Soal:
Iltimas Puli. Men Amérikidiki 4-5 mektepke
iltimas qilip baqay dégenidim. U mekteplerning hemmisi "Iltimas
Puli (Application
Fee)" telep qilidiken.
Jawab: Amérikidiki
mektep sizning Iltimas
Pulingizni kötürüwetmeydu. Emma,
Amérikida
"Uyghur
Maarip Fondi" din biri bar bolup,
Soal:
Amérikidiki Uyghur Maarip Fondi. Amérikida Uyghur
oqughuchilar üchün tesis
qilin’ghan bir maarip fondi bar iken. Ular biz üchün qandaq
yardem qilalaydu?
Jawab: Yurtimizdiki chet
elge chiqip oqush
yolida tirishiwatqan Uyghur yashlirigha yardem qilish üchün,
Amérikida bir
"Uyghur
Maarip Fondi" qurulghan. Bu fondning puli bek köp
bolmighachqa, u
hazirgha qeder her bir oqughuchi üchün 2 mektepning "Iltimas
Puli
(Application Fee)" ni tölep bériwatidu. Bu fond
qurulghandin tartip
2005-yili kirgiche 100 dek Uyghur oqughuchi bu pulgha iltimas qilghan
bolup,
ularning ichidiki 50 etrapidiki kishi bu yardemge érishti. Bu
pulgha érishishning
bir qanche shertliri bar. Ularni we iltimas jedwilini töwendiki
tor bétidin
körüwéling:
Uyghur
Maarip Fondi
tor beti: http://www.meripet.com/UEF/UEFInfo.htm
Iltimas
Jedwili: http://www.meripet.com/UEF/ApplyForm.htm
Soal:
Iqtisad. Manga yardem qilidighan héchkim yoq. Ata-anamgha yene
éghirimni
sélishni xalimaymen. Shunga Amérikidiki bir aliy
mekteptin Oqughuchi Qerz Puli (Student
Loan) élip, shu arqiliq
Amérikigha bérish imkaniyiti barmu?
Jawab: Amérikidiki
oqughuchilar
ichidiki Amérika girajdanliri özi oquwatqan aliy mekteptin
Oqughuchi Qerz Puli
(Student Loan) élip oquyalaydu. Bu
pulning ösümi intayin töwen bolup, oqughuchilar oqush
püttürüp, xizmetke
chiqqandin kéyinki bir qanche yilning ichide qayturuwetse
bolidu. Biraq,
Amérikida oquydighan chet ellik oqughuchilargha bu qerz puli
bérilmeydu. Shunga
bu yol biz Uyghurlar üchünmu ochuq emes (I am sorry). Qisqisi, sizgimu chetke chiqip oqush yoli
bar, emma uni qolgha keltürüsh anche asan emes.
Soal:
Iqtisad. Men chet elge chiqip, aldi
bilen 1-2 yil chet el tili öginip, andin bir kespte oquy
dégenidim. Siz bilidighan, til
mektipining oqush puli
töwen yaki til mektipige oqush puli almaydighan birer chet el
döliti barmu? U nahayiti kichik bir
dölet bolsimu meyli
idi. Eger til oqush puli töwen bolsa,
birer yilliq oqush pulini özüm töleyttim?
Jawab: Hazir dunyada peqet
tereqqiy
tapqan döletlerla bashka dölettin oqughuqi qobul qilidu. Bu
döletler Amérika,
Yaponiye we Yawropadiki döletler bolup, méning bilishimche
ularning hemmisi til
öginishke kelgen oqughuchilardin oqush puli alidu. Hemde bundaq
oqush puli
intayin yuqiri. Shunga,
Soal:
GRE we TOEFL
imtihani. Men özümge
nishanlighan
mektepler asasen Amérika we En’gliyede. Undaqta qaysi
imtihan’gha teyyarliq
qilishim kérek? Beziler GRE berse
Oqush
Mukapat Puli (scholarship) bilen oqughili bolidiken,
déyishiwatidu. Emma, u imtihanning
qiyinliq derijisi intayin
yuqiri iken. Hemde imtihan sheklimu
tolimu alahide iken. Ürümqide
uningha
ait héchbir uchur tapqili bolmaydu. Yaki
TOEFL imtihanigha teyyarliq qilishim kérekmu? Chünki bu
imtihanni nurghun
mektepler telep qilidiken?
