Kona Yéziq: [meripet.com]  [PDF]  [uyghuracademy.org]   [meripet.org]


5. Istek Yaki Intayin Éniq Asasiy Nishan
 
Xiyalni ré’alliqqa aylandurushning birinchi qedimi siz érishmekchi bolghan nersining néme ikenliki heqqide oylap chiqqan intayin éniq idiye bolushtin ibaret.  Buni Napoliyon özining 1-kitabida «Intayin éniq asasiy nishan» (In’glizche «definite chief aim»), dep atap, ikkinchi kitabida bolsa «Istek» dep atighan bolup, Napoliyonning «Muweppeqiyet qanuniyiti» dégen kitabidiki 1-prinsip mana mushu uqumdin ibaret bolghan.  «Istek» dégen söz üchün ishlitilgen In’glizche söz «desire» bolup, Yulghun loghutide bu sözning menisi «arzu, ümid, istek, tilek» dep élin’ghan.  Lékin, In’glizchide «arzu» üchün «wish», «ümid» üchün «hope» ishlitilidighan bolup, Napoliyonning kitabidiki «desire» dégen söz peqet «istek» dégen menadila ishlitilgen.  Bu sözning özige tartish qanuniyitida oynaydighan roli bek muhim bolghachqa, men bu yerde azraq alahide eskertish bérip qoydum.
 
(1) Keshpiyatchi bilen Sergerdan
 
Napoliyon özining kitablirida özi körüshken danliq shexslerning hékayilirini nahayiti köp ishletken bolup, uning «istek» heqqidiki bayanida ishletkini dunyagha meshhur keshpiyatchi Tomas Édison bilen bir sergerdan Édwin Barnés otturisidiki hékaye bolghan.  U mushu hékaye arqiliq mundaq bir idiyini ilgiri sürgen:  Eger siz melum bayliq yaki bashqa maddiy nersige érishish toghrisidiki bir xiyalingizni uni emelge ashurush yolidiki intayin éniq meqset, izchilliq we köyüp turghan istek bilen birleshtürsingiz, u xiyalingiz bir emeliy nersige, bolupmu intayin küchlük nersige aylinidu.  
 
Eyni waqitta, Édwin Barnés isimlik bir sergerdan Tomas Édison’gha shérik bolush niyitige kéliptu.  Lékin, u deslipidila mundaq ikki mesilige duch kéliptu: Biri, Barnés Tomas Édisonni tonumaydiken. Yene biri bolsa, uning poyiz béliti élip, Tomas Édisonning qéshigha barghidek puli yoq iken.  Köpünche kishiler bundaq ehwalgha yoluqqanda öz niyitidin yan’ghan bolatti.  Lékin Barnés undaq qilmaptu.  U Tomas Édisonning shirkiti jaylashqan sheherge yük poyizigha chüshüp bériptu.  Poyizdin chüshkende, Barnés bir sergerdan tüsini alghan bolup, uning xiyali bolsa bir padishahning tüsini alghan—Uning istiki bir adettiki istek emes, bir arzu emes, bir ümidmu emes bolup, u bir intayin éniq asasiy nishan idi.  U barliqini ata qilish arqiliq öz istikini emelge ashurush üchün qet’iyy irade baghlighan. 
 
Barnés aldin diyiship qoymayla Édisonning ishxanisigha kelgen.  Sékritar uningdin némishqa kelgenlikini sorighanda, bu yash yigit héch qandaq eyminmestinla «Men Édison’gha shérik bolghili keldim», dep jawab bergen.  Barnés Édison bilen körüshüp, bir saet sözleshken.  Shuningdin kéyinla Édisonning zawutida taziliq ishchisi bolup ish bashlighan.  Yillar ötken. Emma Barnés özining asasiy nishani qilghan nersige yéqinmu kélelmigen.  Shundaqtimu uning könglide bir ish toxtimay yüz bérip turghan: U özining Édison’gha shérik bolush istikini künsayin kücheytip mang’ghan.  Öz iradisidin qilchimu yanmay, birer pursetning kélishini sewrchanliq bilen kütken, we uninggha teyyar bolup turghan.  U özige: «Buning néme paydisi? Men pilanimni özgertip, bir mal satquchi bolup sinap baqay», démigen.  Uning eksiche, «Men bu yerge Édison’gha shérik bolush üchün keldim.  Mushu ish üchün ömrümning qalgan qismi serp bolsimu bolsunki, men choqum öz nishanimni emelge ashurimen», dégen.  U heqiqetenmu qet’iy niyetke kelgen.  Bir intayin éniq meqsetni köngülde turghuzup, uni ademning pütün wujudini qapliwalidighan derijige kelgiche köngülde saqlap, uning’gha yétish üchün toxtawsiz küresh qilghanda, adem heqiqetenmu közligen ünümge érisheleydu. 
 
