Tilsimlar
Dunyasida Nur Quchqan Alim ---
Rishat Abbas
A glowing Uyghur star in the mystic realm of
global
scientific frontier
---- Dr. Rishat Abbas
(Edebiy Axbarat)
Aptori: Qeyser Mijit
[1-Bölüm]
[2-Bölüm]
[3-Bölüm]
[4-Bölüm]
[5-Bölüm]
[6-Bölüm]
[7-Bölüm]
[8-Bölüm]
[9-Bölüm]
[10-Bölüm]
Tilsimlar Dunyasida
Nur Quchqan Alim (7)
1994 - yili
séntebirde, u ailisi bilen Kolumbus shehiridin Amérika
Dölet Mudapie Ministirliki Hawa Armiye Bazisi jaylashqan orun -
Dayton Shehirige köchüp keldi.
Rishat Abbas bu Amérika
Hawa Armiyesining eng chong tetqiqat orni bolghan Armstrong
tejribixanisining zeherlik maddilar bölümide postdoktor
salahiyiti bilen tetqiqatqa kirishti hemde 8 kishilik Hawa Armiyesining
téxnik xadimliridin teshkil tapqan tetqiqat guruppisining
bashliqi bolup teyinlendi.
Bu qétim uning layihilishi we
yétekchilikide ishlenmekchi bolghan tetqiqat témisi
mundaq sualgha jawab tépish idi:
Trichloroethylene (TCE) bir xil
suyuqluq bolup, u Hawa Armiyiside ayropilanlarni yuyushta köp
ishlitiletti. Emma bundaq qilishqa nisbeten Hawa Armiye saqliqni
saqlash we muhitni asrash tarmiqidikiler narazi idi. Chünki ular
"TCE ni köp ishletkende, bu suyuqluq ayropilan yuyidighan
xadimlarni zeherlepla qalmastin belki yene tupraqqa singip, yer asti
arqiliq ichidighan suni bulghap shu rayondiki hemme ademning
salametlikige tehdit élip kélidu, eger tedbir
qollinilmisa buning éghir halda iqtisadiy we ijtimaiy aqiwiti we
qanuni jawabkarliqi bolidu" dep qarap endishe qilishiwatqan idi.
Démek, bu xil qarashning
toghra yaki emeslikini jiddi halda ispatlap chiqish zörür
bolup, mubada TCE ning ziyanliq tesiri heqiqeten zor bolsa, bu
heqte mudapie xaraktérlik tedbir qollinish lazim bolupla qalmay,
belki hemmidin bash qaturidighini shu rayonning tebii muhitigha
nisbeten tazilash élip bérishi, buning üchün
Hawa Armiyesi nechche yüz milyon dollar pul hejlishi kérek
idi. Eger TCE ni ishlitishning héchqandaq xetiri bolmisa
yaki bolghan teqdirdimu nezerge ilmighudek bolsa TCE ni ishlitishke
qarshi chiqqanlarni ilmiy pakit bilen qayil qilghili bolatti.
Hawa Armiye Qomandanliq Shitabidin
Zehershunasliq bölümige buyruq keldi:
Tetqiqat netijisini choqum 30 ay
ichide yollap bolush shert!.
Rishat özining zémmisige
chüshken yükning éghirliqini, zeherlik maddilar
Bölümining bashliqi – Général léytnant
Fisherning tetqiqatni bashlash aldidiki jiddichilik chiqip turghan
chirayidin bildi. U tebii halda Rishatqa yüzlendi:
--Siz bash bolup élip
bérilmaqchi bolghan bu tetqiqat témisi meyli muhit,
kishilerning salametliki jehettin bolsun we yaki iqtisadiy jehettin
bolsun biz üchün intayin muhim. Biz sizning waqit
chéki bolghan bu ishni ghelibilik halda dégen
möhlette tamamlishingizni ümid qilimiz.
--Barliq tirishchanliqimni
körsitimen -- dédi u Généralgha jawaben.
U yene japaliq tetqiqatni
bashlidi.
Rishat doktorluq
dissértatsiyisi üchün tetqiqat élip barghanda
eqliy we jismaniy jehettin qandaq tirishchanliq körsetken bolsa,
bu qétimmu shundaq ghayet zor tirishchanliq körsetti.