Jawab:
Amérika, En’gliye qatarliq döletlerde Magistérliq we
Doktorluq oqushigha
kirishte TOEFL bilen GRE netijisi choqum telep qilinidu.
özlükidin öginip, bu
imtihanlarda layaqetlik netijige érishish asan emes, emma u
mumkin. Ashundaq
qilip chetke chiqqan Uyghur yashlar xéli bar.
Buning yene bir amali, Béyjing qatarliq sheherlerde
mehsus TOEFL bilen
GRE gha teyyarliq qilduridighan mektepler we kechlik kurslar bar iken.
Soal:
Kesp tallash.
Méning hazirqi kespim fizika. Emma,
men kéyinki kespte kompyutér kespige qiziqivatimen.
Undaqta méning bu yerde
oqughanlirimni étirap qilamdu? Chünki bu kesp atlap oqushqa
kirip qélishi
mumkin?
Jawab:
Amérikida
kesp atlap oqushqa pütünley ruxset qilinidu.
Amérikidiki birer mektepke asanraq
qobul qilinish we oqush mukapat puligha érishish
üchün, siz deslepte eng
yaxshisi öz kespingizge iltimas qiling. Amérikigha
kélip, bir mewsum oqughandin
kéyin, bashqa özingiz yaxshi köridighan kespke
almishiwalsingizmu bolidu. Bu
pütünley mumkin. Burun ijtimaiy
pende
oqughanlar Amérikigha kelgendin kéyin öz kespini
tebbiiy pen’ge özgertsimu
bolidu. Bundaq ehwalda Amérikining aliy mektipi bir oqughuchidin
yéngi kespke
ait 3 tin 5 kiche dersni toluqlap oqushni (make up) telep qilidu. Shu
derslerni
toluqlap oqup bolghandin kéyin, qalghan oqushni adettiki
oqughuchilar bilen
oxshashla dawamlashturghili bolidu.
Soal:
Kesp tallash. Méning hazirqi kespim
doxturluq. Emma, men Amérikida iqtisad yaki injinérliq
kespliride oqughum bar.
Ashundaq qilish mumkinmu?
Jawab:
Amérikigha
kelip oqushta, siz özingizning burunqi kespi bilen héch
qandaq munasiwiti yoq
bir kespke iltimas qilip, shu kespte oqush pütünley mumkin.
Bundaq ehwalda 2
yol bar: 1) 2-bakalawr unwani oqush. Bundaq qilsingiz 2 yil etrapidila
yene bir
bakalawr unwani alalaysiz. 2) Biwasite magistérliq oqush. Bundaq
ehwalda
Amérikidiki aliy mektepler sizdin 3 tin 5 kiche yéngi
kesptiki derslerni
toluqlashni telep qilidu. Buni In'gliz tilida "make up courses" dep
ataydu. Bu dersni oqup bolghiche, sizni "shertlik asprant oqughuchi"
dep ataydu. U derslerni tügitip bolghandin kéyin, andin
resmiy oqughuchi
bolisiz. Shunga kesp almashturush jehette Amérikida héch
qandaq mesile yoq.
Kesp almashturghanda mundaq 2 paydisizraq teripi bar: 1) Bir aliy
mektepke
qobul qilinish adettikidin sel qiyinraq bolidu, emma,
pütünley mumkin. 2) Oqush
mukapat puligha érishish intayin qiyin.
Soal:
Men Amérikigha qisqa muddetlik tetqiqat
qilish yoli bilen bérishni arzu qilattim. Iqtisadiy chiqimni
özem töliyeleymen. Mektep
uqushush üchün qandaq qilish kérek? Bu
jehette siz manga yardem qilalamsiz?
Jawab:
Siz
tetqiq qiliwatqan sahediki Amérikiliq proféssorlar bilen
biwasite alaqilishing.
Eger Xenzu proféssor tapalisingiz téximu yaxshi (buni her
bir mektepning
websitidin izdigili bolidu). Bir proféssor bilen qisqa muddetlik
tetqiqat toghrisida
alaqilishish üchün bir parche In’glizche xet teyyarlang. Men
uni tüzitip bérey.
