Erkin Sidiq: Tirishchanliq we Ibadet (1)

Tirishchanliq we Ibadet (1)

Aldinqi 4-5 yil waqit ichide manga Uyghur diyari we ichkiri ölkilerdiki aliy mekteplerde oquwatqan ukilardin kelgen élxetlerde manga eng köp yetküzülgen ehwaldin yene biri bar. U bolsimu, oqushta yaxshi oquwatqanlar étiqadta sus, étiqadta küchlük bolghanlar bolsa oqushta sus bolup, bir mektep yaki bir sheherde oquwatqan oqughuchilar arisida ashundaq ikki guruppigha bölünüsh yüz bergen. Bu ikki guruppini ayrip turidighan tam barghanséri égizlep, oxshimighan guruppigha tewe oqughuchilar birlikte pa’aliyet élip bérish u yaqta tursun, öz-ara gep qilishmasliq derijisigimu bérip yetken. Manga ashundaq xetlerni yazghan ukilarning hemmisi mendin mushu mesile üstide bir az qelem tewritip, ashundaq weziyetni ongshiwélish üchün küchep béqishimni iltimas qildi.

Yuqiridiki ikki xil kishilerdin bashqa, men öz etrapimda uchritip turidighan, hemde chet elde men anglap turidighan 3-xildiki kishilermu bar. U bolsimu, teqwadarliqni normal qilip mangidighan, özining oqushi, kespi yaki xizmitinimu teleplerge layiq orunlap mangidighan, emma yurt we yurttikiler bilen, hemde millet bilen asasen kari bolmaydighan kishiler.

Men yuqiridiki 3 xil kishiler üstide köp oylandim. Hemde öz-özümdin mundaq so’allarni sorudum:

Emma, u so’allargha jawab bolalaydighan bilimlerge taki yéqin’ghiche érishelmidim. Shunglashqa hazirghiche bu heqte qelemmu tewritelmidim.

Eger biz «ibadet» sözining menisini peqet «teqwadarliq» depla chüshensek, hemde Musulmanlar dunyasini yéqindin közitip baqidighan bolsaq, ibadette bar, emma bashqa ishlarda yoq, yaki ibadette bar, emma bashqa ishlarda hurun kishilerning sani anche az emeslikini bayqaymiz. Yeni, yuqiridiki ehwallar hergizmu yalghuz Uyghurlardila sadir boluwatqan hadise emes. U pütkül Musulmanlar dunyasida mewjut, hetta bezi jaylarda intayin éghir bolup, méning hés qilishimche Musulmanlarning yéqinqi nechche esirdin buyan dunya tereqqiyatining arqisida qélishigha seweb bolghan eng muhim amillarning birimu del ene shu.

Méning hés qilishimche, Uyghur yashliri arisidiki hazirqidek ibadetke étibar bérip, oqush we xizmette tirishmaydighan, yaki ibadet bilen öz oqushi yaki öz xizmitini yaxshi qilip, bashqilar we millet bilen kari bolmaydighan ehwallarning kélip chiqishigha seweb bolghan amillarning biri del Qur’andiki bir qisim ayetlerni toghra yaki toluq chüshenmigenliki bolushi mumkin. Mesilen, Qur’anning Uyghurche terjimiside mundaq bir ayet bar:

Diniy ziyaliyliq salahiyitige ige emes adettiki kishiler yuqiridiki ayetni oqusa, «Men teqwadarliqnila mukemmel qilip, bashqa héch qandaq ishlarni qilmisammu choqum jennetke kireleydikenmen», dep oylap qélishi mumkin. Men torlarni izdep körsem, yuqiridiki ayet In’glizchigha mundaq 3 xil terjime qiliniptu:

Yuqiridiki 3 jümle sözning meniliride nahayiti zor perqler bar. Men yéqinda Misirning Qahire shehiride oqughan bir Uyghur diniy ziyaliy ukimiz bilen paranglashqanda, uninggha yuqiridiki ayetning ishini dédim. U manga jawab bérip, bu ayettiki «ibadet» dégen söz yalghuz namaz oqup, Allahqa du’a qilishtek diniy yaki teqwadarliq ish-pa’aliyetlirinila körsitip qalmastin, u yene bashqa nurghun ishlarnimu körsitidighanliqini éytti.