Barnés Édison’gha shérik bolush pursitini kütüp, Édisonning zawutida jemi 5 yil taziliq ishchisi bolghan.  1888-yili Édison bir ün’alghu mashinisini keship qilghanda, uning shirkitidiki bazarlashqa mes’ul bolghan kishiler «bu mashina sétilmaydu», dep qarap, uninggha anche qiziqmighan.  Barnés bolsa «uni men satalaymen», dep oylap, bu xiyalini Édison’gha éytqan.  Édison bolsa uninggha bir purset bérishni qarar qilghan.  Barnés u mashinini sétishta intayin muweppeqiyetlik bolghandin kéyin, u mashinini pütün Amérika miqyasida sétish we tarqitish mulazimitini Barnésqa bergen.  Shundaq qilip Barnés Édison’gha heqiqetenmu shérik bolghan.  Shu arqiliq «oylap bay bolush» qanuniyitini bir qetim ispatlighan.  U bay bolup, 2-3 milyon dollar pulgha érishken bolup, 20-esirning béshidiki bu 2-3 milyon pul sétiwélish qimmiti jehette 21-esirning beshidiki 60 milyon dollardin köprek pulgha toghra kélidu.  Bu yerde ashu puldinmu muhimraq orunda turidighan nerse, Barnésning mundaq bir ishni ispatlighinidin ibaret:  Insanlar hazirghiche bayqalghan, intayin éniq bilimlerdin paydilinip, bir xiyalni emeliy nersige aylanduralaydu.  Bu bilim töwende tonushturulidighan «istek yaki intayin éniq asasiy nishan prinsipi» din ibaret.
 
 (2) Istek
 
Siz meyli bir chong nersini arzu qiling, yaki bir kichik nersini arzu qiling, uning choqum bir asasiy meqsiti bar bolup, bu meqset sizning könglingizde intayin éniq we konkrét bolishi kérek.  Sizning istikingiz yaki intayin éniq asasiy nishaningiz bir konkrét nishan bolishi, bir chongraq obyéktip bolishi, yaki sizning pütün hayatingizgha yétekchilik qilidighan bir pelsepiwilik hékmetlik söz bolishimu mumkin.  Eger siz uni bir xiyaldin ré’alliqqa aylandurmaqchi bolidikensiz, uning namayendisining qandaq bolidighanliqini choqum intayin éniq bilishingiz kérek.
 
Pisxologiyilik prinsiplar mundaq deydu:
 
Birinchi, insan bedinining her bir ixtiyari herikitini insanning xiyali keltürüp chiqiridu, kontrol qilidu, we yétekleydu.  Bundaq jeryan köngülning roli arqiliq emelge ashurilidu.
 
Ikkinchi, sizning éngingizda melum bir xiyal yaki idiyining mewjut bolup turushi shuninggha mas kélidighan bir xil héssiyatni wujutqa keltürüp, sizni ashu héssiyatni shuninggha mas kélidighan beden herikitige aylandurushqa qistaydu.  Bu heriket sizning xiyalingizgha teltöküs uyghunlashqan bolidu.
 
Bu prinsipni bashqichirek bayan qilsaq, siz bir nahayiti éniq meqsetni tallap, ashu meqsetni emelge ashurushqa qet’iy irade baghlisingiz,  ashu tallashni qilghan peyttin bashlapla, bu meqset sizning éngingizdiki hökümran orunda turidighan xiyalgha aylinidu.  Shuning bilen siz ashu meqsetni emelge ashurush üchün zörür bolghan heqiqiy ehwallargha, uchurlargha, we bilimlerge sezgür bolup turisiz.  Siz könglingizge bir intayin éniq meqsetni ornatqan peyttin bashlapla, sizning könglingiz angliq we angsiz halda ashu meqsetni emelge ashurush üchün zörür bolghan matériyallarni yighidu, we ularni özide saqlaydu.
 
Istek sizning hayatingizning éniq meqsitining néme ikenlikini belgileydighan amildur.  Sizning asasiy istikingizning néme ikenlikini bashqa héch kim belgilep bermeydu.  Uni siz özingiz tallighan haman, u sizning intayin éniq asasiy nishaningizgha aylinip, u bir ré’alliqqa aylinip bolghiche sizning könglingizning diqqet merkizide turidu.  Bashqa bir ziddiyetlik istek könglingizge kirmigüche, eslidiki istek öz ornini boshatmaydu.
 
