Hayatning Meqsiti we Qimmiti Heqqide

Erkin Sidiq

2015-yili 9-ayning 25-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.bagdax.cn/thread-34301-1-1.html

http://bbs.bozqir.com.cn/forum.php?mod=viewthread&tid=7983
 
PDF Nusxisi:  http://www.meripet.com/2015/20150925_life_purpose.pdf

Hemme qérindashlarning Qurban Héytigha mubarek bolsun!

Yéqinqi bir-ikki yilning mabeynide manga xéli köp sandiki ukilar xet yaki uchur yézip, manga hazir ichkiride oquwatqan Uyghur yash-ösmürlerning öginish qizghinliqida zor derijide chékinish yüz bergenlikini éytti. Hemde mendin mumkin bolsa birer yazma teyyarlap, ashundaq yash-ösmürlerni yaxshi oqushqa ündep qoyushumni iltimas qildi. Men bu heqte taki bügün’giche qelem tewritelmidim. Uning sewebi, birinchidin men hazirghiche özümning burunqi yazmilirida öginishning neqeder muhimliqi heqqide özüm oylap tapalighan we izdinip érisheligen yaxshi geplerning xéli köplirini qilip boldum. Ikkinchidin, özümning bilim we oqutquchi qedirlenmeydighan, hetta oqutquchilar qattiq küreshke tartilghan bir dewrde bashlan’ghuch we ottura mektepte oqup turupmu, yenila bilimni we oqushni qedirligenlikimni, yalghuz özümla shundaq qilip qalmay, sinipimdiki bashqa sawaqdashlarnimu yaxshi oqushqa chaqirghanliqim we ulargha yardem qilghanliqimni, ashundaq qilghinim özümning kéyinki hayatida, shundaqla özümning hazirqidek bir ilim-pen, téxnologiye we inzhénérliqta dunyaning eng aldida kétiwatqan orunda ishliyelishimde nahayiti muhim rol oynighanliqini burunqi yazmilirimda köp qétim bayan qildim. Méning yazmilirimni oqup, idiyiside burulush yasap, yéngiche tirishishqa atlinip, shu arqiliq öz teqdirini özgertken ukilardinmu xéli köpliri bar bolup, ular özliri nishan qilghan chet elge chiqip oqushtek birer chong ghayini emelge ashurghandin kéyin, manga mexsus xet yézip, manga rehmitini éytti. Undaq ehwal hazirmu dawamlishiwatidu. Emeliyette ularning rehmiti manga emes, belki yaratquchimizgha tewe. Sewebi, eger yaratquchimiz melum bir özgirishke yéshil chiragh yéqip bermeydiken, yeni melum bir özgirishni nésip qilmaydiken, yene bir insanda özgirish peyda qilish héch qandaq bir insanning qolidin kelmeydu. Kimde özgirish bolidighanliqi we kimde bolmaydighanliqinimu yaratquchimiz özi belgileydu. Shunglashqa oxshash nersini oqughan insanlarda peyda bolidighan özgirishning derijisimu oxshash bolmaydu. Bezilerde bolsa zadila özgirish bolmaydu.

Emdi yuqiridiki manga kelgen iltimasqa qaytip kelsek, gerche men hazirghiche birer ayrim téma teyyarlap, héliqi ukilarning telipini orunlimighan bolsammu, u mesile üstide oylinish we izdinishni toxtatmidim. Yeni, «Qandaq qilghanda téximu köp ukilarning öginish qizghinliqida bir az yüksilish peyda qilghili bolar?» dégen so’al üstide izchil türde oylinip keldim. Méning nezirimde hazir bashqilargha öginish qizghinliqi sus bolup körünüwatqan ashu ukilarning kem dégende 95 pirsenti eslide undaq emes bolup, ularni özliri hazir yashawatqan muhit we ularni kütüp turuwatqan kélechek ularda hazirqidek bir yashash usulini peyda qilghan. Yeni, eger oqush püttürgendin kéyinki xizmet tépish pursiti we tapidighan xizmetning yaxshiliq derijisi her bir ademning mekteptiki tirishchanliqi we oqush netijisi bilen ong tanasip bolghan bolsa, yaki héch bolmighanda shular bilen munasiwetlik bolghan bolsa, ashu ukilar hergizmu özlirining oqush qizghinliqini suslashturup qoymaytti. Hergizmu özlirining oqush qizghinliqini yoqitip qoymaytti. Gerche men bu yerde ochuq yazalmisammu, ashu ukilirimiz hazir tartiwatqan rohiy azabni özümmu burun tartip baqqan. Shunglashqa méning ulargha chongqur hésdashliqim bar.