Buni In’glizche "Short-term visiting scholar" deydu.
www.meripet.comdiki "Personal
Statement" dégen xet layihisidin we mexsus mushundaq meqset
üchün
teyyarlan’ghan töwendiki xettin paydilansingiz bolidu:
Sample
Letter: Contacting
a Professor on a Post-Doc or Short-Term Research
Position
Yuqiriqi
xette sözlen’gendek, eng yaxshisi siz alaqileshmekchi bolghan
proféssorning
ilmiy maqalisidin bir qanchini tépip oqup, ularni oqughandin
kéyinki
tesiratingizni yazghan xétingizde teswirlep qoyung. Buning
intayin zor paydisi
bar. Mushundaq qilish arqiliq, u proféssor bilen nahayiti
tézla
yéqinlishalaysiz.
Men
Amérikining bir qanche uniwérsitétida
özümning kespiy saheside ishleydighan
proféssorlar bilen tonushimen.
Soal:
Qirghizistanliq Uyghur Oqughuchilargha
Swedende Oqush
Toghrisida Xosh Xewer dégen xetni kördüm. Emdi men
démekchi : Yéqinda men
Qirghizistan’gha bérip oqumaqchi idim. Menmu
shu yerdiki yerliklerdek ashu pursetlerge ige bulalamdim-yoq?
Hem siz dégen Sweden’ge
bérip oqush üchün
Jawab: Yazghan
xétingizni oqup,
mezmunidin toluq xewerdar boldum. Sizge méning chongqur
hésdashliqim bar. Eger
Qirghizistan’gha bérip, u yerdin Sweden’ge oqushqa chiqmaqchi
bolsingizmu,
sizge
http://www.sweden.se/templates/SISArticle____10273.asp
Uninggha
asaslan’ghanda, töwendiki keiplerde Sweden Junggo oqughuchisighimu
oqush
mukapat puli béridiken (kespning astidikisi oqughuchi qobul
qilidighan aliy
mektepning ismi):
Environmental
Engineering and Sustainable Infrastructure
Royal
Global
Journalism
Maritime
Affairs
World
Maritime University
Electric
Power Engineering
Management
of Logistics and Transportation
Sustainable
Energy Engineering
Royal
Quality
Technology and Management
Yuqiriqi tor bétide bu mukapatqa iltimas qilmaqchi bolghan
oqughuchi qandaq
shertlerni hazirlishi kérekliki, iltimas qilishning
qedem-basquchlirimu bar
iken.
Soal:
Beziler "Ünümlük öginish usulinimu öginish
kérek," deydu. Sizche
ünümlük öginish usuli qandaq bolidu?
Jawab: Bir ademning
ünümlük öginish
usuli yene bir ademningkige oxshimaydu. Bir
nersini (mesilen, matématikini) ünümlük öginish
usuli yene bir nersini
(mesilen,
chet el tilini)
ünümlük öginish
usuligha yene oxshimaydu. Shunga her bir
adem özi üchün bir yaxshi ünüm
béridighan usulni öz emeliyitidiki tejribilerni
xulasilep, tekshürüp tetqiq qilish arqiliq tedrijiy halda
yekünlep chiqishi
kérek.
Men Shinjang Uniwérsitétida radio kespide
oquwatqan mezgilde, mundaq bir ünümlük usulni
yekünlep chiqqan idim: 1) Derstin
burun kitabni bir qétim oqup chiqish. 2)
Ders waqtida pütün wujud bilen diqqet qilip anglash, hemde
xatire qaldurush. 3) Derstin pishshighlap
tekrar qilish. 4)
Muhim mezmunni ixcham hulase qilish. Töwendiki her bir mesile
üstide qisqiche
tohtilip ötey.
1)
Tebbii pende yéngi ders ötülgende, yéngi
atalghuning köplükidin dersning
mezmunigha egiship méngish bir az qiyin’gha toxtaydu.
2)
Ders waqtida oqutquchining sözlewatqanlirigha
jümlimu-jümle egiship
mangghandila, andin waqitning küchidin toluq paydilinalaysiz.
