Yer
Hörmetlik
Erkin Sidiq
ependim:
yéqindi buyan wetendiki munberlerde
yersharining pat
yéqinda qarangghu öngkürning kasapitidin
buzghunchiliqqa uchraydu digendek
qorqunushluq xewer yamrap ketti. Gerche bu xewerde tilgha
élin'ghan waqit kona
xewer ( ötken yilning aldinqi yirimida) bolsimu emma uyghurche
munberlerde
yiqindin biri peyda boldi.
Awal bu xewerni kürüp
üteyli:
Yersharipat
yéqinda hujumgha uchiraydu!
Yersharipat yéqinda hujumgha uchiraydu!
Herqandaq pilantni
weyran qilidighan chang- tozan buluti yer sharigha qarap kelmekte.
Astironumlar mundaq didi: "bu chang- tozan
buluti yer
sharidin 28 ming nur yili yiraqliqtiki qarangghu öngkürdin
étilip chiqqan
bolup, bu bulut özining méngish yolidiki herqandaq nersini
pargha aylandurup
ilgirlimekte."
kimbirij, massachustis-tiki astirunumlar
chüchügen halda
massisi nahayiti chong bolghan, öz méngish yolidiki
herqandaq nersini yeni aqar
yultuz, komta, pilanit hetta pütün yultuzlarni weyran
qilidighan ghelite bir
jisimning udul yersharigha qarap kiliwatqanliqini bayqidi hemde uni
"weyranchiliq buluti" dep atidi.
Bu bulut 4 - ayning 6 - küni amirika
alem
qatnishi
idarisining chandira namliq ikis nurluq küzitish eswapi teripidin
bayqalghan
bolup, u kengliki 10 miliyun mil (ikki mil bir kilomitirgha teng)
kilidighan
"kislataliq yultuz buluti" din ibaret bolup, bu bulut nur
sür'itige
yéqin sür'ette bizge qarap uchqandek kelmekte. Mushu
sür'et boyiche
hisaplighanda uning sherqi waqit rayuni 2014 - yili 6 - ayning 1 -
küni
chüshtin burun 9 din 15 minut ötkende yer sharigha yitip
kilidighanliqi perez
qilinmaqta.
Amirika alem qatnishi idarisi bilen yiqin
munasiwiti bar,
kimbirij unwirsitida xizmet qilidighan astiro-fizika dokturi albirit
shirwiniski mundaq digen: "yaxshi xewer shuki bu ehwal nezeriywi
fizikidiki bir qanche alahide ehwallarning toghriliqini ispatlidi. Shum
xewer
shuki pütkül quyash sistimisining weyran bolishi yiqinlap
qaldi."
mutexesisler bu bulutning qarangghu
üngkürning yiqin
etrapidiki tozanglardin terkip tapqanliqigha ishinidiken.
Doktur albirit shirwiniski
chüshendürüp mundaq digen:
"massisi derijidin tashqiri bolghan qarangghu öngkür
yersharidin 28 ming
nur yili yiraqliqta saman yolining merkizide turidu. Ötken yili
dangliq fizika
alimi sitifin xowkin özining qarangghu öngkür heqqidiki
nezeriyisige yeni
deslepte hichqandaq nerse qarangghu öngkürning
küchlük tartish küchidin qichip
qutulalmaydu digen nezeriyisige özgertish kirgüzüp,
qarangghu öngkür teripidin
tartip yütüwitilgen nersiler weyran qilish küchi bar
bolghan jisim shekilde
qarangghu öngkürdin étilip chiqidighanliqini
körsitip berdi."
wehimining keng tarqilishidin saqlinish
üchün, amirika
alem qatnishi idarisi kishilerge bu bayqash heqqide agahlandurush
birishni ret
qilghan. Likin doktur shirwiniskining chandira ikis nurluq
küzitish ornida
xizmet qilidighan alaqilashquchisi uninggha bu bulutning chong bir aqar
yultuzni weyran qiliwatqan eng yingi süritini ashkarilighan.
Bezi alimlar insaniyetning bu bala -
qazadin
qutulushning
eng yaxshi charisi belkim noh eleyhisalamningkidek "alem kimisi" din
birni yasap, 2.1 miliyun nur yili yiraqliqtiki andiromida yultuz
türkümige
kitishtin ibaret bolishi mumkin dep qarimaqta.
Mushundaq bir kimini yasap qotulushning
mumkinchiliki
heqqide soralghan waqitta, en'giliye rakita alimi doktur deywid xol
mundaq
digen: "biz barliq kishilerni qutquzup élip kitelmeymiz, likin
belkim eng
yaxshi we eng eqilliq kishilerni qutquzalishimiz mumkin."