Qattiq tiriship oqush arqiliq yaxshi kün’ge érisheleydighanliqigha anche ishench qilalmay, ganggirash ichide turuwatqan ashu ukilar hazir ata-anisigha yüz kélelmeslik, uruq-tughqan we dost-buraderlirige yüz kélelmeslik, ana mektepliri we burunqi oqutquchilirigha yüz kélelmeslik, we jem’iyetke, öz yurtigha we öz xelqige yüz kélelmeslik tuyghusining rohiy azabini yetküche tartiwatqanliqida gep yoq. Men ularning ashu azablirinimu obdan chüshinimen. U ukilar heqiqetenmu yuqirida tilgha élin’ghan ademler we jem’iyet aldida jawabkar bolup, hazir ular öz burchlirini ada qilishqa amalsiz qéliwatidu. Emma, her bir insan jawabkarliqqa tartilidighan saheler yalghuz yuqiriqilarla emes. Eger siz öz hayatingizning meqsiti we qimmitini toluq we toghra chüshensingiz, eger siz eng axirida kimning aldida jawabkar ikenlikingizni, néme üchün jawabkar ikenlikingizni, hemde qandaq jawabkar ikenlikingizni toluq chüshensingiz, siz choqum özingizning hayat yolidiki tallishingizni bashqa birsige özgertisiz. Men özümning «NASA dikilerning bir Uyghurgha bergen bahaliri» dégen yazmamda chüshendürüp ötkinimdek, sizde ashundaq qilish, yeni qandaq yashashni özingiz tallash hoquqi we iqtidari bar. Men özümning burunqi bir yazmisida yene bir muhim ishni sözlep öttüm. U bolsimu, insanlar bir-birini intilishigha we körsetken tirishchanliqigha qarap emes, peqet qolgha keltürgen netijilirige asasen bahalaydu. Peqet yaratquchimizla her bir insanni uning intilishi, körsetken tirishchanliqi, we özige sowgha qilin’ghan yoshurun qabiliyetlerning ishqa sélinish ehwaligha qarap bahalaydu. Ademning könglini yérim qilidighan bir ehwal shuki, yaratquchimizning insanlardin némini kütidighanliqi we her bir ademni qandaq bahalaydighanliqi heqqide muqeddes kitabning köp yerliride nahayiti éniq bayanlar mewjut bolsimu, u kitab bashqa tillargha terjime qilin’ghanda héliqidek intayin muhim sözler toghra yaki toluq terjime qilinmighan. Men bu ehwalni Amérikidiki bir qanche dangliq yash diniy ziyaliylarning léksiyeliridin bildim.

Men mezkur yazmini Uyghur yash-ösmürler üchün teyyarlidim. Gerche men uni manga öginish qizghinliqi yuqiri bolmaywatqan ukilarni ilhamlandurush üchün bir yazma teyyarlash iltimasini sun’ghan ukilarning telipige jawaben yazghan bolsammu, töwendiki mezmundin barliq yash-ösmürler payda alalaydu, dep oylaymen.

Men özümning ikki ayning aldida torlargha chiqarghan «Nam-ataq, kishilik turmush we mejburiyet» dégen maqaliside «Oyghan» isimlik bir dangliq diniy zatni, we uning bir léksiyesining mezmunini qisqiche tonushturghan idim. Bu yil 21-Awghust küni Yutyub (YouTube) qa uning yene bir yéngi léksiyisi chiqqan bolup, men uni kem dégende 10 qétim anglap chiqtim, hemde uni nahayiti yaxshi kördüm. Bu léksiye téxi toy qilmighan, ottura mektep we uniwérsitétlarda oquwatqan yashlarni asasiy nishan qilghan asasta Kanadada ötküzülgen, nechche ming kishi qatnashqan bir diniy qurultayda doklat sheklide sözlen’gen bolup, uning uzunluqi 40 minuttin sel ashidiken. Men mezkur yazmida ashu léksiyining asasiy mezmunini bayan qilimen. Men tordashlardin bu mezmunni xuddi özüm yaxshi körgendek derijide yaqturushini ümid qilimen.

