Steps

1. “C tilini mukemmel ögenmisem bolmaydu” dégen idiyede bolush uni yaxshi öginishning birinchi sherti. C ni mukemmel bilish kompyuter we uninggha munsiwetlik kesplerde muweppiqiyet qazinishning achquchi. Ünümining yuqiriliqi we köp xil sharaitlargha mas kélishi bilen, C tili kompyutér dunyasining emeliyettiki ölchemlik tiligha aylan’ghan. kompyutér nezeriyeliri, yéngi algorithmlar we yéngi uchur qurulmiliri C tili arqiliq ipade qilinidu. Tetqiqatchilar we programmichilar pikir almashturghanda C tilining prinsipliri bilen pikirlirini bayan qilishidu. Hetta “yéngi zaman” da peyda bolghan we peyda boluwatqan tillar(Java, C++, Python, PHP, VB, C#....)ni ögitidighan kitablarmu C tilidin miras qalghan uqum we atalghularni asas qilip chüshendürüsh béridu. Qattiq détallar üchün programma yézish, yéngi kompyuter üskünisini kompyutérgha tonutush, hetta meshghulat sistémisigha yéngi iqtidarlarni qoshush köp hallarda C tiligha tayinidu. Shunga C tilini bilish compyutér teqiqatchiliqi we prorammichiliqida yétishishning asasi. Eger mushu kespte muweppiqiyet qazinay désingiz yéngi “zamaniwi” tillardin bir-ikkini az bilsingiz meyliki, emma C tilini bilmey qalmang.

2. Yaxshi kitab sétiwéling. Kitabning ixcham, lékin adettiki chüshinishlik rawan til bilen yézilishi nahayiti muhim. C tilini öginish ottura mektepning matématkisini öginishke qarighanda köp asan. Lékin kompyutér kitabliri köpinche In’glizche moda boluwatqan kitablardin Xenzuchigha (andin Uyghurchigha) anche-munche pedezlinip terjime qilinidu. Bu jeryanda kitabning tili taza chüshinishlik rawan bolmay qalidu. Bezi kitablar bir chalmida birnechche paxtekni soqmaqchi bolup heddidin ziyade köp mezmunlarni teminleydu. Bularning hemmisi ünümlük öginishke tosalghu bolidighan amillar. Men hazir wetende qandaq kitablarning C tili dersliki boluwatqanliqini bilmeymen (Eger bilgen bolsam choqum özüm bilidighan kitablardin bir-ikkisige öz bahayimni bérip baqattim). Siz belkim birnechche oqutquchidin C tilidiki yaxshi kitablarni bilidighan bilmeydighanliqini sorap béqing. Men Ürümchidiki chéghimda C tilidin ders ötkende héchkim mendin undaq geplerni sorimaytti (özümmu undaq soal sorashni oylap baqmighan ). Lékin men US de oxshash dersni ötkende birnechche oqughuchi mendin derslik kitabni bahalap béqishimni, bashqa yaxshi kitablar toghriliq uchur bérishimni sorighanliqi ésimde. Démisimu bu hergiz ghelite soal emesken; C tili keshp bolghili 30 yildin ashti, gerche ölchem we grammatkisida chong özgirishler bolmighan bolsimu nechche yüzlep kitablar yézildi, hélimu yéziliwatidu; Hemmisi oxshash mezmunni ögetsimu bezi kitablarning sétilishi bashqa kitablargha qarighanda köp, bezilirini oquydighan kishilerning sani bashqisini oquydighanlarning sanidin köp bolidu. Démek, kitablar arisida perqler bar dégen gep.