Men «oqush bilen teqwadarliqning munasiwiti» témisi üstide qelem tewritish-tewretmeslik heqqide bir qarargha kélelmey turghanda, «mewdudi» isimlik ukimiz méning baghdash munbiridiki «Hayatning meqsiti we qimmiti heqqide» dégen témam astigha mundaq bir parche inkasni yéziptu (http://bbs.bagdax.cn/thread-34301-5-1.html ning 34-qewiti):

(Neqil): Bilimxumar aka, bu témingizgha yandash qilip Islamdiki ‹‹ibadet››uqumini sherhlep bir yazma yézishingizni ümid qilimen. Chünki Qur'anda Allah insanlarni yaritishtiki meqsitining peqetla özige ibadet qilish ikenlikini tekitleydu. Pütkül peyghemberlerningmu wezipisimu peqet yaratquchighila ibadet qilishqa chaqiriq qilish. Bizning yaritilishimizdiki meqset peqet yaratquchighila ibadet qilish bolsa, undaqta ibadet bilen tirishchanliqning otturisida qandaq munasiwet bar? Bu teripi nurghun yashlargha qarangghu dep oylaymen. (Neqil tügidi)

«aloglituran» isimlik yene bir ukimiz yuqiridiki inkasni qollap, mundaq bir parche inkas yéziptu (35-qewet):

(Neqil) Ustazgha bergen tekliwingiz nahayiti yaxshi boluptu (Islamdiki ‹‹ibadet ›› uqumi we insaniyettiki tirishchanliq). Bundaq katta témidiki maqalining ustazning qelimide muweppeqiyetlik chiqidighanliqigha ishinimen . Tekliwingizge menmu awaz qoshtum . Ustaz Bilimxumar ependim oyliship körse bolghudek . Qarishingizgha egeshtim. Menmu sizge egiship tewsiye qilimen. (Neqil tügidi)

Men yuqiridiki ikki ukimizning inkasini oqughandin kéyin, mezkur yazmini teyyarlash qararigha keldim. Yeni, méning bu témini teyyarlishimgha ashu ikki ukimiz türtke boldi. Shu munasiwet bilen men yuqiridiki 2 ukimizgha rehmet éytimen.

Men yéqinqi bir mezgil waqit ichide Amérikida yashaydighan, Musulman dunyasigha tonulghan diniy zat «Oyghan» (özüm qoyuwalghan isim) ning köpligen léksiyilirini, hemde Amérika we chet eldiki her xil chong yighilishlar we diniy qurultaylardiki doklatlirini anglidim. Oyghan ependim yash jehettin 40 lerge kirgen bolup, uning 4 qizi we 2 oghli bar iken. Uning tégi Pakistanliq bolup, Gérmaniyide tughulghan, hemde kéyin Amérikigha köchüp kelgen iken. U hazirghiche 200 mingdin artuq tingshighuchilargha biwasite léksiye we doklat sözlep baqqan bolup, uning intérnéttiki léksiye we doklatlirini anglap baqqan kishilerni milyonlap sanashqa toghra kélidiken. Men uning oqush tarixi heqqide éniq melumatqa ige bolalmidim. Emma uning léksiyiliridin uning Ereb tiligha we Qur’an tefsirige intayin puxta bolushtin sirt, yene hazirqi zaman tebi’iy-penliri we pisxologiye ilmidimu xéli keng we chongqur bilimlerge ige ikenliki chiqip turidu. Özining déyishiche, Oyghan Amérika Nyu York shehiridiki bir aliy mektepte pelsepe, pisxologiye we insanshunasliq (anthropology) derslerni alghan iken [1]. U Amérikidiki bir aliy mektepte Ereb tili proféssori bolghan, hemde 2006-yili «Ereb Tili we Qur’an Tetqiqatining Bayyinah Instituti» dégen organni qurghan. U hazir ashu institutning bash lidéri we yétekchi oqutquchisi iken. I’ordaniyining bir nopuzluq Islam tetqiqati merkizi Oyghan’gha «Dunyadiki tesiri eng küchlük 500 neper Musulmanlarning biri» dep nam bergen. Oyghan diniy sewiyisi anche yuqiri bolmighan adettiki kishilerge Qur’andiki ayetlerni chüshendüridighan léksiyilerdin nechche yüzni teyyarlap tarqatqan bolup, u ashundaq qilip pütün Qur’anni bir qétim toluq ötküzüp boluptu. U öz léksiyiliride eng köp tilgha alidighan bir ish, Qur’anning In’glizche terjimiliridiki xataliqlar, we Qur’an ayetliri heqqidiki kemtük yaki xata chüshenchilerdin ibaret. Oyghan özining bir qanche léksiye yaki doklatlirida hazir pütün dunya miqyasi boyiche dinimizda saqliniwatqan bir éghir mesile Qur’anning mezmunliri heqqidiki xata we kemtük chüshenchiler ikenlikini tilgha élip ötti.