Töwendikisi «Oyghan» ning léksiyesining mezmuni bolup, eger uninggha men öz köz-qarishimni qoshup qoymaqchi bolsam, uni bir «ilawe» sheklide qisturup qoyimen.

Hemme adem xushal bolushni, yaki bextlik bolush (be happy) ni isteydu. Emma muqeddes kitabta «xushalliq» heqqide héch qandaq mezmun yoq bolup, men ashuninggha mas kélidighan mezmunni izdewatqili hazir 15 yil boldi. Men «Xushalliq yaki bext hazirqi zaman insanliri üchün eng asasiy isteklerning biri tursa, yaratquchimiz bu nersini néme üchün tilgha almaydu?» dep ejeblinip keldim. Muqeddes kitab «xushalliq» heqqide zadila sözlimey, peqet «razimenlik, qana’etchanliq» (contentment) heqqide sözleydu. Démek dinimizdiki eng yuqiri nishan razimenlik, yaki tinchliq bolup, xushalliq yaki bext emes. Yuqiriqi ikki nerse bir-birige zadila oxshimaydu.

Ilawe: Méning chüshinishimche, Uyghurchida kichik xushalliqni «xushalliq» dep, chong yaki uzun’gha sozulghan xushalliqni «bext» dep ataymiz. Emma, Oyghan öz léksiyiside ishletken In’glizche «happy, happiness» dégen sözning «xushalliq» we «bext» dégen her ikki xil menisi bar bolup, bu yerde Oyghan asasen qisqa muddetlik bext yaki xushalliqni közde tutqan.

Pisxologiye ilmi muqeddes kitabtiki bir bayanni chüshinishke zor derijide yardem qilidighan bolup, men bügün asasen ashu mezmun heqqide sözleymen.

Muqeddes kitabta mundaq déyilidu: «Insanlar özliri intilip qattiq tirishqan nersilerdin bashqa özlirige paydiliq nersilerge érishelmeydu.» (Bu söz muqeddes kitabning Uyghurche terjimiside «Insan peqet özining ishligen ishining netijisini köridu (53:39)» dep élin’ghan bolup, u Oyghanning Erebchidin biwasite alghan menisige zadila uyghun kelmeydu. Bu heqte men töwende yene azraq chüshenche bérimen--aptordin.)

1. Xushalliq (Happiness)

Kishiler öz hayatida intilidighan eng töwen derijilik nerse xushalliqtin ibaret. Mesilen,

--Siz Shenbe küni tang seherde turup, tapshuruq ishleshni yaxshi körmeysiz. Shuning bilen chüshkiche uxlap, andin uninggha xushal bolisiz. Bu xushalliqqa érishish unchiwala ejir telep qilmaydu.

--Bezi balilar axshimi kéchiche kompyutér oyuni oynap, bir qanche qétim utup, uningdin xushal bolidu.

--Bezilerge bashliqidin téléfon kélip, «Bügün qar bek köp yéghip ketti, shunga ishqa kelmisengmu bolidu» dése, ular xushal bolidu.

Démek, xushalliqqa érishish nahayiti asan. Kichik ishlarda xushalliqqa érishish nahayiti asan. Kishilik munasiwette xushalliqqa érishish asan emes. Ata-aningizni xosh qilish, yaki ata-aningizdin razi bolup xosh bolush nahayiti tes. Ayalingizni xosh qilishning teslikini tilgha almayla qoyayli. Özingizni xosh qilish nahayiti asan. Mesilen, özingiz yaxshi köridighan kinodin birni körsingiz xosh bolisiz. Dostliringiz bilen körüshsingiz, xosh bolisiz. Bir réstoran’gha bérip tamaq yésingiz, xosh bolisiz. Bundaq xushalliqlargha érishish anche ejir telep qilmaydu.

Emma, bundaq xushalliqlar téz kélip, téz kétidu. Bir ishqa hazir xushal bolsingiz, bir az waqit ötkendin kéyin uningdin zérikip, uninggha xushal bolalmaydighan bolup qalisiz. Sizning yene ichingiz pushidu. Shuning bilen yene yéngi xushalliq izdeysiz. Beziler zeherlik chékimlik bilen özini xosh qilidu. Emma undaq xushalliq u ademlerde saqlinip turuwermey, bir demdin kéyinla yoqap kétidu. Shuning bilen ular yene zeherlik chékimlik isteydu. Démek, xushalliq barliq intilishler (pursuit) ning ichidiki eng töwen derijilikidur.