Eger siz öz hayatingiz üchün bir intayin éniq asasiy nishanni tallimaydikensiz, siz öz énérgiyingiz bilen öz tepekküringizni intayin köp ishlargha we her xil yönilishlerge chéchiwétip, küchingizni bir yerge yighalmaysiz, hemde qararsiz we ajiz halette yashaysiz.  Bu xuddi bir chongaytquchi eynek yaki lénzgha oxshash.  Siz kün nurini ashundaq bir eynek bilen bir nuqtigha intayin küchlük halda yighish arqiliq, bir penni köydürüp, uni téshiwételeysiz.  Intayin éniq meqsetning roli ene shu chongaytquchi eynekningki bilen oxshash.  Eger siz u eynekni éliwétip, oxshash miqtardiki kün nurini héliqi pen’ge birer milyon yil chüshürsingizmu, uni hergiz köydürelmeysiz.
 
Siz özingizning istikini intayin estayidilliq bilen tallishingiz, hemde uni tallap bolghandin kéyin, uni bir waraq qeghezge yézip, her küni kam dégende bir qétim körüp turalaydighan bir jaygha chaplap qoyushingiz kérek.  Bundaq qilishning pisxologiyilik asasi bar.  Yeni, mushundaq qilishtiki seweb, bu meqsetni özingizning yoshurun éngigha intayin qattiq ornitip, uni yoshurun éngingizgha bir adet yaki bir lahiye süpitide qobul qildurup, shu arqiliq öz hayatingizdiki ish-paaliyetliringizge ashu meqset hökümranliq qilidighan, sizni ashu meqsetning ichige yoshurulghan nersige qedemmu-deqem yétekleydighan bir ehwalni wujutqa keltürüshtin ibaret.
 
Sizning öz istikingizni özingizning yoshurun éngigha intayin qattiq ornutalishingizning pisxologiyilik prinsipi «aptomatik teklib» tin ibaret.  U siz öz-özingizge qayta-qayta béridighan teklibtur.  Aptomatik teklib prinsipini ilim-pen toluq ispatlighan bolup, shuninggha asaslan’ghanda, sizning könglingizge intayin chongqur ornap ketken bir istek sizning pütün bediningiz bilen pütün wujudingizni özi bilen toyundurup, könglingizni bir intayin küchlük magnitqa aylanduridu.  Sizning isteydighiningiz bir emeliyetke uyghun nersila bolidiken, magnitqa oxshap qalghan könglingiz siz istigen nersilerni özige tartip kélidu.  Tomas Édison mana shu prinsiptin baydilinip, özining eslidiki intayin töwen ornidin Amérika wujutqa keltürgen tarixtiki eng dangliq keshpiyatchi bolush ornigha kötürülgen.  Barnésmu ashu prinsiptin paydilinip, bir sergerdandin bir chong baygha aylan’ghan.  Éybrixam Linkolnmu ashu prinsiptin paydilinip, bir kembeghelning balisidin Amérikining eng dangliq prézidéntlirining birsige aylan’ghan.  
 
Ilawe: Méning hazirghiche bolghan pütün hayatimda asasiy rol oynighan nersimu del ashu aptomatik teklib prinsipidin ibaret.
 
Yuquridiki aptomatik teklib prinsipini toghra chüshinish üchün, sizge mundaq bir misal körsitey.  Eger sizning isteydighiningiz bir yéngi aptomobil bolsa, sizning ashundaq bir istikingizning bolghini üchünla u mashina sizning öyingizning aldigha kélip qalmaydu.  Emma sizning ashu mashinigha bir köyüp turghan istikingiz bar bolidiken, bu istek sizni ashu mashinini élish üchün kétidighan pulgha érishish yolida qollinidighan toghra heriketlerge yétekleydu. 
 
(3) Bir Istekni Altun’gha Aylandurushning 6 Qedem-Basquchliri
 
Eger sizning bir bay bolush istikingiz bolsa, uni ré'alliqqa aylandurush üchün töwendiki 6 éniq, emeliy qedem-basquchlarni bésishingiz kérek:

Bu 6 qedemni emelge ashurushta «köyüp turghan istek» sizge intayin zor yardem qilalaydu.  Eger ashu pulgha érishish istiki sizning pütün wujudingizni chirmiwalidiken, sizning ashu pulgha choqum érisheleydighanliqingiz heqqide öz-özingizni qayil qilishingiz hergiz teske toxtimaydu.  Sizning öz arzuyingizgha yétish yolida tirishishingiz, sizning bir aditingizge aylansun.  Siz u arzuyingizdin hergizmu ayrilmang: Uning bilen bille uxlang, uning bilen bille tamaq yeng, uning bilen bille oynang, uning bilen bille ishleng, uning bilen bille yashang, we uning bilen bille oylang.

(Dawami bar)