Men doktor Yasir Qazi bilen Oyghanning peqet «Jinlarni, insanlarni peqet manga ibadet qilish üchünla yarattim» dégen ayet üstidila toxtalghan birer léksiyisi barmikin, dep köp izdendim. Peqet yuqiridiki ayet heqqidiki mezmunni tépish üchünla Oyghanning 30 din köp léksiye-doklatlirini anglap chiqtim. Emma taki mezkur maqalining 1-qismini yézip bolghuche undaq léksiyidin birerni tapalmidim. Lékin, Allahning insanlarni peqet özige ibadet qilishi üchünla emes, yene bashqa nurghun meqsetler üchünmu yaratqanliqi heqqide, we Allah üchün xizmet qilishning qandaq bolidighanliqi heqqide Oyghanning bir qanche léksiye-doklatlirini taptim. Hemde ularni qayta-qayta anglidim. Netijide «ibadet» dégen sözning «roza tutush, namaz oqush, hejge bérish, Qur’an oqush, we zakat-sediqe bérish qatarliq teqwadarliq ish-heriketliri» dégen menisidin bashqa, yene «Allah üchün xizmet qilish» dégen menisimu bar iken, dégen xulasige keldim. Shuning bilen mezkur maqalining 1-qismida «tirishchanliq» ni bayan qilip tamamlap, 2-qismida «ibadet» ning «Allah üchün xizmet qilish» dégen menisi üstide toxtilay, dep turghanda, Oyghanning «ibadet» sözining menisi heqqide toxtalghan bir 5 minutluq léksiyisini uchritip qaldim [2]. Hemde göher tépilghandek xosh bolup kettim. Eslide klassik Erebchide «ibadet» dégen sözning menisi ikki qisimgha bolinidiken. Uning bir qismi «roza tutush, namaz oqush, hejge bérish, Qur’an oqush, we zakat-sediqe bérish qatarliq teqwadarliq ish-heriketliri» bolup, yene bir qismi bolsa «qulluq» (slavery) iken. «Qulluq» dégen sözni « quli bolush, xizmitide bolush, xizmitini qilish» dégen menide chüshensek boluwéridighan bolghachqa, «ibadet» sözi menisining 2-qismi «Allah üchün xizmet qilish» iken, dep chüshensek pütünley bolidiken.

Bu yerde men qérindashlardin mundaq bir ishqa alahide ehmiyet bérishini soraymen: «Ibadet» dégen söz ikki xil menige ige bolup qalmastin, uning menisi ikki qisimgha bolinidiken. Birinchi qismi «teqwadarliq», 2-qismi bolsa «qulluq». Eger biz «ibadet» sözini ishletkende uning menisining birinchi qisminila közde tutup, 2-qismini chüshürüp qoysaq, toghra qilghan bolmaydikenmiz.