Ashundaq
qilishning bir ünümlük usuli, oqutquchining doskigha
yazghanliridin xatire
qaldurup méngish. Bu xatire imtihan waqtidimu intayin jan’gha
esqatidu: Siz
oqutquchingizning burun némilerni sozligenligini asanla
angqiralaysiz. Tapshuruq ishligendimu
shundaq
3)
Köpinche ehwalda, bir qétim ders anglash bilenla hemme
matériyallarni chüshinip
bolush anche mumkin emes. Shunga derstin chüshüp, yene bir
qétimliq derskiche
bolghan waqitta, choqum yéngi dersni özlükingizdin
tekrar qilishingiz, siz
chüshenmeydighan mesililer bolsa uni sawaqdishingiz yaki
ustazingizdin sorap
chüshiniwélishingiz kérek. Dersni
tekrarlimisingiz qaysi mesilini chüshinipsiz, qaysisini
chüshenmepsiz uni
bilelmeysiz. Bu qétimqi derstiki chüshenmigen mesilini
aydinglashturiwalmisingiz, yéngi derstiki mezmunlarni
téximu chüshinelmeysiz.
4)
Oqughan nersilerni ixcham qilip xulasiwelishning bir qanche paydisi
bar. Uning
biri, u sizning mushu bir derstin némini
öginiwalghanliqingizning xatirisidur.
Uningdin bashqa, imtihan waqtida, deslepte pütün mezmunlarni
tepsiliy körüp
chiqqandin kéyin, imtihan’gha az qalghan waqitta peqet
özingiz teyyarliwalghan
xulasiligila qarisingiz, qisqa waqit ichide nurghun uqumni
ésingizde
qalduralaysiz. Bu xulasidin kéyinki ömringizdiki xizmet
jeryanidimu
paydilinalaysiz. Men Amérikida
oqughandimu mushundaq usulni qollan’ghan bolup, her bir derstin
teyyarliwalghan
xulasidin hazirqi tetqiqatlirimdimu paydiliniwatimen.
Soal:
In’gliz tilini ünümlük öginishning usuli qaysi?
In’gliz tili grammatikisini öginish usulichu?
Jawab: Yuqirida éytip
ötkinimdek, bir
ademning ünümlük öginish usuli yene bir
ademningkige oxshimaydu. Uningdin bashqa,
til öginish bir uzun
muddetlik, müshkül wezipe bolup, nahayiti yuqiri irade bilen
mustehkem bel
baghlimay turup, bir tilni mukemmel öginish mumkin emes. Til
öginish héchkim
üchün asan emes. Shunga bashtin tartip bu toghriliq mustehkem
idiyiwiy
teyyarliq bolushi kérek. Men
Shinjang
Uniwérsitéti (XJU) de oqughan waqtimda, 1-yili Xenzu
tilini öginip, uningdin
kéyinki 2 yilning ichide In’gliz tilini qoshumche öginip,
tebii pen Xenzu
oqughuchilirining 3 yilliq derslikini öginip bolup, In’glizchini
oqup tügetken
Xenzu oqughuchilar bilen birge imtihan’gha qatniship, yuqiri netijige
érishken
idim. Eng axirqi 2 yil jeryanida Yapon
tilinimu özlükimdin öginip boldum.
Men qollan’ghan usul mundaq: 1) Her küni yéngi
sözlüktin 20 dane söz
öginish. 2) Bir sözni 5 kün, her küni 3
qétimdin yézish. 3) Tékistni pütunley
yadliwélish. 4) Tapshuruqni birnimu qaldurmay ishlesh. Töwendiki her bir mesile ustide qisqiche
toxtilip ötey.
1)
Til öginishte eng qiyin’gha toxtaydighan bir nerse yéterlik
sandiki sözlükni
yadlap igileshtin ibaret. Söz yadlash qisqa waqit ichide qattiq
tutup érishkili
bolidighan nerse emes. Uzun muddet izchil tirishish arqiliq
érishkili
bolidighan nerse. Shunga uni kündilik wezipe qiliwélish
kérek. Men her küni
etigen saet 6 de ornumdin turup, aldinqi küni axshimi teyyarlap
qoyghan 20
sözlükni yadlidim. Yeni Xenzuche
menisige qarap, In’glizchisini dep béreleydighan boldum.
