Tilsimlar Dunyasida Nur Quchqan Alim --- Rishat Abbas

A glowing Uyghur star in the mystic realm of global scientific frontier
---- Dr. Rishat Abbas


(Edebiy Axbarat)
Aptori: Qeyser Mijit

 [1-Bölüm]  [2-Bölüm]  [3-Bölüm]  [4-Bölüm]  [5-Bölüm]  [6-Bölüm]  [7-Bölüm]  [8-Bölüm]  [9-Bölüm]  [10-Bölüm] 

Tilsimlar Dunyasida Nur Quchqan Alim (7)

r7

1994 - yili  séntebirde, u ailisi bilen Kolumbus shehiridin Amérika Dölet Mudapie Ministirliki Hawa Armiye Bazisi jaylashqan orun - Dayton Shehirige köchüp keldi. 

Rishat Abbas  bu Amérika Hawa Armiyesining eng chong tetqiqat orni bolghan Armstrong tejribixanisining zeherlik maddilar bölümide postdoktor salahiyiti bilen tetqiqatqa kirishti hemde 8 kishilik Hawa Armiyesining téxnik xadimliridin teshkil tapqan tetqiqat guruppisining bashliqi bolup teyinlendi. 

Bu qétim uning layihilishi we yétekchilikide ishlenmekchi bolghan tetqiqat témisi mundaq sualgha jawab tépish idi: 

Trichloroethylene (TCE) bir xil suyuqluq bolup, u Hawa Armiyiside ayropilanlarni yuyushta köp ishlitiletti. Emma bundaq qilishqa nisbeten Hawa Armiye saqliqni saqlash we muhitni asrash tarmiqidikiler narazi idi. Chünki ular "TCE ni köp ishletkende, bu suyuqluq ayropilan yuyidighan xadimlarni zeherlepla qalmastin belki yene tupraqqa singip, yer asti arqiliq ichidighan suni bulghap shu rayondiki hemme ademning salametlikige tehdit élip kélidu, eger tedbir qollinilmisa buning éghir halda iqtisadiy we ijtimaiy aqiwiti we qanuni jawabkarliqi bolidu" dep qarap endishe qilishiwatqan idi. 

Démek, bu xil qarashning toghra yaki emeslikini jiddi halda ispatlap chiqish zörür bolup, mubada TCE ning ziyanliq tesiri heqiqeten zor bolsa,  bu heqte mudapie xaraktérlik tedbir qollinish lazim bolupla qalmay, belki hemmidin bash qaturidighini shu rayonning tebii muhitigha nisbeten tazilash élip bérishi, buning üchün Hawa Armiyesi nechche yüz milyon dollar pul hejlishi kérek idi.  Eger TCE ni ishlitishning héchqandaq xetiri bolmisa yaki bolghan teqdirdimu nezerge ilmighudek bolsa TCE ni ishlitishke qarshi chiqqanlarni ilmiy pakit bilen qayil qilghili bolatti.  

Hawa Armiye Qomandanliq Shitabidin Zehershunasliq bölümige buyruq keldi: 

Tetqiqat netijisini choqum 30 ay ichide yollap bolush shert!.

 

Rishat özining zémmisige chüshken yükning éghirliqini, zeherlik maddilar Bölümining bashliqi – Général léytnant Fisherning tetqiqatni bashlash aldidiki jiddichilik chiqip turghan chirayidin bildi. U tebii halda Rishatqa yüzlendi: 

--Siz bash bolup élip bérilmaqchi bolghan bu tetqiqat témisi meyli muhit, kishilerning salametliki jehettin bolsun we yaki iqtisadiy jehettin bolsun biz üchün intayin muhim. Biz sizning waqit chéki bolghan bu ishni ghelibilik halda dégen möhlette tamamlishingizni ümid qilimiz. 

--Barliq tirishchanliqimni körsitimen -- dédi u Généralgha jawaben. 

U yene japaliq tetqiqatni bashlidi. 