Men maqalining eng béshida mundaq 3 xil yashlarni tilgha alghan idim: Tirishchanliqta küchlük emma ibadette ajiz yashlar, ibadette küchlük emma tirishchanliqta ajiz yashlar, we tirishchanliq bilen ibadette bar emma özidin bashqilar we millet bilen kari yoq yashlar. Emma yuqiridiki mezmunlarning qalghan qismida men 1-xildiki yashlar üstide zadila toxtalmidim. Uning sewebi mundaq: Yer yüzide mundaq 3 xil yémish derixi bar: (1) Asmandin yaghqan yamghurning küchi bilenla bir ölük yerdin ösüp chiqip, özlükidin yémish béridighan derexler. (2) Yamghurgha tayinipla yémish bermeydighan, emma bashqilar melum derijide perwish qilsa andin yémish béridighan derexler. (3) Yamghur yaghsimu, we bashqilar perwish qilsimu yémish bermeydighan derexler. Insanlarning iman éytish ehwalimu ashundaq 3 xil derexke oxshap qalidighan bolup, Oyghanning déyishiche Qur’anda ene shundaq melumatlar bar iken. Emma bizler hazir yamghurlirimu tosup qoyulghan, we perwishchilirimu solap qoyulghan bir makanda yashawatqan bolghachqa, men gunahni derexke artip qoyushni zadila muwapiq körmeymen. Lékin men héliqi 3 xil yashlarning birlishelmeslikini qet’iy yaqturmaymen. Xuddi men özümning burunqi yazmilirida bayan qilghinimdek, eger ular birleshmeydiken, qattiq uyushmaydiken, ularning héch qaysisi buyrulghan yardemge érishelmeydu.

Men maqalining bu qismida «tirishchanliq» üstide toxtilip, uning 2-qismida «ibadet» heqqidiki mezmunlarni bayan qilimen.

Méning bu qisimda bayan qilidighinim Oyghanning «Özingizning kimlikini bayqiwéling» dégen temidiki bir léksiyisining asasiy mezmuni [3]. Bu léksiye torlarda 2014-yili élan qilin’ghan bolup, uzunluqi 24 minut iken. Men bu yerde u léksiyining peqet özüm muwapiq körgen, wetendiki Uyghurche torlargha mas kélidighan bir qisim mezmunila bayan qilimen.

Yaratquchimiz mushu dunyada yashawatqan her bir ademge cheklik miqdardiki riziq bilen cheklik miqdardiki mes’uliyetni ata qilghan. Pul, dostlirimiz, a’ilimiz, bilimimiz, bizge yéngi bilimlerni ögitidighan kishiler, bizdin bilim öginidighan kishiler, balilirimiz, qisqisi, hayatimizdiki hemme yaxshi nersilerning hemmisi yaratquchimiz bizge ata qilghan riziqlar bolup hésablinidu. Uningdin bashqa yaratquchimiz her bir ademge cheklik miqdardiki qiyin ötkel yaki mes’uliyetnimu buyrughan. Sizge ata qilin’ghan wezipe-pursetler (challenges and opportunities) manga ata qilin’ghan wezipe-pursetler bilen oxshimaydu. Allah bezide sizge purset ishikini échip béridu, emma siz u ishiktin méngip ötüshni ret qilisiz. Eger siz ashundaq ishiktin ötsingiz nurghun mukapatlargha érisheleysiz. Emma siz bezide u ishiktin ötmeslikni tallaysiz. Shuning bilen mukapatqa érishishning ornigha azablinisiz. Hemde buning üchün Allahtin aghrinisiz.

Qisqisi, hayatta her bir ademning öz aldigha birdin ayrim orni bar bolidu. Her bir ademning öz aldigha melum miqdardiki wezipisi bilen melum miqdardiki pursetliri bar bolidu.

