Shirket Swot Analiz Usuli

 

Erkin Sidiq

2010-yili 8-ayning 10-küni


Kona Yéziq: [meripet.com]  [PDF- Élkitap]  [uyghuracademy.org]   [meripet.org]

Men bu maqalining aldinqi qismida, kishilik Swot analiz usulini tonushturup öttüm.  Uning bu qismida bolsa «shirket Swot analiz usuli» ni qisqiche tonushturup ötimen.

 

Swot analiz usuli eslide shirketlerning istratégiyilik pilan tüzishini asanlashturush üchün wujutqa keltürülgen bolup, bu heqte tetqiqat bashlinip uning hazirqidek bir haletke kélishi üchün 1949-yilidin 1970-yilighiche jemi 20 yildin köprek waqit ketti.  1960-yillirigha kelgiche Amérikidiki shirket pilanlashlarning hemmisi meghlup boldi.  Bolupmu shirketler duch kelgen eng chong mesile qandaq qilip bashliqlar qoshunigha bir omumiyüzlük ish élip bérish pilanini qobul qildurush we ularning ashu programini emelge ashurushqa bolghan eqidisini qolgha keltürüsh bolup qaldi.  Shuning bilen Amérikidiki In’glizche «Fortune 500 companies» dep atilidighan eng dangliq 500 shirket mexsus meblegh ajritip, 1960-yilidin 1970-yilighiche Amérikidiki Stanford Uniwérsitetide bir tetqiqat projékti élip barghan bolup, bu projéktqa Albért Xamfréy (Albert S Humphrey, 1926-2005) riyasetchilik qildi.  Bu projékt jeryanida bir guruppa tetqiqatchi-mutexessisler 1100 shirket we teshkilatlar bilen söhbet ötküzüp, 250 soal teyyarlap, 5000 din artuq shirket bashliqlirining bu soallargha bergen jawabini toplidi.  Shuning netijiside bu tetqiqat guruppisi shirketlerdiki 1-qol bashliq choqum eng yoqiri orundiki pilanlighuchi bolishi kéreklikini, uninggha biwaste qaraydighan her xil rollardiki diréktorlar bolsa ashu shirketning pilanlash qoshunining ezaliri bolishi kéreklikini yekünlep chiqti.  Doktur Otis Benepe bir «Logika zenjiri» ni otturigha qoyghan bolup, mushu logika zenjiri shirket bashliqlirining qollishi we eqidisini qolgha keltürüshtiki halqiliq sistémigha aylandi.  Otis otturigha qoyghan logika zenjiri töwendikilerdin ibaret:

 

Héliqi tetqiqat guruppisidikiler bashliqlar qoshunining qimmitini özgertelmeydighanliqini, hemde ular üchün nishan (objective) tiklep bérelmeydighanliqini bayqighan.  Shuning bilen ular 1-qedem süpitide melum bir shirket paaliyitide némining yaxshi, némining yaman ikenliki heqqide bir bahalash soalini sorashni bashlighan.  Uningdin kéyin ular hazir we kelgüside némining yaxshi, némining yaman ikenlikini sorighan. Hazirqi yaxshi ishlar qanaetlinerlik («Satisfactory») ishlar yaki «artuqchiliq» lar bolup, kelgüsidiki yaxshi ishlar bolsa «purset» ler bolup hésablinatti.  Hazirqi yaman ishlar kemchilikler («Faults») bolup, kelgüsidiki yaman ishlar bolsa «tehdit» ler bolup hésablinatti.  Shunglashqa bu analiz usuli «SOFT» («Satisfactory, Opportunity, Fault, Threat») analiz usuli dep atalghan.  1964-yili Shwétsariyide échilghan bir xelq’araliq ilmiy tetqiqat yighinida, «Kemchilik» dégen söz «Ajizliq» qa («Fault» dégen söz «Weakness» ke), we «qanaetlinerlik» dégen söz «artuqchiliq» qa («Satisfactory» dégen söz «Strength» ke) özgertilip, yoqiridiki SOFT analiz usuli SWOT analiz usuligha özgertilgen.  Shuningdin bashlap Swot analiz usuli Amérika bilen En’gliyede özlüksiz qanat yaydurulup, 2004-yiligha kelgende bu sistéma tuluq tereqqiy qildurulup bolun’ghan.  Shundaqla shirketlerning tashqiy meslihetchi orunlargha yaki nahayiti qimmetke toxtaydighan mexsus xizmetchi xadimlargha tayanmay turup, mushu usuldin paydilinip réalliqqa uyghun kélidighan yilliq pilanlarni tüzüsh hemde shirket bashliqlirining u pilanlargha bolghan maqulliqini qolgha keltürüsh xizmitini ongushluq orunliyalaydighanliqimu toluq ispatlinip bolghan.

