Meripet.com: Kainatqa Ait Maqalilar

Junggo Bügün 2 Alem Ushqurini Öz-Ara Uchrashturdi

Éhtimal bir qisim dostlar bügün bu xewerni TV yaki bashqa menbelerdin körgen bolishi mumkin. Töwendiki

http://www.reuters.com/article/2012/06/18/us-china-space-idUSBRE85E0NI20120618

xewerge asaslan’ghanda, bügün (2012-6-18) Junggoning 2 alem ushquri öz-ara uchrushup, bir alem ushquridiki 3 alem ushquchisi yene bir alem ushqurigha yötkelgen. Yuqiridiki doklad ta yene mundaq déyilgen:

“China is still far from catching up with the established space superpowers, the United States and Russia. The Tiangong 1 is a trial module, not the building block of a space station.”

Terjimisi: Junggo tereqqiy qilip bolghan Amérika bilen Rusiye din ibaret alem boshluqining derijidin tashqiri döletlirige yétishwelishtin yenila nahayiti yiraqta. Tian-gong 1 dep atilidighan alem ushquri bir sinaq qurulma bolup, bir alem ponkitining bir qismi emes.”

Junggoning bu 3 alem ushquchisi alem boshluqida jemi 13 kün turidiken. Junggoning ay sharigha bir ademsiz tekshürüsh mashinisi chiqirish pilani bar bolup, ademlik tekshürüsh mashinisinimu 2020-yilliridin kéyin chiqirish éhtimalliqi bar iken.

Erkin Sidiq
2012-6-18

NASA ning Ay Sharini Tekshüridighan «GRAIL» Namliq Bir Jüp Alem Ushqurliri

NASA ning «GRAIL» (Gravity Recovery And Interior Laboratory) namliq bir jüp alem ushquri (yaki sün’iy hemrasi, In’glizchide bu 2 isimning her ikkisi ishlitiliwatidu) ay shari orbitisigha 2011-yili 31-Dikabir küni chiqirilghan bolup, 8-Marttin bashlap ay sharining postidin merkizi (ay sharini bir tal ürükke oxshatsaq, bu yerdiki «merkizi» déginimiz ürükning uriqi bar yérini körsitidu) giche tekshürüshni bashlidi. Bu alem ushqurlirining birining ismi «Ebb», yene birining bolsa «Flow» bolup, ularning wezipisi ay sharining tartish küchi meydanini éniqlap chiqish. Bu wezipe NASA ning yer sharining eng yéqin xoshnisining tüzülishi bilen tereqqiyat jeryanini éniqlash qurulishining bir qismi bolup hésablinidu.

Bu 2 alem ushqurining asasliq wezipisi 29-May küni tamamlan’ghan bolup, ulargha orunlashturulghan aparatlarning hemmisi 29-May küni «uxlutup qoyulghan». Bu üsküniler 30-Awghust küni qayta ishqa kirgüzülüp, 2-basquchluq wezipisini bashlaydu. Bu pütün qurulush 3-Dikabir küni tamamlinidu. Hazir bu 2 alem ushquri ay sharining yüzidin 37 kilométir igizliktiki orbitta ayliniwatidu.

Ebb

Ay sharini ayliniwatqan bir jüp alem ushquri (GRAIL mission's twin spacecraft orbiting the Moon. Credit: NASA/JPL artist's concept)

Paydilinish Materiyalliri:
http://www.spacenews.com/civil/120530-nasa-grail-moon-probes-taking-the-summer-off.html
http://www.space.com/14819-nasa-moon-gravity-probes-science.html

Erkin Sidiq
2012-6-16

NASA ning NuSTAR Éks-Nuri Téléskopi Bügün Orbitigha Chiqirildi

NASA bügün «NuSTAR» (Nuclear Spectroscopic Telescope Array) dep atilidighan bir kichik tipliq éks-nuri téléskopini yer shari orbitisigha chiqardi.

NuSTAR téléskopning bir körünishi

Bu téléskop kainattiki eng küchlük éks-nurlarni köreleydighan bolup, kainattiki gaz we chang-tozanglarning qarimu-qarshi tereplirinimu köreleydu. Shuning bilen u Saman Yoli Galaksi we uningdin bashqa yiraqtiki galaksilerdiki qarangghu öngkürlerni tekshüreleydu. Bu téléskopning bir 10-métirliq anténnasi bar bolup, orbitigha chiqiridighanda bu antenna qatlap kichiklitip qoyulghan.

