Ilimning Zakitini Birish

Kona yéziq menbesi: http://bbs.bilik.cn/viewthread.php?tid=1700

Bir küni ussuluq élip ichey dep pakoltétning chayxanisigha kirgen idim, qarisam men bilen birgeoquydighan bir qanche türk sawaqdishim bir üstelning chöriside ghujmekliship olturuptu. Yüzliridin nur yéghip turudighan, 50 yashlar chamisidiki aq chachliq, kilishken bir kishi ulargha bir nerse sözlep biriwatqan iken. Ilahiyet pakoltétining oqutquchisi bolsa kérek dep oylidim. Uning gépini bölüwetmeslik üchün putumning uchchida dessep yénigha bardim, emma bu türkler salamlashqanda hemmisi derijidin tashqiri qizghin. Xenzulargha oxshash bash lingshitip, yaki uyghurlardek qol éliship kürüshüpla boldi qilmaydu, belki her küni kürüshkendimu quchaqliship, yüzni yüzge yéqip kürüshidu, xoshlashqandimu quchaqliship süyüshüp xoshlishidighan gep. Men kilip bolghuche sawaqdashlirim ismimni chaqirip:

- qandaq ehwaling?...- dep tinchliq soriship ketti we méni bu aq chachliq, nur yüzlük kishige tonushturdi. Bu kishi:

- xosh kelding qizim! Qéni oltur. Dersimiz tögigende sen bilen söhbetlishimiz. - dep gépini dawam qildi. Esli ular ders oquwatqan iken. Üstel üstide in'gilizche "islam sheriiti" (islamik law) digen kitab échighliq idi. Bu oqutquchi bir tereptin in'gilizchisini oqup, bir tereptin oni türkche izahlap chüshendüretti. Bügünki téma "islamda toy" yeni nikah heqqide bolup, ayallargha birilidighan mehir (toyluq) toghrisida dinimizda belgilen'gen pirinsiplar heqqide toxtaldi.

Amérikida özi nikah oqighan toylarni misalgha aldi, janliq, qiziqarliq sözleydiken. Shundaq birilip anglawatsam, - bügünki dersimiz tügidi. Ete ettigen saet 9:00 da mushu yerde körüsheyli, allahqa amanet! - dep kitabni yapti. Andin men bilen söhbetlishish nöwitining kelgenlikini bildim.

Bu yerde söhbette diyishken gep-sözlerning hemmisini tepsiliy yézip bulalmaymen, chünki hazir waqtim intayin qis. Shunga peqet bu kishini tunushturay.

Bu nur yüzlük kishining ismi nureddin uzunoghli bolup, bu yil 69 yashqa kiriptu. (turqigha qarisingiz téxi emdila 50 yashqa kirgendek kürünidu.) 40 yil amérikida yashaptu. Amérikidiki bir üniwérsitta 30 yil oqutquchiliq qilghan iken. Kespi xelqara qanun bulup, mushu kesipte prafssor doktor bolghan iken. Oqutquchiliqtin sirt islamiy diniy kitaplarni én'giliz tiligha terjime qilidiken, téléfonda bashqilarning din heqqide én'gilizche sorighan suallirigha jawab biridiken. Xelqara munasiwet we qanunlar, shundaqla islamiyet heqqide yazghan nurghun kitapliri bar iken. Hazir pinsiyege chiqip türkiyege qaytip keptu. Yapuniyedimu bir üniwérsitta oqutquchiliq qilghanliqi, tokyodiki öylerning qista-qistangliqi heqqide parang qilip berdi. Bu yil 7-aydin bashlap 11-ayghiche her küni ettigen saet 9:00din 12:00 giche ilahiyet pakoltétining oqughuchilirigha özi én'gilizchige terjime qilghan "quran tepsiri", "hedislerdin tallanma", "peyghemberler tarixi", "islam sheriiti" (fiqih) din ders biridiken. Chüshtin kiyin saet 2:00din 5:00 kiche oqutquchilargha diniy atalghular terjimisi heqqide ders biridiken, kechte sirtta bashqa kurslarda ders ötidiken. Shundaq qilip herküni az digende 8 saet ders biridiken. Men xéli pul tépiwatqan oxshaydu dep oylap:

- bir saet ders ötsingiz qanche pul? - dep sorisam,

- men heqsiz ders ötimen, pul almaymen. - dimesmu. Uni izdep kilip :" kitawimni én'gilizchige terjime qilip biring, bir bétige manche dollar pul birimen." dep turiwatqan siyasetchiler, iqtisadshunaslar we her xil éqimdiki kishilermu az emesken. Emma bu kishi: "men islamgha ait bolghandin bashqini terjime qilmaymen." dep hemmisini ret qiptu. (mining uningchilik bilimim bolghan bolsa, elwette pul tépish yolini tallayttim.)

