Tashqi Planétalarda Rastinla Ademler Barmu?

Erkin Sidiq
2007-Yili 3-Öktebir

Bu jawabimni töwendiki «Méning Hazirqi Tetqiqatim» digen yazmining dawami dep chüshinishingizni ümid qilimen:

http://www.meripet.com/Kainat/2006a1.htm
http://www.biliwal.com/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=882

Hazirqi statiskigha asaslanghanda, kainatta jemi 200 milyarttin köp Galaksiy bar. Buning ichidiki bizning quyash sistémimiz jaylashqan peqet bir Galaksiy — Saman Yoli Galaksiyside jemi 200 milyarttin artuq yultuz bar bolup, bizning quyashimiz ashu 200 milyart yultizning birsidin ibaret. Bu yil Öktebirgiche, kishiler quyash sistémisigha yéqin bashqa yultuz sistémiliridiki planétadin jemi 253 ni bayqap boldi («http://en.wikipedia.org/wiki/Extrasolar_planét» ge qarang). Lékin, bu planétalar xuddiy bizning planét—Yupitér gha oxshash derijidin tashqiri chongliqtiki planétalar bolup, kishiler ularni biwaste körüsh arqiliq emes, belki ashu planétalar ayliniwatqan yultuzlarning herkitini küzitish arqiliq bayqap chiqti.

Bir éliptika shekillik orbitida ayliniwatqan planétani misalgha alayli. Eger siz bir chong planétasi bar yultuzni inchikilep küzetsingiz, planéta bu yultuzning ong teripige kelgende planéta bilen yultuzning arlighidiki tartish küchining tesiri bilen yultuz ong terepke azraq siljiydu. Planéta yultuzning sol terepige kelgende, yene shundaq tartish küchining tesiride yultuz sol terepke azraq siljiydu. Planéta yultuzning üstige we astigha (yaki arqisigha we aldigha) kelgende bolsa, yultuz otturigha qaytip kélidu. Shunga siz yultuzning herkitige qarap turup, uning qeshida bir chong planétaning bar-yoqlighini bayqiyalaysiz. Yultuzning nuri planétaning nuridin bir milyart hesse küchlük bolghachqa, hazirqi alem téléskopliri arqiliq planétani körgili bolmaydu. Bu xuddi siz kéchisi bir yiraqtiki mashinigha qarisingiz, siz peqet mashinining chirighinila körüp, uning qalghan yérini körelmigen bilen oxshash. Yoqurqi 253 planétalarning köpünchisi ashundaq usul arqiliq bayqalghan bolup, ularda yer sharidikidek janliqlar yashiyalaydighan shert-sharait bolmighachqa, ularda janliqlarning bulishi mumkin emes.

Yéqinda hayatliq bar bolishi ehtimalliqi bar planétadinmu birsi bayqaldi. Uning biz bilen bolghan arliqi 20.5 nur yili kélidu. Bu toghrisida men burun bir yazma teyyarlighan bolup, u töwendiki tor betliride bar:

http://www.biliwal.com/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=1314
http://www.meripet.com/Kainat/2007a9.htm

Hazir dunyadiki alimlar bashqa planétada ademning bar-yoqlighi mesilisige mundaq qaraydu:

1. Kainatta biz insanlar yalghuz emes. Kainatta ademler bar planétalardin yer sharidin bashqisimu choqum bar.
2. Bashqa planétalardiki ademler choqum biz insanlardin eqilliq emes—Eger ular eqilliq bolghan bolsa, ular bu chaqqa bizni izdep tapqan bolatti. Lékin, ular bizni téxiche izdep kelmigenligi üchün, biz hazir ularni izdewatimiz.

Méning mölcherimche, 2030-yilliri üstide ademler bar planétalardin birersi bayqilishi mumkin. Lékin, shu nerse ésimizde bolishi kérekki, bizning quyashqa eng yéqin yultuz bizdin 4 nur yili yiraqliqta. Shunga bashqa planétalardiki ademler bilen uchrushush üchün yene xele uzun waqit kétishi mumkin. Éhtimal insanlar bilen bashqa planétalardiki ademlerning uchrashqanliq xewirini men öz hayatimda angliyalmaslighim mumkin. Lékin, sizded yashlarda ümid bar.

Nur bir sékontigha 300,000 Km, bir saetige 1.08 milyart Km arliqqa mangidu.
Hazirqi adem toshuydighan rokétalar ottura hésap bilen bir saetige 40,000 Km arliqqa mangalaydu.
Shunga nur bir yilda barghan arliqqa bundaq rokéta bilen 27,000 yilda aran barghili bolidu.

Men yoqurqi geplerni Los Angeles tiki bir Uyghur yighilishida sözlep bersem, dostlardin beziliri «Eger bashqa planétada ademler bolup qalsa, ular choqum Atushluqlar bolishi mumkin», deydu. Bu sözning ras-yalghanlighini biz 2030-yilliridin kéyin andin bileleymiz (chaqchaq).

Bir qisim yashlar mendin «Eniqlanmighan Uchar Texse (In’glizche «Unidentified Flying Object—UFO»)» ning hazirqi halitining qandaqlighini soridi. Men mushu pursettin paydilinip, bu toghrisidimu kichikkine toxtulup ötüp kétey. Amérika hökümiti UFO ning pütünley yalghanliqini tekshürüp éniqlap, bu jehettiki tetqiqatni 1969-yili resmiy toxtatqan idi. Ashu yilghiche, UFO weqesidin jemi 12618 zi xatirlengen idi. 1973-yili Amérikidiki bir guruppa alimlar özligidin teshkillinip, UFO üstidiki tetqiqatni élip berishqa bashlighan bolup, méning bilishimche bu teshkilat we uningdin bashqa bir qanche xususiy teshkilatlar hazirmu UFO üstide tekshürüsh élip bériwatidu («http://www.cyber-north.com/ufo/» ni körüng).

Tordashlarning bu yazmini UEY gha özgertip, bashqa tor betlirigimu chiqirip qoyishini ötünimen (Bu ishta méning maqullughumni élish hajetsiz). Rexmet.


1-Resim: Qushas séstimisidiki 8 planétalarning chong-kichiklik sélishturulmisi. Soldin onggha:
Quyash --> Mérkuri (0.39) --> Vénera (0.72) --> Yer Shari (1) --> Mars (1.5) --> Yupitér (5.2) -->
Saturn (9.5) --> Uran (19.2) --> Néptun (30.1).
Iskopka ichidiki san shu planétaning quyash bilen bolghan arlighini körsitidu. Bu arliqning
birligi yer shari bilen quyash arlighidin ibaret. Yeni, bu sanlar yer shari bilen quyashning
arlighini bir (1) dep alghanda, qalghan planétalarning quyash bilen bolghan arliqining qanche
bolidighanliqini körsitidu.



2-Resim: Saman Yoli Galaksiyning üstidin qarighandiki körünishi.




3-Resim: Saman Yoli Galaksiyning yandin qarighandiki körünishi. Bu
Galaksiyning kengligi 100,000 nur yili, qélinlighi 3000 nur yili iken.



4-Resim: Bir purjunsiman Galaksiy.



5-Resim: Éliptika shekillik orbitida ayliniwatqan 2 planéta.
Bu yerdiki "+" belgisi yultuzgha wekillik qilidu. Bu yerde ikki
planéta yultuzni her daim tengpung halette saqlawatqachqa,
yultuz héch qandaq yönilishke siljimay jim turiwatidu.