 

Amérika bilen En’gliye 20 yildin artuq waqit we nurghun meblegh serp qilip keship qilghan Swot analiz usulining Uyghur karxanichilar üchünmu nahayiti paydiliq ikenlikide gep yoq. Shundaq bolghachqa, men hazirghiche shirket qurup bolghan, yaki buningdin kéyin shirket qurmaqchi bolghan Uyghur yashlirigha bu maqalini bir qétim estayidil oqup chiqishini tewisiye qilimen.

 

Hazir hemmimiz bir shirket ormanliqining ichide yashaymiz. Qaysi terepke qarisaq qed kötürüp turghan shirketlerni körimiz. Shundaqla öz xizmitimiz we xususiy turmishimizdimu shirketlerge ait uchurlarni dawamliq uchrutup turimiz.  Ushbu maqalida tonushturulidighan uqumlar her bir ademning ene shundaq uchurlardin ünümlük paydilinishi hemde özining bilim dairisini kéngeytishi üchünmu xéle paydiliq, dep oylaymen. Shunglashqa eger siz shirket qurup baqmighan hemde buningdin kéyin bir shirket qurush pilanimu yoq bir yash bolsingizmu ushbu maqalini bir qétim oqup béqishingizni, éch bolmighanda bu maqalining «Axirqi söz> dégen qismini bir qétim oqup béqishingizni ümid qilimen.

 

Men eslide bu maqalining mawzusini aldinqi maqaliningki bilen oxshash élip, buni «2-qisim», dep atashni pilanlighan idim.  Kéyin oylap baqsam, bu maqalining mawzusida «shirket» dégen sözning bolishi tolimu zörür iken. Shuning bilen bu maqaligha hazirqidek bir mawzuni tallidim. Oqurmenlerning bu maqalini aldinqi maqalining 2-qismi, dep chüshinishini ümid qilimen.

 

 

1. Shirket Swot Analizi Qandaq Ishlargha Ishlitilidu?

 

Töwende men shirket Swot analizining ishlitilish orunlirining bir qisim misallirini körsitip ötimen:

 

Bu yerdiki bir muhim nuqta, Swot analizining her bir témisi nahayiti éniq bolushtin ibarettur. Peqet shundaq bolghandila bu analizning töhpikarliri we uning eng axirqi pütken nusxisini köridighan kishiler bu Swot bahalishining meqsitini muwapiq derijide éniq chüshineleydu.

 

 

2. Swot Analizi Öz Ichige Alidighan Mezmunlar

 

Töwende men bir Swot analizi endizisini körsitip ötimen.

 

Artuqchiliqlar:

 

Ajizliqlar:

 

Pursetler:

 

Tehditler:

 

 

3. Shirket Swot Analizining Bir Misali

 

Töwendiki shirket Swot analizining misali bir teswiriy ehwalgha asaslan’ghan bolup, uningda bashqa shirketler üchün mehsulat ishlep chiqiridighan, burun öz sodisini bashqa tarqatquchi shirketlerge tayinip élip barghan bir shirketning ehwali közde tutulghan.  Bu shirket özining mehsulatlirini hazir ishlitiwatqan tartqatquchilirining dairisi ichide bolmighan yéngi xéridarlargha biwaste tarqitidighan bir yéngi tarmaq shirket qurmaqchi bolup, ashundaq bir pilan üstide Swot analizi élip barmaqchi bolghan.

 

Artuqchiliqlar:

 

Ajizliqlar:

 

Pursetler

 

Tehditler

 

Swot analizi boyiche pilanlarni tüzüp bolghandin kéyin, ularni töwendiki 6 katégoriye boyiche emili heriketke aylandurush kérek:

  1. Mehsulat (bizni némini satimiz?)
  2. Jeryan (mehsulatlarni qandaq satimiz?)
  3. Xéridarlar (mehsulatlarni kimge satimiz?)
  4. Tarqitish (mehsulatlarni xéridarlargha qandaq yetküzüp bérimiz?)
  5. Iqtisad (baha, chiqim we mebleghler)
  6. Bashqurush (yoqiriqi ishlarni biz qandaq bashqurimiz?)