Beziler «Méning peqetla xushal yürgüm bar», deydu. Emma siz dawamliq undaq qilalmaysiz. Yaratquchimiz insanlargha nahayiti köp xildiki rohiy haletlerni ata qilghan bolup, xushalliq peqet ularning ichidiki biri. Saghlam hayatning mezmunliri nahayiti köp bolup, xushalliq peqet ularning biri. Eger siz dawamliq xushal yürmekchi bolidikensiz, siz nurghun ümidsizlinishlerge duch kélisiz. Undaq ish hergizmu mumkin bolmaydu. Hayat hergizmu undaq emes. Bu dégenlik siz choqum chüshkünlükke uchraysiz, dégenlik emes. Turmushning menisi «élishish» tin ibaret. Siz imtihan bergende xushal bolmaysiz. Beden chéniqturup, nahayiti charchap ketkende xushal bolalmaysiz, emma uning netijisige xushal bolisiz.

2. Sighish yaki Singip Kétish (Cool)

Intilishning ikkinchi baldiqi «sighish» yaki «qobul qilinish» tin ibaret. Intilishning yene bir yuqiri baldiqigha érishish aldinqi baldiqigha qarighanda köprek ejir telep qilidu. Bu yerdiki «sighish» déginimiz «héch kim sizdin qusur tapalmaydu» dégenliktin ibaret. Bashqilar sizge tikilip qarap, «Némishqa andaq kiyim kiyisen? Némishqa andaq gep qilisen? Némishqa andaq girim qilisen? Némishqa andaq mangisen? Némishqa ashundaq kishiler bilen arilishisen?» dep sorimaydu, siz bashqilarning ichige pütünley singip kétisiz, dégenliktin ibaret. Bu xil ehwalda héch kim sizni tenqid qilmaydu. Siz bashqa hemme kishiler bilen oxshash bolup, bashqilargha siz asasen körünmes bolup tuyulisiz. Mushundaq bir haletke érishish ejir telep qilidu. Mesilen, siz ottura mektepte oquwatqan waqtingizda, mektepke qandaq kiyim kiyip bérishning özi bir chong mesile idi. Siz etigini kiyidighan kiyimni tallighanda, «Bu kiyimni kiysem, bireri méni zangliq qilarmu?» dep oylayttingiz. Siz turmushtiki nurghun tallashliringizni «Buni qilsam bashqilar méni néme dep oylap qalar?» dégen nerse üstide oylinip turup belgileysiz. Mana bu sizning «sighish» qa intilishingiz bolup, uninggha érishish sizdin belgilik derijide ejir telep qilidu. Bir qisim yash-ösmürler peqet «sighish» üchünla özining esli qiyapitini, yaki özining kimlikini saqlap yashiyalmay, bashqa bir ademning qiyapitige kiriwalidu.

3. Nam-Ataq (Popularity)

Insanlar intilishining yene bir baldiqi nam-ataqtin ibaret. Siz arilishiwatqan ademliringiz ichidiki eng yaxshi kiyin’gen biri bolushni isteysiz, bashqilar eng doraydighan biri bolushni isteysiz, we tamaq üstilide bashqa hemme ademlerdin ünlükrek gep qilidighan biri bolushni isteysiz. Sizni bashqa biri zangliq qilishtin burun, siz ularni zangliq qiliwalidighan biri bolushni oylaysiz. Mektepte nam-atiqi bar oqughuchilarning xéli köpi bashqilarni zangliq qilish bilen nam-ataqqa érishidu. Bashqilar bundaq balilarning hujumigha uchrap qélishtin ensirep, ularning qaniti astigha kiriwélishqa tirishidu. Yuqiridiki geplerni yash-ösmürlerge qaritip dégen bolsaqmu, bundaq ishlar chonglar arisidimu oxshashla mewjut. Chonglarmu özi toghrisida yaxshi paranglarning otturigha chiqishini, we özining her xil paranglarning merkiziy nuqtisi bolushini isteydu. Buning üchün bezi alahide tirishchanliqlarni körsitidu. Özi toghrisidiki paranglar sel pesiyip qalsa, ular yéngi ishtin yene birerni qilip, parangni yéngiwashtin ulghaytishqa tirishidu.