Lékin bu qétimqi tejribe haywanlardila emes, belki yene
ademlerdimu élip bérilidighan bolup, sezgürlük
derijisi yuqiri bolghanliqi üchün, éhtiyat qilishqa
toghra kéletti. Bu uninggha rohiy bésim élip
keldi. Chünki bu téminining bash tetqiqatchisi bolush
süpiti bilen, pütün tejirbe paaliyetliri uning
dégini boyiche bolatti, shundaqla, mubada tetqiqatta mesile
körülse, yeni tejribige ixtiyariy qatnashqan
obyéktning bireride salametlik jehette chataq chiqip qalsa,
uning üstige kélidighan mes’ uliyetmu yuqiri bolatti.
Gerche bésim his qilsimu,
Rishat bu heqte ghem yep dekke-dükkide bolup ketmidi,
chünki bundaq qilish -uning xaraktérige yat idi. U bu
ishning inchike we estayidilliqni telep qilidighinini, talash-tartish
üstidiki mesilini éniqlap chiqish üchün hemmidin
muhimi ilmiy perez we bir yürüsh ünümlük
tetqiqat métodi kérek ikenlikini nahayiti tézla
tonup yetti.
U wezipe tapshurulghan kündin
étibaren, japa-musheqqetlik izdinishler basquchida yene nurghun
künler, heptiler, aylarni ötküzdi. Bashqilar
aililiri bilen sayahetlerge chiqsa, u tejribixanida tejribe ishleytti.
Bashqilar hepte axirliri dost-aghiniliri bilen olturush
kéchilikliride hozurlansa, Rishat kitab köretti, izdinetti,
oylinatti. Bashqilar kino körgen, bazar aylan’ ghan
waqtlarda Rishat kitabxana-kutupxanilarda matériyal
köretti….téxi 6 ayghimu toshmighan oghli Telman’ gha
qaraydighan, oynitidighan, yaki oghlining tatliq qiliqliridin
lezzetlinidighan’ ghimu waqti yoq idi. “Méhnetsiz hozur
bolmas, tökken ter bikargha ketmes” dégendek, ene shundaq
tirishchanliq körsitish netijiside axiri bu tetqiqatni qandaq
ishlep netije yaritishning asasini izdep tapti..
Derheqiqet, Proféssor Hayton
Rishatni bu yerge bilip körsetken iken. Deslepki izdinishlerdin
kéyin Rishat shuni körüp yettiki, bu tetqiqatni
ishleshte adem bedinining fiziologiyilik qurulmisi asasida
Pharmakokinétikiliq modélni tüzüp chiqqanda,
adem bedinining TCE qarita inkasini nahayiti yaxshi chüshen'gili
we mesilining tügünini yeshkili bolidiken.
8 ademning jiddi hem japaliq
ishlishi netijiside esli 30 ay ichide püttürülüp
bolush möhliti bérilgen bu téma 20 ay ichidila tamam
boldi. Tetqiqat netijisi körsettiki, Hawa armiyiside
ishlitilidighan suyuqluq TCE ning adem bedinige we muhitqa bolghan
ziyanliq roli erzimes iken.
U bu tetqiqat netijisini 3 parche
maqale qilip yézip chiqip, "Zehershunasliq we Emeliy
ishlitilidghan Dorigerlik", “Zehershunasliq” qatarliq Jurnallarda
élan qilip jamaetchilik bilen yüz
körüshtürdi.
Goya uning shunche uzun yillardin
buyan chekken riyazetlirini, tökken terini samawi exterler
körüp "ejringge layiq iltipat körüshung lazim"
dégendek, bu tetqiqatning zor netijisi uninggha arqa -arqidin
shan-shereplerni élip keldi. 1996 -yili Mayda Amérika
Dölet Mudapie ministirliki Hawa Armiyisi qomandanliq shtabi
teripidin "Pen-Téxnika muweppeqiyet mukapatigha" we 1996 -yili
noyabirda "Ilmiy muweppiqiyetler mukapati"gha érishti.
Rishat Abbasning bu tetqiqat netijisi toghrisida yazghan ilmiy maqalisi
1999 yili "Zehershunasliq ilmi jem’ iyiti " teripidin,
"Xéymxeterni mölcherlesh sahesidiki eng yaxshi eser bolup
bahalandi.
www.biliwal.com din elindi. Esli ulunishi http://www.biliwal.com/GoogleTap_SG_contentid_146.html
© Copyright 2004 Uyghur Meripet Homepage:
http://www.meripet.com