Bu maqalining bek uzurap kétishidin saqlinish üchün bu 6 katégoriye üstide men buningdin artuq toxtalmaymen.

 

 

4. Axirqi Söz

 

Men 2009-yili yurtqa tughqan yoqlashqa barghanda, bir qisim öz aldigha shirket qurghan Uyghur yashliri bilen uchrashtim.  Ashu yashlarning birsi dostliri bilen birlikte qurghan shirket bashqa shirketlerning bashliqlirini shirket bashqurushning zamaniwi bilimliri bilen terbiyilesh mulazimitini qilidighan shirket iken. U yashning déyishiche, ular hazir men burun shirket qurush we bashqurush heqqide yazghan ikki parche maqalidin bashqilarni terbiyilesh ders materiyali süpitide paydiliniwétiptu.  Men bu sözni anglap bir tereptin nahayiti hayajanlandim we ilhamlandim, yene bir tereptin bolsa heyran boldum -- Men eslide u ikki parche maqalining unchilik qimmiti bolar, dep hergizmu oylap baqmighan idim.  Ashu ehwal méning bu qétim ushbu maqalini yézishimda türtkilik rol oynidi.  Hazir chet elde oqup, oqush püttürgendin kéyin chet elde turup qélip, her xil kespiy sahelerde ishlewatqan Uyghur yashlirining sani kündin-kün’ge köpiyip méngiwatidu.  Eger siz ashundaq yashlarning birsi bolsingiz, men sizni öz kespingiz dairisidiki tereqqiy tapqan döletlerde asanla tépilidighan we keng-kölemde omumliship bolghan, emma Uyghur diyari we Uyghur jem’iyitige téxiche yétip barmighan ilmiy uqumlar we her xil bilimlerni maqale qilip yézip chiqip, tor betliride élan qilip turushqa chaqirimen.  Buning wetendiki Uyghur yashliri üchün siz mölcherliyelmeydighan derijide paydisi bar.  Chet eldiki Uyghurlarning wetendikiler üchün qilip béreleydighan ishliri nahayiti köp . Yoqiridikisi mana shularning birsi, hemde eng asanlirining birsi.  Bir ulugh erbabning «Chong-chong ishlarni qilishni özeng qilalaydighan kichik ishlardin bashla», dégini ésimde.  Men yoqiridiki ishni chet eldiki Uyghurlarning mutleq köp sandikisining asanla qilalaydighanliqigha toluq ishinimen.

 

Men burun yazghan «Shirket qurushqa qandaq iqtidar kérek?» dégen maqalemde bir böre bilen bir aile ishtining hékayisini sözlep bergen idim.  Öz aldigha shirket qurup, shuninggha tayinip yashighan hayat shu hékayidiki börining hayatigha oxshaydu.  Bashqilar üchün ishlep yashighan hayat bolsa ashu hékayidiki boyni baghlan’ghan aile ishtining hayatigha oxshaydu.  Wetendiki Uyghur yashliri üchün xizmet mesilisini hel qilishning bir amali öz aldigha shirket qurush.  Roshenki, bu ishni qilish anche asan emes.  Eger asan bolghan bolsa, hemme adem ashu ishni qilghan bolatti.  Lékin, Uyghur diyarining yéqinqi 10 yildek waqitning mabeynidiki ehwalgha qarap baqidighan bolsaq, Uyghurlarning dunyaning yéngi tereqqiyatigha asanla egiship mangalaydighanliqini, xususiy igilik tiklesh jehette nahayiti qisqighina waqit ichide ademni heyran qaldurghidek ishlarni qilalaydighanliqini we qilghanliqini körüwalalaymiz.  Junggo maaripi yashlarni öz aldigha musteqil we erkin tepekkur qilidighan, yéngiliq yaritishqa özligidin jür’et qilidighan, yéngiliq yaritishqa qadir bolidighan, we qolni ishlitishke mahir bolidighan qilip terbiyilesh jehette tereqqiy qilghan gherb döletliri bilen sélishturghanda bir qeder arqida.  Lékin aliy mektep asasiy pen oqutushlirida dunyadiki xéle aldidiki ellerning birsige kiridu.  Bolupmu Islam dunyasi bilen Türk dunyasida téximu shundaq.  Ashundaq bolghachqa, men xususiy igilik tikleshte Uyghur yashlirining öz bilimliri we özlirining her xil iqtidarlirigha sel qarimasliqini, bashqilar qilalighanni özliriningmu qilalaydighanliqigha toluq ishinishini, bu jehette yéngiliq yaritishqa nahayiti mahir bolushini ümid qilimen. 