Nam-ataq qoghlishish bir xil ghelite ish bolup, bezi kishiler nam-abruy qoghliship, özining yüzini töküwalidu. Yeni, bezi ademlerning nam-atiqining tesiri sel töwenlep qalsa, ular özining abruyini eslige keltürüsh üchün bezi ghelite yaki nomussiz ishlarni qilip, shuning bilen özining yüzini töküwalidu.

Nam-ataqqa érishishmu belgilik ejir telep qilidu. Uninggha érishish üchün siz mexsus waqit, mexsus pul we bashqa mexsus tirishchanliqlarni körsetmisingiz bolmaydu. Özingizning obrazigha perwish qilmisingiz, hemde bir xil yaxshi obrazni saqlimisingiz bolmaydu. Qisqisi, nam-ataqmu kishilerning intilishining bir baldiqigha wekillik qilidu.

4. Abruy (Prestige)

Insanlar intilishining yene bir yuqiri baldiqi «abruy» din ibaret. Bashqilar bilen sélishturghanda, bu baldaq aliy mektep oqughuchiliri üchün bekrek muhim tuyulidu. «Abruy» déginimiz özi bilen melum bir nahayiti qimmetlik nerse otturisida baghlinish munasiwiti berpa qilishni körsitidu. Mesilen, siz Xarward Uniwérsitéti baklawurluq oqushining 1-yilliqida oquwatqan bolsingiz, siz téxi héch qandaq bir netije yaratmighan bolisiz. Shundaq bolushigha qarimay, siz özingizni «men Xarwardta oquymen», dep, bashqilargha köz-köz qilisiz. Purset bolsa siz bezi dangliq kishiler bilen bille resimge chüshüwélishni isteysiz. Sizning undaq qilishingizdiki meqset u kishini este yaxshiraq qaldurush emes, belki ashu resimni bashqilargha körsitish arqiliq, özingizning bir alahide adem ikenlikini, shuninggha ashundaq bir muhim adem bilen bille resimge chüsheligenlikingizni namayan qilishtin ibaret. Eger bundaq ishlar peqet özingiz toghrisida bolghan bolsa, u bir ejeblinerlik ish emes idi. Emma, sizning undaq qilishingizdiki meqsitingiz özingizning bir alahide adem ikenlikini ipadilesh bolup, u abruy qoghlishish bolup hésablinidu. Balilarla emes, bezi ata-anilarmu bashqilargha «balam Xarward Uniwérsitétigha ötti», dégen’ge oxshash geplerni qilish arqiliq, abruy qoghlishidu. Bundaq abruy bir qimmetlik nerse bilen özi otturisida bir xil baghlinish munasiwitini qurush arqiliq wujudqa chiqqan bolup, u hergizmu bir ademning yaratqan netijisi bilen wujudqa kelgen emes.

Ilawe: Men Shinjang Uniwérsitétini püttürüp, ashu mektepte oqutquchi bolup qélip qalghan mezgilde, bir qararda mektepte qalghan bezi oqutquchilar her qandaq yerge barsa özining ashu mektepning oqutquchisi ikenlikini bildüridighan «Shinjang Uniwérsitéti» dégen iznekni meydisige taqiwalatti. Men Uyghur diyaridiki ishlargha a’it sin höjjetlirini körgende, herbiy kiyimini kiyip olturushlargha barghan, we saqchi kiyimlirini kiyip olturushqa barghan Uyghurlarni köp uchrattim. Amérikida aktip xizmet ötewatqan waqittin bashqa waqitlarda idarisidin tarqatqan xizmet kiyimini kiyip yürüshni chekleydu.

5. Pul (Money)

Shundaq bir xil kishiler barki, ular xushalliq, sighish, nam-ataq we abruylarning héch qaysisigha qiziqmay, peqet pulghila qiziqidu. Hemde ular qandaq qilip pul tépishni nahayiti yaxshi bilidu. Bundaq kishilerning beziliri kir kiyimlerni kiyip yüridu, yirtiq kiyimlerni kiyip yüridu, bir jeppir mashinini heydeydu, chachliri qalaymiqan yüridu, bashqilarning özini néme dep oylap qélishigha qilichilikmu perwa qilmaydu. Ular her yili nechche milyon som pul tapidu. Bu xil kishiler zadila dem almaydu. Bu baldaqqa chiqish aldinqi baldaqqa qarighanda téximu köp ejir telep qilidu. Téximu köp japa chékishni telep qilidu.