Etigenlik tamaqtin
kéyin sinipqa 5-10 minut baldur bérip, ders bashlinishtin
burun, bügün ögen’gen
20 söz we aldinqi 4 künde ögen’gen 80 söz bolup
jem’iy 100 sözni Xenzuchisigha
qarap turup In’glizchisini yazdim. Buni
chüshtin kéyinki derstin burun we kechliq tekrardin burun
yene 2 qétim
tekrarlidim. Yeni her küni 5 künlük 100 sözni 3
qétim yézip chiqtim. Her bir
sözni mushundaq 5 kün tekrarlisam, u menggü
ésimdin chiqmaydighan bir nersige
aylandi. Buni özümge intayin
qattiq
tüzüm qiliwalghan bolup, sözlükni yézip
bolmay turup kinogha barmidim. Sözlükni
yazmay turup olturushqa barmidim. Oyun-tamashidin waz kechsemmu bu
tüzümni
qet'iy buzmidim.
2)
Yuqirida éytqandek, her qétim 5 künlük
sözni (yeni 100 sözni) yazdim. Her küni
3 qétim yazdim: Etigenlik derstin burun, chüshtin
kéyinki derstin burun we
kechlik tamaqtin kéyin.
3)
Méning ögen’ginim tebiiy pen Xenzu oqughuchilirining
derslik kitabi bolup, her
bir dersning birdin resmi tékist we birdin "Ixtiyariy oqush
tékisti"
(Reading Text) bar idi. Men her heptide birdin yéngi ders
ögen’gen bolup,
heptining axirighiche her küni etigende tékistni yadlap,
axirida tékstni
pütünley yadliwaldim. Buning paydisi, siz xam sözni
puxta ésingizge éliwélipla
qalmay, grammatika qaidisinimu pütünley yadliwalidighan
bolghachqa, kéyinche
grammatikini janliq ishlitishingiz üchünmu intayin paydisi
bolidiken. Men Reading Text nimu her
küni oqup, asasen
ésimge éliwaldim.
4)
Tapshuruqni toluq ishlesh her qandaq pende yéngi uqumni pishshiq
igileshte kem
bolsa bolmaydighan nerse. Shunga bu yerde tepsiliy toxtalmaymen.
Bir dangliq adem mundaq
dégen: "Waqitni
minut boyiche hésablaydighan ademning waqti, waqitni saet
boyiche
hésablaydighan ademningkige qarighanda 60
Soal:
Men bashqilargha oxshash jem’iyettiki bir addiy adem qatarida
ömrümni israp
qiliwétishni xalimaymen. Qandaq qilghanda
Uyghurlar ichidiki yaramliq kishidin biri bolghili bolidu?
Jawab: Bir adem bashqilar
qolgha
keltürelmigen netijini qolgha keltürmekchi bolidiken, choqum
bashqilargha
oxshimighan derijide qattiq tirishchanliq körsitishi kérek.
Özining teqdirini
özgertmekchi bolidiken, choqum her xil cheklimiler üstidin
ghelibe qilip, yéngi
pursetni izdishi kérek. Öz teqdirini qoligha élishi,
öz teqdirini özgertish
yolida harmay-talmay tirishishi kérek. Nurghun
yashlar "Men yashliqimni israp qilmay, taza oyniwalmisam bolmaydu,"
dep qaraydu. Bu intayin xata.
Eger bir kishi 70 yil ömür körse, uning
kéyinki 52 yilliq ömrining qandaq ötüshini
deslepki 18 yilliq ömri belgileydu.
Töwendiki
tor bétidin chet elge bérip oqush toghrisidiki Xenzu
tilidiki uchurni tapalaysiz: http://mitbbs.com/login
Eger
sizning
yéngi soalingiz bolsa, manga É-xet
yézing: ErkinSidiq @ gmail.com. Men choqum sizge qisqa
waqit
ichide jawab qayturimen.
© Copyright 2004
Uyghur Meripet Homepage: http://www.Meripet.com