Bu yerde mundaq bir so’al tughulidu: Néme üchün Allah hemme ademlerge oxshash miqdardiki wezipiler bilen oxshash miqdardiki pursetlerni ata qilmaydu? Buninggha töwendiki ayet jawab béridu: «Ulargha éytqin: Her bir adem özining mayilliqi boyiche ishleshke urunup béqishi kérek» (Uyghurche Qur’andikisi: «Her adem (hidayet we gumrahliqta) öz yoli boyiche ish qilidu (17:84)»). Pisxologiye ilmi boyiche éytqanda, her bir adem melum alahidilikler bilen aldin programmilan’ghan bolidu. Bezi kishiler chaqchaqchi kélidu, yene bezi kishiler bolsa hemme ishqa jiddiy qaraydu. Bir qisim kishiler tebi’iy-pen’ge mayil kélidu, yene bir qisim kishiler bolsa ijtima’iy-penni yaxshi köridu. Kishilerning xaraktéri bir-biriningkige oxshimaydu. Allah deyduki, aldi bilen her bir adem Allah özige qandaq talant yaki yoshurun qabiliyetlerni bergenlikini bayqiwélishi, andin ashu talant yaki yoshurun qabiliyetlerni ishqa sélish yolida tirishishi kérek. Allah kishilerning mijez xaraktérlirini bir-biriningkige pütünley oxshimaydighan qilip yaratqan. Her bir adem barliq tirishchanliqlarni körsitip, özidiki yoshurun qabiliyetlerni éniqlap chiqishi, andin özige ata qilin’ghan pursetlerdin paydilinip ashu yoshurun qabiliyetlerni eng yuqiri derijide toluq jari qildurushi kérek. Shundaqla her bir adem özidiki ajizliqlar üstidin ghalip kélish üchünmu tirishishi kérek.

Bu ayette közde tutulghini ayrim-ayrim kishiler bolup, u bir intayin küchlük ayettur. Qur’anning yene bir yéride mushuninggha oxshaydighan, emma bir millet yaki bir döletni közde tutqan nahayiti küchlük ayettin biri bar. U ayetning menisi, her bir milletning artuqchiliqliri we ajizliqliri bar bolup, ular öz artuqchiliqlirini toluq jari qildurup, ajizliqliri üstidin ghalip kélishke tirishishi kérek. Shundaqla oxshimighan milletler öz-ara öginip, bir-birining kem yerlirini toldurushqa tirishishi kérek.

Her bir ademning yaxshi teripimu bar, nachar teripimu bar. Yuqiridiki ayetning menisi, her bir adem özidiki ajizliqlarni yéngip, özidiki artuqchiliqlarni eng yuqiri derijide jari qildurushqa tirishishi kérek.

Bu yerde yene bir so’al tughulidu: Ademlerdiki bir-biriningkige oxshimaydighan xaraktérler nedin kelgen? Pisxologiye ilmi génliq (yaki irsiyetlik) qosh-gézeklerni tetqiq qilidu. Bezi qosh gézeklerning biri qizil rengni yaxshi körse, yene biri yéshil rengni yaxshi köridu. Bezi pisxologiye mutexessislirining déyishiche, génliq qosh gézeklerning mijezini ularning géni bilen ular ösüp yétilgen muhit belgileydu. Emma, géni oxshash, hemde bir öyde chong bolghan bir jüp qosh gézeklerning mijezlirimu bir-biriningkige oxshimaydu. Bezide bir jüp qoshkézek oghul balilarning biri wélisipitni yaxshi körse, yene biri kemini yaxshi köridu. Bundaq ehwallarning néme üchün yüz béridighanliqini pisxologiye ilmi bilen chüshendürgili bolmaydu. Emma Allah bu so’algha kéyinki ayet (17:85) te jawab béridu: «Ular sendin rohning mahiyiti heqqide sorishidu. dégin, silerge peqet azghina ilim bérilgen.» Erebchide «roh» dégen söz bir qiziqarliq söz bolup, u xushalliq, köngüllük, razimenlik, we qana’et dégen menilerni bildüridighan bir sözdin kelgen. Bu nersilerning hemmisining menbesi bizning ichimizge qachilan’ghan, uning néme ikenlikini héch kim bilmeydighan «roh» tin ibarettur.