--------------
Xewer yuqarqidek gerche bu xewerning
kilish
menbiyi we
ishenchilikliki iniq bolmisimu emma yersharining ezasi bolmish biz
uyghurlarmu
iهtimalliq
yüzsidin
oylap béqishqa , pikir yürgüzüp béqishqa muهtaj
bulup qalidikenmiz.
Xewerde amirika alem qatnishi idarisi digen gep
chiqishi
bilenla sizdek süyümlük alimimizning barliqi isimzigg
chüshidu. Shuanla bundaq
xewerning ishenchilik yaki ishenchisizlikini tizla
bileleydighanliqimizdin
üzimizni xélila teleylik هis
qilimiz. Chünki kainattin yer sharigha yuqilish teهdidi
élip kilidighanliq xewri awal sizning idaringizdin jümlidin
sizdin biwaste angliyalaydighanliqimiz üchün xewerning mutleq
ishenchilik bulidighanliqgha
ishinimiz.
Gepning üzige kiley.
Yuqarqi xewer rastmu yaki yalghanmu men
anche
diqqet qilip
ketmidim. Emma هayatliq
, kainat هeqqide
oylinip tepekkürlirim sual izdeshke kiriship ketti.
Yuqarqi xewerde" qarangghu öngkürdin
étilip
chiqqan..." digendek sölerdin turupla kallamgha mundaq sual kilip
qaldi:
1. Matiryallarda qarangghu
öngkürning
ö uduligha kilip
qalghan هerqandaq
nersini dep
tartip yütiwiteleydighanliqini köp körgen. Qarangghu
öngkürning yuqarqi xewerde
éytilghandek üzidin buzghunchiliq
xaraktirdiki jisim yaki
nersilerni ajritip chiqiridighan هerkitimu
barmu?
2. Dangliq fizika alimi sitifin xowkin
özining qarangghu
öngkür heqqidiki nezeriyisini qandaq barliqqa keltürgen?
Sizler bir qisim
xizmetliringlarda xowkin ning matiryalliridin paydilinishni asas
qilamsiler?
3. Kainattin 2 -bir هayatliq
izdesh xizmitide eng zor tusalghu qaysi buliwatidu? Kelgüsi 10
yildin
20yilghiche mezgil ichide هayatliq
(insanlarning yashishigha mas kilidighan) sharaiti bar pilantlarning
tépilishidin ümüd barmu?
4. Bashqa pilanitlarda هayatliq
izdesh üchün هazir
élip bériliwatqan
asasliq usul qaysi?
5. Yéqidna tiliwuzurdin amirikida alemge
sayaهet
qilish üchün 20geg yéqin adem tizimlatqanliqini,
tizimlatqanlarning
jiddy,'alem boshliqida yashash teyyarliq
meshiqlirini élip
biriliwatqanliqni هem
pat yéqinda alem sayaهiyitni
bashlaydighanliqni körsetkenidi. Sizche, kelgüsi 5
-10yilghiche kainatqa sayaهet
qilish ishliri هeqiqiy
wujutqa kilemdu?
6. Siz nöwette mes'ul buliwatqan xizmette
kainatqa yaki
yersharigha dair yingiliqlar barmu?
Waxtingizni alidighanliqimdin sizdin
tüwenchilik bilen
kechürüm soraymen.
Waxtingiz chiqqanda bizni qanaetlendürgen
bolsingiz.
Sizge xushalliq we bexit tilep: Eltékin
2007-3-8
Hormetlik Eltekin ependi,
Men aldi bilen sizning shunche kop waqit
chiqirip, bizni
yoqurqi uchurlar bilen teminligenligingizge koptin-kop rexmet eytimen.
Mening kespim Atronomiye-Fizikisi bolmighachqa,
men burun
bu ishlar toghrisida hech nime anglimighan ikenmen. Sizning soalingizni
korgendin keyin, men bir az waqit chiqirip internetni izdep, siz
teminligen
uchurning In'glizchisini taptim. Uning tor bet adrisi:
http://movies.yahoo.com/mv/news/wwn/20050912/112653720013.html
Siz teminligen uchur yoqurqi In'glizche maqalide
eytilghan
nersiler bilen asasen oxshap ketidiken.
Emdiki mesile,
Men emdi sizning soalliringizgha qisqiche jawab
berey.
1. Bu toghrisidiki teswirning In'glizchisi
mundaq iken:
"Last year the eminent physicist Stephen Hawking
revised his theory of black holes -- which previously held that nothing
could
escape the hole's powerful gravitational field. He demonstrated that
information about objects that have been sucked in can be emitted in
mangled
form."