 

Merhum Abdushukur Memtimin muellim özining «Üch xil millet we milliyetliktiki üch xil qimmet» dégen maqaliside milletlerni ularning melek-kamalet we riqabet iqtidarigha qarap «étnologiyilik millet», «ijtimaiy millet» we «siyasiy millet» tin ibaret üch xilgha bölgen, hemde Uyghurlarning hazirmu yenila bir «étnologiyilik millet» basquchida ikenlikini öttürigha qoyghan idi.  Bir milletning iqtisadiy, siyasiy we ijtimaiy jehetlerde qudret tépishida uning ilim-pen, téxnologiye, injinirlik we matimatikini tereqqiy qildurushi we ularni özining pütün jem’iyitige omulashturushi intayin muhim rol oynaydu.  Xususiy igilikni köplep berpa qilish we uni  zor derijide tereqqiy qildurush bolsa ilim-pen, téxnologiye, injinirlik we matimatikini tereqqiy qildurush we ularni omumlashturush jehette halqiliq rol oynaydu.  Shundaq bolghachqa, millet üchün chongraq ish qilip bérishni közlewatqan Uyghur yashlirining xususiy shirket qurush we uni tereqqiy qildurush ishlirigha alahide köngül bölüshini ümid qilimen.

 

«Bashqa Bir Kün Bar»

 

Öz aldigha xususiy shirket qurush kishiler qilidighan ishlarning ichidiki chong ishlarning birsige kiridu.  Chong ishlarni qilish yolini tallighan ademler qazinidighan netijimu zor bolidu.  Shundaqla ular bezide uchraydighan meghlubiyet bilen tartidighan ziyanmu nahayiti eghir we échinishliq bolidu.  Uyghurlar üchün bundaq misallar intayin köp .  Men ushbu maqalemni «Hon Attilaning lidérliq sirliri» dégen kitabtin élin’ghan, Attila özining qol astidiki qebile bashliqlirigha «Bashqa bir kün bar» dégen tema astida terbiye-nesihet élip barghan waqtida sözligen sözliri bilen axirlashturimen.  Attila bu sözlerni Honlar 451-yili Éytiyusning qolida meghlup bolup, éghir ziyan’gha uchrighandin kéyin dégen.

 

Héchqandaq bashliq her bir jengde ghelibe qiliwermeydu. Qiliwatqining tebiqe lidérliqi yaki jeng meydanidiki urush bolushidin, qiliwatqan ishingning qanchilik ulugh yaki qanchilik erzimes ish ikenlikidin, hemde sen teyyarliqni qanchilik puxta qilghanliqingdin qet’iy nezer, sen bezide yéngilisen.

 

Xewiringde bolsunki, sen jeng meydani yaki kéngishish sorunidiki meghlubiyetke dawamliq yoluqup turisen.  Shunga uni inkar qilma.  Bundaq ehwaldin özengni élip qachmay, qarshi terep érishmekchi bolghan paydini eng zor derijide kémeytish üchün derhal heriketke atlan, hemde öz yolungni dawamlashtur.

 

Bir jeng yaki qolungdiki bir ishni dawamlashturiwérish téximu  chong ziyanlarni keltürüp chiqiridighan yaki qolungda bar nersilerni pütünley qurutiwétidighan bolsa, u yoldin chékinishning özi bir ulugh ish bolidu.  Bashqa bir küni qaytidin ish élip bérish üchün sen barliq jengchilerni we matériyallarni saqlap qélishing shert.

 

Kishilik meghlubiyetke yoluqqanda öz qimmitini, öz ishenchisini we öz iradisini waqitliq yoqitip quyush bir xil normal rohiy hadise.  Sen bu xil külpetlerdin özengning honluq rohiyitingde chüshkünlük peyda qilmighan halda ötüp kétishni ögen.  Zörür bolghanda buning üchün qayghu ursang meyli, emma özengning undaq nachar halitide bek uzun turup qalma.  Bolmisa séning qayghung séning keypiyatingni menggü tizginliwalidu.