Dunyadin ikkisi bar. Uning biri yaralghuchilar dunyasi (world of creation), yene biri bolsa emir (buyruq) ning dunyasi (world of command). Buning menisi néme? Allah biz yashawatqan fizikiliq dunyani yaratqan bolup, bu dunya bir qisim tebi’et qanuniyetliri boyiche heriket qilidu. Mesilen, yerge uruq salsingiz, u bir demdila bir chong derexke aylanmaydu. Uning bir derex bolup chiqishi melum bir qanuniyet yaki jeryan arqiliq wujudqa kélidu. Emma, buyruq dunyasida bolsa Allah bir ishni buyrusa, u ish shu zamanla bir mukemmel shekilge kiridu. Mesilen, perishtiler buyruq dunyasigha tewe. «Roh» mu hem shundaq. Umu buyruq dunyasigha tewe. Qur’anmu buyruq dunyasigha tewe. Buyruq dunyasigha tewe nersiler közge körünmeydu. Ular bizning chüshenchimizdiki waqitning cheklimisige uchrimaydu. Ular bizning chüshenchimizdiki ariliqning cheklimisigimu uchrimaydu. Ular bizning chüshenchimizdiki héch bir jeryanning cheklimisige uchrimaydu. Bu ikki dunya köpinche waqitlarda bir-biridin ayrilghan halda mewjut bolup turidu.

Insanlarning jismaniy bedini yaralghuchilar dunyasigha tewe bolup, bizdiki rohiy amillar bolsa buyruq dunyasigha tewe nersilerdur. Bizning buyruq dunyasidiki nersiler heqqide bilidighanlirimiz intayin az. Allah bizge ashkarilighan azraq nersidin bashqisini biz chüshenmeymiz yaki körelmeymiz. Bizning mijez-xaraktérimizni belgileydighan, bizning ichimizge qachilap qoyulghan bir nerse bar. Emma bizning u nerse heqqide bilidighanlirimiz intayin az.

Yuqiriqidiki ayetning menisi, siz öz mayilliqingiz boyiche tirishqanséri siz özingiz heqqide köprek bilimge ige bolalaysiz. Siz emeliy ishlarni bashlimighiche, özingizning kim ikenlikini bayqiyalmaysiz. Bu her bir adem este ching tutushqa tégishlik bir muhim ishtur.

Hazir bir qisim yashlar «Men néme ish qilsam bolidighanliqini bilelmidim», deydu. Hemde héch ish qilmaydu. U yerge bérip meslihet alidu. Bu yerge bérip meslihet alidu. Yene meslihet alidu. We yene meslihet alidu. Andin «Men 100 ademdin meslihet sorisam, 100 xil jawabqa érishtim», deydu. Déginingiz toghra: Siz 100 ademdin meslihet sorisingiz, 100 xil jawabqa érishisiz. Buning sewebi, insanlar indiwidu’allardin terkib tapqan bolghachqa, ular sizge indiwidu’al jawablarni béridu.

Siz emeliy ish bashlimighiche, özingizning kim ikenlikini bayqiyalmaysiz. Özingizning artuqchiliqlirini bayqiyalmaysiz, we özingizdiki ajizliqlarnimu bilelmeysiz. Ishleshtin qorqmang. Emeliy ish bashlashtin, urunup béqishtin, sinap béqishtin, we meghlup bolushtin qorqmang. Meghlubiyet siz üchün paydiliq. U tamdiki mökülüp qalghan töshüklerni échip béridu. U sizning qaysi jehette téximu tirishishingiz kéreklikini körsitip béridu. Siz yaxshi qilalaydighan ishlarni, hemde özingizni téximu tereqqiy qildurushqa tégishlik ishlarnimu sizge aydinglashturup béridu. Siz emeliyette bir ish qilip sinap baqmighuche, yuqiridikidek ishlar özlükidin yüz bermeydu.

