Nizamidin Hesenning «Jahalet
Pirliri» Dégen Maqalisi Heqqide
Abduweli Ayup
2020-4-22
Uyghur
tarixida bundaq jahaletchilikning tekrar yüz bergenlikidin
yaxshi xulase chiqirilishi kérek. Uyghurda 16-esirdin buyan din
süy'istimal qilinip iqtisadiy, siyasiy we medeniyet
wayranchiliqi yüz bérip kéliwatidu. Apaq xojidin kéyinki xojilar
dinni chapan qilip kiyip wetinimizge tajawuzchi bashlap
kélishte, ichki qirghinchiliq qozghashta, dini ziddiyet
térishta, uyghurni makansiz, wetensiz, milletsiz, terkidunya,
namrat, jahil, nadan saltanglardin qilishta bir biri bilen
besleshken. Emma xelqimiz ularning aghzidin töküliwatqan
allahning kalamini ulugh bilgenliki üchünla ulargha 300 yil
aldan'ghan, uyghurni aldighanlar pulni waste qilmighan, hoquqni
waste qilmighan belki dinni waste qilghan. Shu dewridiki aqillar
bularni bilip turup chawak üchün, tawaq üchün, yalaq üchün süküt
qilghan. 2011-yildin buyan 18 ming uyghurni hijretke bashlap
xarap qilghanlarmu dinni waste qildi. Hazir muxeyyemde esirlikte
turuwatqan 400 din artuq uyghur ayal we 1200 din artuq uyghur
balini yat topraqlarda xar zar bolushigha xitay jinayetchi
sewepker, emma xitay ularni qolidin yétilep térorchilarning
sépige apirip qoymidi, yene shu dinsatarlar aldap ketti.
Men
merhum ustaz nizamiddin hüseyin yazghan bu yazmidiki pir heqqide
magistirliq maqalisi yazghan. Yeken'ge bérip tekshürüshmu
qilghan. Islamdiki sopizimning uyghurdiki merezliri heqqde
izden'gen. Shu xojilar dewride yashighan shairimiz muhemmet
sidiq zelilimu bu kelgündi xojini pir ewliya qilip maxtap kökke
kötürgen. "tezkire xoja muhemmet sherif buzrukwar" dégen
dastanni zelili yazghan. Bügünki uyghur aqillar tarixtin ibret
élishi, siyasetchidin kéliwatqan yalaqqa, baylardin kéliwatqan
tawaqqa, bilmes awamdin anglan'ghan chawakqa mestane bolup heqni
yoshurmasliqi, heq sözni burmilimasliqi, heqiqetttin waz
kechmesliki kérek.
Dinimizning
wastige,
epsun'gha, jan baqidighan hünerge aylinip qalmasliqi üchün dinni
dinsatar dukkanchilarning qolidin tartip élip baghrimizgha
téngishimiz, özimizning rohigha aylandurishimiz kérek.
Alemlerning rebbini mollamningla emes méningmu rebiim, kishiler
meschitke, kitaplargha bent qilghan zatni qelbimdiki zat
déyelishimiz, allahning özimizning shexsiy, hichkimge
bermeydighan, hich nerisge bedel qilmaydighan, hich nersige
waste qilmaydighan allahi ikenlikige ishinishimiz, dindiki
petiwani özimizningmu qur'andin bileleydighan petiwasi,
qur'andiki hökümni özimizning tapalaydighan hökmi dep bilishimiz
kérek. Allah chüshürgen hökümni xeqning aghzidin anglashqa,
allahning dinini qur'andiki sünnettin bashqidin izdeshke,
insanning dinigha kirip, insanning péshini söyüshke xatime
bérishimiz kérek. Mana bu abduxaliq uyghur bashlighan saadet
yoli. Saadetni tallamduq, yaki tarixitin qalghan jahaletke qul
bolup toxtimay xatalishishini milli en'enige aylanduramduq eqil
igilirige hawale.