Uyghurche Ilim-Penge Ait Maqalilar: Mars

Marsni Tekshürüsh Mashinisi Qutquzuldi

Erkin Sidiq

2005-yili 26-Aprél küni, nami «Purset» (In’glizche “Opportunity”) dep atalghan Marsni tekshürüsh mashinisi Marsning ustide tekshurush elip berish jeryanida bir qumluqqa petip qaldi. Bu weqedin keyin, JPL diki Purset bilen munasiwetlik projektlerni elip beriwatqan alim-mutexesisler JPL de her xil tejribilerni elip berip, Pursetni qutquzush ishini bashlidi. Uningdin keyinki bir qanche hepte ichide JPL dikiler Pursetni 192 meter ariliqqa mangghidek herketlendurup baqqan bolsimu, Purset asasen oz ornidin qozghalmay, peqet 1 meter arliqqila mengip, axiri 4-Iyun kuni u qumluqtin qutulup chiqti.

Purset bilen «Roh» (In’glizche “Spirit”) din ibaret 2 Marsni tekshurush mashinisi 2004-yili Yaniwarda Marsqa yetip barghan bolup, ular shuningdin tartip Marsning bir-birsige qarmu-qarshi bolghan ikki teripide Marsni tekshurush bilen shughullinip keliwatidu. Ularning ichide Purset qatlamliq tashlarni tapqan bolup, bu tashlar qedimqi bir zamanlarda Marsning üstide bir teyiz dengizning bolghanlighini korsitidu.

Purset petip qalghan Marsning üstidiki qumluqni kormekchi bolsingiz, towendiki tor betini korung:

http://marsrovers.jpl.nasa.gov/home/

1-Resim: Marsni tekshurush mashinisi «Purset» petip qalghan Marstiki qumluq.

Amerikida bir yerge ketip berip, mashina buzulup qalsa, shu mashina buzulup qalghan yerge berip, mashinini tuzlep mangdurup beridighan mexsus shirket bar bolup, ularning yoqurqidek xizmitini «Yol boyidiki yardem» (In’glizche “Roadside assistance”) dep ataydu. Pursetning Marsdiki orni bilen yer sharining arlighi 174 milyun kilometer bolup, yer sharidin mangdurghan bir kontrol signalining Pursetke yetip berishi uchun 9.7 minut waqit ketidu (Bu kontrol signali mikro-dolqunluq signal bolup, u nur bosluqta nur tezligi bilen mangidu. Uning ekwator sizighini boylap yer sharini bir qetim aylinip chiqishi uchun yerim sekontmu waqit ketmeydu). JPL dikiler Pursetni qutquzush xizmitigimu bir chirayliq isim qoyuwaptu: «Yiraq ariliqliq yol boyidiki yardem» (In’glizche “Long-distance roadside assistance”).

2005-yili 22-Iyun