Rishat doktorluq dissértatsiyisi üchün tetqiqat élip barghanda eqliy we jismaniy jehettin qandaq tirishchanliq körsetken bolsa, bu qétimmu shundaq ghayet zor tirishchanliq körsetti. Lékin bu qétimqi tejribe haywanlardila emes, belki yene ademlerdimu élip bérilidighan bolup, sezgürlük derijisi yuqiri bolghanliqi üchün, éhtiyat qilishqa toghra kéletti. Bu uninggha rohiy bésim élip keldi. Chünki bu téminining bash tetqiqatchisi bolush süpiti bilen, pütün tejirbe paaliyetliri uning dégini boyiche bolatti, shundaqla, mubada tetqiqatta mesile körülse, yeni tejribige ixtiyariy qatnashqan obyéktning bireride salametlik jehette chataq chiqip qalsa, uning üstige kélidighan mes’ uliyetmu yuqiri bolatti.  

Gerche bésim his qilsimu, Rishat bu heqte  ghem yep dekke-dükkide bolup ketmidi, chünki bundaq qilish -uning xaraktérige yat idi. U bu ishning inchike we estayidilliqni telep qilidighinini, talash-tartish üstidiki mesilini éniqlap chiqish üchün hemmidin muhimi ilmiy perez we bir yürüsh ünümlük tetqiqat métodi kérek ikenlikini nahayiti tézla tonup yetti. 

U wezipe tapshurulghan kündin étibaren, japa-musheqqetlik izdinishler basquchida yene nurghun künler, heptiler, aylarni ötküzdi.  Bashqilar aililiri bilen sayahetlerge chiqsa, u tejribixanida tejribe ishleytti. Bashqilar hepte axirliri dost-aghiniliri bilen olturush kéchilikliride hozurlansa, Rishat kitab köretti, izdinetti, oylinatti.  Bashqilar kino körgen, bazar aylan’ ghan waqtlarda Rishat kitabxana-kutupxanilarda matériyal köretti….téxi 6 ayghimu toshmighan oghli Telman’ gha qaraydighan, oynitidighan, yaki oghlining tatliq qiliqliridin lezzetlinidighan’ ghimu waqti yoq idi.  “Méhnetsiz hozur bolmas, tökken ter bikargha ketmes” dégendek, ene shundaq tirishchanliq körsitish netijiside axiri bu tetqiqatni qandaq ishlep netije yaritishning asasini izdep tapti.. 
 

Derheqiqet, Proféssor Hayton Rishatni bu yerge bilip körsetken iken. Deslepki izdinishlerdin kéyin Rishat shuni körüp yettiki, bu tetqiqatni ishleshte adem bedinining fiziologiyilik qurulmisi asasida Pharmakokinétikiliq modélni tüzüp chiqqanda, adem bedinining TCE qarita inkasini nahayiti yaxshi chüshen'gili we mesilining tügünini yeshkili bolidiken. 

8 ademning jiddi hem japaliq ishlishi netijiside esli 30 ay ichide püttürülüp bolush möhliti bérilgen bu téma 20 ay ichidila tamam boldi. Tetqiqat netijisi körsettiki, Hawa armiyiside ishlitilidighan suyuqluq TCE ning adem bedinige we muhitqa bolghan ziyanliq roli erzimes iken. 

U bu tetqiqat netijisini 3 parche maqale qilip yézip chiqip,  "Zehershunasliq we Emeliy ishlitilidghan Dorigerlik", “Zehershunasliq” qatarliq Jurnallarda élan qilip jamaetchilik bilen yüz körüshtürdi.  

Goya uning shunche uzun yillardin buyan chekken riyazetlirini, tökken terini samawi exterler körüp "ejringge layiq iltipat körüshung lazim" dégendek, bu tetqiqatning zor netijisi uninggha arqa -arqidin shan-shereplerni élip keldi. 1996 -yili Mayda Amérika Dölet Mudapie ministirliki Hawa Armiyisi qomandanliq shtabi teripidin "Pen-Téxnika muweppeqiyet mukapatigha" we 1996 -yili noyabirda "Ilmiy muweppiqiyetler mukapati"gha érishti.  Rishat Abbasning bu tetqiqat netijisi toghrisida yazghan ilmiy maqalisi 1999 yili "Zehershunasliq ilmi jem’ iyiti " teripidin, "Xéymxeterni mölcherlesh sahesidiki eng yaxshi eser bolup bahalandi.


www.biliwal.com din elindi.  Esli ulunishi http://www.biliwal.com/GoogleTap_SG_contentid_146.html  


© Copyright 2004 Uyghur Meripet Homepage: http://www.meripet.com