In’gliz Tilini Ünümlük Üginish Usuli

1-Soal: In’gliz tilini ünümlük öginishning usuli qaysi?  In’gliz tili grammatikisini öginish usulichu?

Jawab: Yuqirida éytip ötkinimdek, bir ademning ünümlük öginish usuli yene bir ademningkige oxshimaydu.  Uningdin bashqa, til öginish bir uzun muddetlik, müshkül wezipe bolup, nahayiti yuqiri irade bilen mustehkem bel baghlimay turup, bir tilni mukemmel öginish mumkin emes. Til öginish héchkim üchün asan emes. Shunga bashtin tartip bu toghriliq mustehkem idiyiwiy teyyarliq bolushi kérek.  Men Shinjang Uniwérsitéti (XJU) de oqughan waqtimda, 1-yili Xenzu tilini öginip, uningdin kéyinki 2 yilning ichide In’gliz tilini qoshumche öginip, tebii pen Xenzu oqughuchilirining 3 yilliq derslikini öginip bolup, In’glizchini oqup tügetken Xenzu oqughuchilar bilen birge imtihan’gha qatniship, yuqiri netijige érishken idim.  Eng axirqi 2 yil jeryanida Yapon tilinimu özlükimdin öginip boldum.

       Men qollan’ghan usul mundaq:  1) Her küni yéngi sözlüktin 20 dane söz öginish. 2) Bir sözni 5 kün, her küni 3 qétimdin yézish. 3) Tékistni pütunley yadliwélish. 4) Tapshuruqni birnimu qaldurmay ishlesh.  Töwendiki her bir mesile ustide qisqiche toxtilip ötey.

       1) Til öginishte eng qiyin’gha toxtaydighan bir nerse yéterlik sandiki sözlükni yadlap igileshtin ibaret. Söz yadlash qisqa waqit ichide qattiq tutup érishkili bolidighan nerse emes. Uzun muddet izchil tirishish arqiliq érishkili bolidighan nerse. Shunga uni kündilik wezipe qiliwélish kérek. Men her küni etigen saet 6 de ornumdin turup, aldinqi küni axshimi teyyarlap qoyghan 20 sözlükni yadlidim.  Yeni Xenzuche menisige qarap, In’glizchisini dep béreleydighan boldum. Etigenlik tamaqtin kéyin sinipqa 5-10 minut baldur bérip, ders bashlinishtin burun, bügün ögen’gen 20 söz we aldinqi 4 künde ögen’gen 80 söz bolup jem’iy 100 sözni Xenzuchisigha qarap turup In’glizchisini yazdim.  Buni chüshtin kéyinki derstin burun we kechliq tekrardin burun yene 2 qétim tekrarlidim. Yeni her küni 5 künlük 100 sözni 3 qétim yézip chiqtim. Her bir sözni mushundaq 5 kün tekrarlisam, u menggü ésimdin chiqmaydighan bir nersige aylandi.  Buni özümge intayin qattiq tüzüm qiliwalghan bolup, sözlükni yézip bolmay turup kinogha barmidim. Sözlükni yazmay turup olturushqa barmidim. Oyun-tamashidin waz kechsemmu bu tüzümni qet'iy buzmidim.

       2) Yuqirida éytqandek, her qétim 5 künlük sözni (yeni 100 sözni) yazdim. Her küni 3 qétim yazdim: Etigenlik derstin burun, chüshtin kéyinki derstin burun we kechlik tamaqtin kéyin.

       3) Méning ögen’ginim tebiiy pen Xenzu oqughuchilirining derslik kitabi bolup, her bir dersning birdin resmi tékist we birdin "Ixtiyariy oqush tékisti" (Reading Text) bar idi. Men her heptide birdin yéngi ders ögen’gen bolup, heptining axirighiche her küni etigende tékistni yadlap, axirida tékstni pütünley yadliwaldim. Buning paydisi, siz xam sözni puxta ésingizge éliwélipla qalmay, grammatika qaidisinimu pütünley yadliwalidighan bolghachqa, kéyinche grammatikini janliq ishlitishingiz üchünmu intayin paydisi bolidiken.  Men Reading Text nimu her küni oqup, asasen ésimge éliwaldim.

       4) Tapshuruqni toluq ishlesh her qandaq pende yéngi uqumni pishshiq igileshte kem bolsa bolmaydighan nerse. Shunga bu yerde tepsiliy toxtalmaymen.

       Bir dangliq adem mundaq dégen: "Waqitni minut boyiche hésablaydighan ademning waqti, waqitni saet boyiche hésablaydighan ademningkige qarighanda 60 hesse köp bolidu."  Bu söz til öginishte heqiqetenmu shundaq. Men XJU de oquwatqan mezgilde, tamaqqa öchret turghan waqtimda, aptobusta mangghan waqtimda, yighinlarning aldi-keynide dégenlerning hemmiside In’glizche sözlük yadlayttim.

       4) Oqughan nersilerni ixcham qilip xulasiwelishning bir qanche paydisi bar. Uning biri, u sizning mushu bir derstin némini öginiwalghanliqingizning xatirisidur. Uningdin bashqa, imtihan waqtida, deslepte pütün mezmunlarni tepsiliy körüp chiqqandin kéyin, imtihan’gha az qalghan waqitta peqet özingiz teyyarliwalghan xulasiligila qarisingiz, qisqa waqit ichide nurghun uqumni ésingizde qalduralaysiz. Bu xulasidin kéyinki ömringizdiki xizmet jeryanidimu paydilinalaysiz.  Men Amérikida oqughandimu mushundaq usulni qollan’ghan bolup, her bir derstin teyyarliwalghan xulasidin hazirqi tetqiqatlirimdimu paydiliniwatimen.

       Eger siz bir tebii pen oqughuchisi bolup, yuqiriqi usulni toluq qollansingiz, siz choqum her qandaq qiyin derstimu ela oqughuchi bolup oquyalaysiz.