Bu téléskopni NASA üchün JPL bashqurup béridu. Téximu köp uchurlargha ige bolushni istisingiz, töwendiki tor bétini körüng:

NASA's NuSTAR Mission Lifts Off:
http://www.nasa.gov/mission_pages/nustar/news/nustar20120613.html

2012-6-13

2012-Yilliq JPL Ochuq Öyi (Open House)

Bizning idare her yili bir qétim «ochuq öy» qilidighan bolup, her qétimliqi 2 kün dawamlishidu. Bu yilqi ochuq öy 6-ayning 9- we 10-künliri (Shenbe we Yekshenbe künliri) ötküzilidighan bolup, bu 2 kün ichide her qandaq adem bizning idarige kelip, ruxset qilin’ghan jaylarni ékskursiye qilalaydu. Ziyaretchiler bir qisim kainattiki nersilerni tekshürüsh üchün yasalghan heqiqiy nersilerni köreleydu. Balilar bolsa bezi kaniat mashinilirini heydep yaki bashqurup baqalaydu.

Yuqiridiki resimdikisi bu yilliq ochuq öy üchün qoyulghan «ATHLETE Lunar Rover» dep atilidighan bir mashina bolup, u eslide Ay-sharini tekshürüsh üchün yasalghan iken. NASA ning uni kelgüside kainattiki bashqa astéroid jisimlirini tekshürüshke ishlitish planimu bar iken. Töwendiki youtube ulanmisida ATHLETE ni chüshendüridighan bir film bar iken:

http://www.youtube.com/watch?v=b_q5YS6Tqx8

Bu yerdin téximu köp In'glizche uchurlarni köreleysiz:

JPL Open House 2012:
http://www.jpl.nasa.gov/events/open-house.cfm

2012-6-8

Planéta Wénira Bügün Kün Bilen Yer Sharining Ariliqidin Ötti

Wénira ning ortibisi Yer Shariningkidin 3.4 gradus qingghayghan bolup, shu sewebtin u Künning yüzidin her 243 yilda 4 qétim ötidiken. Wénira bügün Kün bilen Yer Sharining ariliqidin ötken bolup, uni Amérikining Keliforniye shitatidi kishiler chüshtin kéyin saet 3:06 din kech saet 9:47 giche körelidi. Bizning idaridiki nurghun kishiler idarige özlirining kichik tiptiki téléskoplirini alghach kelgen bolup, menmu bügün ashu téléskoplarning biride Wénira ni körüp baqtim. Töwendiki ulanmida bügün tartilghan bir parche sür’et bar iken (Sériq shar Kün bolup, uning yüzidiki bir tal qara chékit Wéniradin ibaret):

Töwendiki ulinishtin mushu téma heqqidiki yene bir qisim resimlerni köreleysiz:
http://latimesblogs.latimes.com/lanow/2012/06/venus-transit-time-begins-at-306-pm-pdt-how-to-view-it-.html

Wénira künning yüzidin ötkende, Los Angélés sheride aldinqi qétim 1882-yili körün’gen bolup, kéyinki qétim 2117-yili körinidiken.

Yer Sharining Quyash bilen bolghan ariliqi 149,598,000 Kilométir (Km) gha yéqin bolup, bu ariliq «Astronomiyelik Birlik» (In’glizche Astronominal Unit) dep atilidu, hemde qisqartilip «AU» dep yézilidu. Mushu birlik boyiche alghanda, Quyash sistémisidiki 8 planétalarning Quyash bilen bolghan ariliqi towendikidin ibaret (Iskopkining ichidiki san ashu planétaning qoyash bilen bolghan ariliqini körsitidu):
Quyash --> Mérkuri (0.39) --> Vénera (0.72) --> Yer Shari (1) --> Mars (1.5) --> Yupitér (5.2) --> Saturn (9.5) --> Uran (19.2) --> Néptun (30.1)

Yultuzlar bizning Quyashqa oxshash bolup, ular özliridin nur chiqiridu. Planétalar bolsa özliri nur chiqarmay, ana yultuzining nurini qayturup béridu. Wénira bir planéta bolup, u bizning Quyash sistémisidiki 8 planétalarning biri. Biz adette asmanda koridighan yultuzlar turaqliq yultuzlar bolup, ular öz ornidin yötkelmeydu. Eger axshimi asmanda körün'gen yultuzlarni sanap chiqsingiz, közge körinidighan yultuzlarning sani 3000 etirapida ikenlikini bayqaysiz. Lékin ular bizdin intayin yiraqliqta bolup, bizge eng yéqin yultuzning biz bilen bolghan ariliqi 4.26 nur yili kélidu. Bir nur yili déginimiz nur bir yilda basidighan ariliq bolup, nur her bir sékuntta 300,000Km yiraqliqqa mangidu.

2012-6-5

Wheelchairs