Yeni, Setefin
Hoking (In'glizche
"Stephen Hawking") ozining qara ongkur
toghrisidiki neziryisini 2004-yili ozgertken bolup, uning yengi
neziryisige
asaslanghanda, qara onkur shumurup ekirip ketken nersini putunley buzup
tashlap, qara ongkurning sirtigha qayta etip chiqiridiken.
Bu heqte men 2007-yili yezilghan yene bir
In'glizche
maqale taptim:
http://www.physorg.com/news91731386.html
2. Mening kespim
optika injinirligi bolup, siz sorighan nersilerdin mening xewirim yoq
iken. Men
hazir waqit cheklimisi bar bir jiddiy xizmet bilen shughulliniwatqan
bolup,
ishtin siritqi waqitlarda men qilidighan ishlarmu ochuret bolup ketken
bolghachqa, bu soalgha jawab tepip yollashqa waqit chiqiralmidim. Shunga
bu
soalgha keyinche waqit chiqiralighanda andin jawab berey. Kechurung.
3. Bu mesile toghrisida men burun Biliwalgha bir
yazma
teyyarlighan idim. Bolsa shuni bir korup baqqan bolsingiz:
http://www.biliwal.com/GoogleTap_SG_post_t_882.html
4. Quyash sistimisidin bashqa yultuz
sistimisidiki
planetalardin janliq izdigende, towendikilerni asasliq shert qilishqa
toghra
kelidu:
1) Yultuz bilen planetaning arlighi bizning yer
sharimiz
bilen quyashning arliqigha yeqin kelishi kerek. Shundaq bolghanda
temperatura
hayatliqni saqlash dairiside bolidu.
2) U planteda su bilen hawa bolishi kerek.
3) U planeta yer sharigha oxshash tupraqtin
teshkil tapqan
bolishi kerek.
Aldi bilen yoqurqilarni eniqlighandin keyin,
andin
janliqni izdeshke toghra kelidu.
5. 2020-yili Ayning ustidiki "mengguluq adem
ponkiti" yasap chiqilip, 2024-yili resmiy sayahet bashlanmaqchi. Hazir
Mars qa adem iwertish toghrisida tetqiqat bashlanghan bolup, bu ishta
JPL mu
nahayiti chong rol oynawatidu. Emma, Mars qa qachan adem baralaydu, bu
texi
eniq emes. Ehtimal 2040-50-yillirigha ketishi mumkin. Men buningdin
bashqini
anglap baqmaptimen.
6. Men yeqinda anglighan bir yengi xewer,
Kainattiki bir
chong uchar tash hazir yer sharigha qarap keliwatqan bolup, yeqinda BDT
dunya
jamaitidin bu ishqa alahide kongul bolup, eger u tash rastla yer
sharigha
yeqinliship qalsa, uninggha taqabil turushning bir amalini tepip
chiqishqa
chaqirdi. Shunga NASA
bu ishqa zor
derijide etiwar beriwatidu.
Men Yoqurqi yazmamda,
hazir Kainattiki bezi uchar
tashlarning Yer Sharigha seliwatqan tehtidi barlighini tilgha alghan
idim.
Bugun azraq waqit chiqirip Internetni izdep, bu toghrisida towendiki
bir
maqalini taptim:
http://www.itwire.com.au/content/view/9660/1066/
Uning qisqiche mezmuni mundaq iken: Kainatni
Tekshurush
Birleshmisidiki bezi mutexesislerning eytishiche, diyametiri 250 metir
kelidighan
bir uchar tash hazir Yer Shari terepke mengiwetiptu. Yer Sharining
tartish
kuchining tesiri bilen bu tashning 2036-yili Yer Sharigha udul kelip
usush
ehtimalliqi bar iken.
Hormet bilen,
Erkin Sidiq
2007-3-7
Men ikkinchi su'algha
azraq jawap qisturup qoyay.
Setefin Hoking ning neziriysi eynishtiyinning
keng
menidiki nisbilik neziriyisidin matimakilik kelturup chiqirish usuli
bilen
qiyas qilingan. keng menidiki nisbilik neziriyde Eynishtiyinning meydan
tenglimisi dep bir tenglime bar, shu tenglimining bir yishimi qaranggu
ungkurning barligini perez qilidu. elwette uningdin kiyin jiq hizmetler
ishlendi. qaranggu ungkur barlighi eynishtiyin tenglimini utturgha
qoyup bir
yildin kiynla bashqilar teripidin qiyas qilingan.
Tursunjan