Roh buyruq dunyasigha tewe bolup, u Allahtin kélidu. Emma biz yashawatqan bu dunyadiki hayat chéki yoq hayat emes. Biz bu dunyagha yarilip, bu dunyada ömür körüp, özimizning qandaq ishlarni qilalaydighanliqimizni bayqap, andin qérighiche yashiyalaydighan waqtimiz unchiwala uzun emes. Özimizdiki yoshurun qabiliyetlerni bayqap, ularni ishqa sélip, uningdin yéterlik netije yaritish üchün serp qilalaydighan waqtimiz unchiwala uzun emes. Shunglashqa bir qisim ishlarni qilip sinap béqishtin qorqmang. Yaratquchimiz bizge her xil ishlarni qilishning nurghun pursetlirini hazirlap bergen. Shunglashqa ashu pursetlerdin paydilinip, yéngi ishlarni qilip sinap béqishtin qorqmang. Igilik tikleshtiki yéngi ishlarni sinap béqing. Yuqiri pelligiche oqush jehette yéngi ishlarni sinap béqing. Yéngi xizmetlerni sinap béqing. «Buni qilsam bolarmu-bolmasmu?», «Uni qilsam ongushluq bolarmu-bolmasmu?», «Awuni qilsam muweppeqiyetlik bolarmu-bolmasmu?», dep, özingizge ishench qilalmay yashisingiz, héch qandaq ishni wujudqa chiqiralmaysiz. Meghlup bolushtin ensireshni toxtiting. Bir meghlubiyet bilenla chüshkünliship kétishni toxtiting. Uning ornigha özingizde qandaq talantlar barliqini éniqlap chiqish, we ularni toluq ishqa sélish yolida tirishing. Siz könglingizdiki gumanni yoqitip, emeliy ish bashlaydikensiz, ajayip ésil ishlar wujudqa kélidu. Bir ishni bashlang, hemde ashu ishni eng yuqiri derijide tiriship turup qiling. Hergizmu bir ishni bashlap, azraq ongushsizliqqa uchrighan haman uningdin waz kechmeng. Bu dunya jennet emes. Ishliringiz bezi künliri yaxshi mangidu, bezi künliri bolsa yaxshi mangmaydu. Hayat dégen ene shundaq nerse. Néme ish bilen shughullinishingizdin qet’iynezer, uni özingizning barliqini atap, we eng zor tirishchanliqni körsitip turup qiling. Sizning choqum bir qanche özingiz eng ishinidighan kishiliringiz bar. Peqet shulardinla meslihet sorap ish qiling. Bek köp kishilerdin meslihet alsingiz, siz bezide mesilingizni hel qilidighan’gha bir chare tapalmay, uning eksiche qolingizdiki ishni qilmaydighan’gha bir bahane tépip ishni tamam qilisiz. Meslihetni meqsetlik éling, hemde özingiz ishinidighan kishilerdin éling. Eger ishenchlik kishiliringizdin bir qanche xil meslihetke ériship qalsingiz, özingiz birini tallap, qalghan ishni Allahqa tewekkül qilip, emeliy ish bashlang. Mana bu öz-özini bayqashning ünümlük usulidur. Eger bu usulni özingizge yaxshi tedbiqlaydikensiz, hayatingizda özingiz üchünmu nahayiti ésil ishlar wujudqa kélidu, shundaqla siz bashqilar üchünmu ajayip yaxshi ishlarni qilip béreleysiz.

Oyghanning «Özingizning kimlikini bayqiwéling», dégen léksiyisining mezmuni mushu yerde axirlashti. Men bir qanche hepte ilgiri torlarda élan qilghan «Hayatning meqsiti we qimmiti heqqide» dégen maqale mezkur maqalidiki mezmunlarni toluqlaydighan bolup, men téxi oqup baqmighan qérindashlargha ashu maqalinimu bir qétim oqup béqishni tewsiye qilimen. Men mezkur maqalining kéyinki qismida «Ibadet» üstide toxtilimen.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.