3. Ügen’gen mezmunlarni choqum waqtida qayta-qayta meshiq qiling. Kitabta ögen’genni kompyutérda sinang. Kompyutérda ishlimigen waqtingizdimu xiyalingizda emeliy mesililerni C tili arqiliq yéshing. Mezmunni chüshinish bir gep, uni ünümlük ishlitish yene gep. Bir qoralni köp ishletkendila andin uningha pishshiq bolghili bolidu. Hemme adem puti bilen top tépishni, qoli bilen musht étishni bilidu. Putbolchilar we boksiyorlar meshq arqiliqla bashqilardin perqlik bolalaydu (Elwette bashqa amillarmu bar, lékin meshq heqiqeten eng muhim). Bu gepni muellimingizningmu déginini bilimen. Lékin bu “qoralni ishlitip köprek emeliy mesililerni yéshish”ni éghizda déyish asan, lékin qilmaq üchün köprek tirishish kérek. Men C tili ögen’gen waqtimda, yolda kétip béripmu mesililerni C da ipadileshke tirishattim. Mesilen, “awu binaning hejmini hisablaydighan programma qandaq bolidu?”; “Saetning 3 tilining méngishni qandaq ipadileymen?”; “Hijiriye bilen miladiyeni almashturidighan programma qandaq bolidu?” “Uyghurche xetni qandaq chiqiridighandu?”……. C tilini öginishke bashlap 3 heptidin kéyin, men özüm eng yaxshi köridighan hisabliq tépishmaq “Toxu toshqan 48, putliri 108; toxu qanche?, toshqan qanche? ”ni aptobusta kétip bérip tüzgen. Qaytip kélip töwendikige oxshap kétidighan programma bilen bu hil mesililerni yéshidighan uniwérsal programmini emelge ashurghan idim.
toxu_toshqan.c

Kod:

#include <stdio.h>

int main( int argc, char **argv )
{

int toxu, toshqan;
int toxu_toshqan, putliri;
int taptim =0;

printf("toxu toshqan =");
scanf("%d", &toxu_toshqan );
printf("put-qolliri =");
scanf("%d", &putliri );

toxu =0;
toshqan= toxu_toshqan;

while ( toxu <= toxu_toshqan )
{
      if ( ( (toxu + toshqan)==toxu_toshqan ) &&
         ( ( 2* toxu + 4 * toshqan ) == putliri ) )
   {

      printf("Jawab: \n");
      printf("toxungiz = %d\n", toxu);
      printf("toshqiningiz = %d\n", toshqan);
      taptim = 1;
   }
   toxu++;
   toshqan = toxu_toshqan - toxu;

}

if( taptim == 0 ) {

      printf("xuda toxuning putini 2, toshqanning putini 4 qilip yaratqan. \n");
printf("Tokur toxu, cholaq toshqanlarni ayriwtip, putlarni qayta sanang!!!\n");

}

return 0;
}

4. Basqilar yazghan modél programmilarni ögining. Lékin herpmu-herip yaki qurmu-qur kompyutérgha köchürmeng. Eger kitabtiki bir programmini sinap baqmaqchi bolsingiz, aldi bilen uni toluq oqup chüshinip bolghandin kéyin andin kitabni yépip qoyup özingiz shu programmini kompyutérgha qayta kirgüzüng. Uninggha yéngi idiyelerni qoshung, kéngeytip béqing…

http://www.hezine.net/download/keys.zip

http://www.biliwal.com/yukler/keys.zip

6. C tilining omumi uqumlirini yighinchaqlashqa tirishing. Sepsélip qarisingiz herqandaq kompyutér tili bir qatar addi grammatika qaidiliridin terkib tapqan. Uningdiki uqumlardin eske tutushqa tegishlikimu bek köp bolmaydu. Shu gramatikigha sizning idiyingiz(algorithm)ni qoshsingizla programma peyda bolidu. Her bir funksiyeni este tutushning hajiti yoq. C diki alahide nerse – chiniguch (pointer) bir az murekkep, uninggha pishshiq bolushqa biraz waqit kétidu. Lékin méningche kitab oqush we meshiq arqiliq uningdimu yaxshi bolup kételeysiz. Méning bügünche oyliyalighanlirim mushunchilik. Men C ning konkrét funksiyeliri, sintaksisliq qaidiliri we chaqirip ishlitidighan ambarliri toghrisida tepsiliy toxtilishni muwapiq körmidim (Yazmamning bek uzun bolup kétishini xalimidim). Eger siz C tilini öginish jeryanida birer qiyin mesilige duch kélip yardemge éhtiyajliq bolsingiz, tartinmay mendin sorisingiz bolidu.

C tilini öginish musapingizning utuqluq we molhosulluq bolushigha tilekdashmen.

Yazghuchi: Gheni Abla. Tehrir: www.Biliwal.com

C Tilini Ünümlik Öginish Toghrisida Teklip