati kespige ikki neper doktorluq oqughuchisi qobul qilidiken. Ularning tor adrési:

http://tinyurl.com/AlwaleedPhD2014

(2) Yuqiridiki mektep yene ikki neper doktur-ashti tetqiqatchisi qobul qilidiken. Bu oqushning tor adrési:

http://www.ed.ac.uk/schools-departments/human-resources/jobs

(3) London Uniwérsitéti «Junggodiki Islam» dégen tetqiqat türige bir neper doktur-ashti tetqiqatchisi qobul qilidiken. Uning tor adrési:

http://jobs.soas.ac.uk/fe/tpl_soasnet01.asp?s=4A515F4E5A565B1A&jobid=62903,5815146561&key=4694899&c=022372143434&pagestamp=sedlkjkjnmtoncsrlo

Resimler: Yasir Qazi bu doklatni 2009-yili Hindistanning Mumbay shehiride ötküzülgen «Xelq’araliq Islam Tinchliq Qurultiyi» da sözligen bolup, töwendikisi ashu qurultayning bir qanche körünüshliri.

Ay yüzidiki olturushup ketken uzunluqi 200-300 kilométir, kengliki 8 kilométir kélidighan rayonning bir körünüshi

Wheelchair