 

Eger sen bir eqilliq bashliq bolsang, qol astingdiki ademlerni ümidsizlikke taqabil turushqa teyyarlimay turup, ularni bir meghlubiyetke bashlap kirmeysen.

 

Bir jeng yaki kéngishish sorunigha kirishtin burun ulardiki hemme éhtimalliq üstide oylinip qoyush nahayiti muhim.  Buni öz könglüngde köp  qétim tekrarlighin.  Séning herikitingdin kélip chiqish éhtimalliqi bolghan aqiwetler üstide obdan oylan’ghin.  Shu arqiliq özengni yüz bérish éhtimalliqi bar bolghan eng nachar aqiwetlerge obdan teyyarliyaleysen.

 

Meghlubiyettin sawaq alghin.  Özeng yéngelmigen tosqunluqlargha yoluqqandin kéyinmu özengning lidérliq qabiliyitini kücheytelmeydikensen, séning tejribiliring nölge teng bolup, özeng we séning qol astingdiki kishiler amalsiz qalghan qurban bergüchilerdin bashqa nerse bolalmaydu.

 

Shu nerse daim ésingde bolsunki, sen élip bériwatqan ish qanche zor ehmiyetlik bolidiken, u shunche chong qarshiliqqa uchraydu.  Bundaq qarshiliq ichkiy yardem we sadaqetlikning kam bolishinimu öz ichige alidu.  Eger sen bir ghelibige asanla érishken bolsang, yetmekchi bolghan nishaningning qimmiti üstide qaytidin oylinip baq.

 

Bir addiy heqiqet shuki, séning netijeng we ghelibeng qanche zor bolidiken, düshminingdin kélidighan qarshiliq, hesret we ümidsizlendürüshmu shunche küchlük bolidu.  Shundaq bolidighinini aldin oylap, uning qurbani bolup qalma.

 

Shuni bilginki, séning eng ehmiyetlik tirishchanliqliring derijisi özengningkidin yoqiri turidighan kishilerning kemsitishige shunche bek uchraydu.  Buning sewebi, sen netije qazan’ghanda eng ziyan tartidighanlar ashu kishiler bolghinidindur.  Eger séning herikiting we chong nishanliring ulargha tehdit bolup tuyulmaydiken, sen közligen nishanlar erzimes nishanlar bolup chiqishi mumkin.

 

Bezide tosqunluqlarni yéngish küchüngning eng axirqi bir qismighimu éhtiyajliq bolup qélishing mumkin. Shunglashqa rohiy jehettiki jasaritingning bir qismini ashundaq peytler üchün saqlap qoy.  Chékinish we qaytidin teshkillinish éhtimalliqidin azraq bar bolghan waqitlardimu hergiz barliqingning hemmisini nöwettiki ishlar üchün serp qilip tügitiwetme.

 

Biz etirapigha oliship olturghan bu dala otimu xéle kichiklep qaldi.  Siler méning bu azab-oqubetlirimdin sawaq élip, uningdin özengler üchün paydilininglar.  Méning yoqarqi yoshurun bilimlirim silerning irade ochughunglargha ot tutashturidighan yéqilghu bolup, öz iradenglarni bashqa bir küni muweppeqiyet qazinish üchün qaytidin turghuzup chiqishinglargha türtke bolghusi.  Honlarning nepisi toxtapla qalmaydiken, ular özlirining hemme nersisidin ayrilip qalghan bolmaydu.

 

 

Bu yazmida tilgha élin'ghan eserlerning tor adrisliri:

 

«Shirket Qurushqa Qandaq Iqtidar Kérek?»

http://www.meripet.com/Sohbet1/Erkinc1_shirket.htm

 

«Shirketni Ongushluq Mangdurush Iqtidari»

http://www.meripet.com/Sohbet1/Erkinc2_shirket2.htm

 

«Üch xil millet we milliyetliktiki üch xil qimmet»:

http://www.meripet.com/Academy/MAbduxukur.htm

 

Erkin Sidiqning barliq yazmiliri: http://www.meripet.com/Sohbet/

 

Bu maqalini héch kimdin ruxset sorimay, menbesini eskertken halda bashqa her qandaq tor betliride élan qilsingiz boliwéridu. 

   

© Copyright 2004 Uyghur Meripet  Torbeti 

Wheelchair
Wheelchair