bu kemter we xoshchaxchaq kishige qiziqip qaldim. Pulisi bek köp oxshaydu, shunga pul almay heqsiz ders ötidiken dep oylidim. Etisi derske menmu qatnashtim. Ettigendin chüshkiche bir saet "quran", bir saet "hedis", bir saet "fiqih" dersi ötti. Kitap én'gilizche, u hem én'gilizche,, hem türkche izahlap, emiliy misallar bilen nahayiti köngüllük 3 saet ders ötüp berdi. 69 yashliq bir möyispit kishining öyide harduq élip olturmay, bu yerde hérip-charchap heqsiz ders ötiwatqanliqigha qarap:

- ghujam, bir künde 8 saet ders ötsingiz hérip qalmamsiz? - disem, külümsirep:

- men ilimning zakitini biriwatimen. Allah manga ilim berdi. Qiyamet küni buning hisawini chuqum soraydu. Qanche köp kishige ögitelisem, (yeni zakatni qanche köp bersem) shunche asan hisap birimen. - dimesmu. Buni anglap shok boldum. Imam ghezzaliyning "ihyai ulumiddin" namliq kitawida neqil qilin'ghan bir hedis ésimge keldi. Uningda: "qiyamet küni eng qattiq azapqa qalidighan kishi - ilimini bashqilargha ögetmigen (ilimidin bashqilarni paydilandurmighan) alim." diyilgen idi. Bu türk alimning ghayisini emdi chüshen'gendek boldum.

Uning enqerediki öyi ilahiyet pakoltétigha yéqin yerde bolup, pakoltéttiki bezi qizlar herküni uning öyige bérip ders öginidiken, tamaq étip yeydiken, ayali bilen mungdiship kilidiken, bille oquydighan qizlardin ayalining mihmandostluqta dangqini anglighan idim. Minimu öyige teklip qilghachqa bir küni öyige bardim. Xiyalimda taza bir yasidaq öyge kirermen dep oylap, shu küni putumgha yip-yéngi paypaqlarni kiyiwalghan idim, nedikini?! Astigha ürümchide döngköwrükte bir métirini 7- 8 yuendin satidighan sidam yéshil nilong gilem (rexit yaki palas disemmu bolidu) sélin'ghan, töt témining ikkisi liq kitap tizilghan kitap jaweni, bir témi derize (bir témida elwette ishik bar), intayin addi-sadda bir öyge kirdim.

Intayin addi-sadda bir öygekirdim. Enqerede men öyige barghan türklerning hemmisining öyliri nahayiti

heshemetlik idi. Emma bu öy tesewwurumdikidin nechche hesse addi-sadda idi. Ayali xoshchaxchaq, mihri issiq bir ayal bolup, (teswirleshke süpet tapalmidim) xuddi yéqin tuqqanlirimdin biri bilen kürüshkendek bolup kettim.

Salam-saet, chaydin kiyin paranggha chüshüp kettuq. Yoldishi (nureddin uzunoghli) heqqide parang qilip berdi. Uning diyishiche, 11-sintebir weqesidin kiyin amérikida islamgha ait kitaplarni oqush dolquni ***ürülüptu. (yeni, amérikiliqlar: "musulman digen zadi qandaq xeq? Islam dini térorluqni terghip qilamdu-yoq? Bir bilip baqayli." dep islamgha ait kitablarni bes-beste sétiwélip oqushqa bashlaptu.) bu mezgilde nureddin uzunoghli erepchidin én'gilizchige terjime qilghan "quran" tepsirini kitab satquchilar 150 dollardin sétiptiken, buni anglighan nureddin uzunoghli: "allahning kalamini (mushundaq qimmet)pulgha satsa qandaq bolghini?" dep azaplinip nechche kün yighlaptu. U diniy kitablarni hemishe heqsiz tarqitidiken. Amérikidiki üniwérsittin alghan pinsiye maashining az birqismini ailisining zürür ihtiyaji üchün ayrip, qalghinigha kitab basturup , heqsiz tarqitidiken. Mangimu bir qanche kitab hediye qildi... Könglümde "ilimning zakitini biriwatqan" bu alimgha chin yürektin dua qilghach xoshliship yénip chiqtim.

("ilimning zakitini birish" namliq kichik téma tügidi.)