6. Munewwerlik yaki Meshhurluq (Excellence)

Bundaq intilishi bar kishiler shirkitide bir adettiki xizmetchi bolushni xalimay, barliq xizmetchilerdin yuqiri turidighan adem, yaki xizmetchilerning béshi bolushni isteydu. Sinipta otturahal oqughuchi emes, 1-orunda turidighan oqughuchi bolushni isteydu. Imtihanlarda yuqiri nomur élishni istimeydu, belki toluq nomur élishni isteydu. Bundaq kishiler özlirige zadila razi bolmay, özlirini téximu qattiq ishleshke, téximu köprek ish qilishqa, we téximu yuqiriraq baldaqqa chiqishqa qistaydu. Bundaq kishiler meyli oqushta bolsun, chéniqishta bolsun, tenherikette bolsun, xizmitide bolsun, tetqiqatida bolsun, némila ish qilsa qilsun, etrapidiki bashqa hemme ademlerdin üstün turidighan bir orun’gha chiqiwélishni isteydu. Dawamliq birinchi bolushqa intilidu. Ular özlirini özlirining tünügünki haliti bilen sélishturidu. Ularning bashqilar bilen qilche kari bolmaydu. Ular bashqilarning ehwaligha qilche perwa qilmaydu. Dawamliq «ishimni buningdin yaxshiraq qilalayttim», dep oylaydu. Öz-özige menggü razi bolmaydu. Menggü bélini qoyuwetmeydu, we menggü özini sel qoyuwétip, rahetlenmeydu. Ular bashqilarning maxtishi we étirap qilishighimu perwa qilmaydu. Özini «Uningdinmu yaxshiraq qilalayttim», dep oylap, özini toxtawsiz halda téximu qattiq ishleshke qistaydu. Xelq’araliq olimpik musabiqiside su üzüsh türi boyiche 18 altun médal élip, dunya rékorti yaratqan Amérikiliq Maykul Félps (Michael Phelps) ene shundaq kishilerning bir misalidur. Dunyada bundaq ademlerning sani nahayiti az. Nurghun kishiler, bolupmu köpligen yashlar kichikkine netije yaritip qoyupla qiliwatqan ishini toxtitip qoyup, «xushalliq» qoghliship kétip qalidu. Emma, munewwerlikni qoghlishidighan kishiler imtihanida 99 nomur alsimu öz-özidin narazi bolidu.

1-resim: Xelq’araliq olimpik musabiqiside su üzüsh türi boyiche 18 altun médal élip, dunya rékorti yaratqan Amérikiliq Maykul Félps (Michael Phelps).

7. Chong Tesir Körsitish (Impact)

Bashqilargha chong tesir körsitishni qoghlishidighan kishiler nam-ataq, abruy, pul we bashqa nersilerning héch qaysisigha anche qiziqmaydu. Ular peqetla bashqilar üchün xizmet qilishni oylaydu. Öz ömridin bir abide qaldurushni isteydu. Ölgende yer shari yüzide bir iz qaldurup kétish üchün tirishidu. Hayatining axirida «Men bashqilarning turmushini yaxshilash üchün qattiq tirishtim» déyeleydighan bolushni közleydu. Undaq kishilerning hayatining tüp meqsiti bashqilargha we etrapidiki her xil ishlargha zor ijabiy tesir körsitishtin ibaret.

Ilawe: Men bu yil 5-Iyunda torlargha chiqarghan «NASA xadimlirigha ötülgen lidérliq dersliri» dégen maqalide «tesirchi» yaki «tesirlemchi» dégen bir dersni tonushturghan idim. U derske ishlitilgen In’glizche söz «influence» bolup, umu Uyghurchida «tesir körsitish» dep élinidu. Emma bu yerde déyiliwatqan In’glizche «impact» dégen söz nahayiti küchlük we nahayiti chong da’irilik tesirlerge ishlitilidighan bolup, men uni «chong tesir körsitish» depla aldim. Buningdin yaxshiraq söz bolsa, uni manga dep bérishinglarni ümid qilimen.

Aliy mektepte yuqiri derijilik unwan’gha ériship, xizmetke orunlashsa yiligha yüzming dollardin artuq ma’ash alalaydighan bezi yashlar undaq xizmetlerdin waz kéchip, ma’arip sistémisini islahat qilishqa oxshash xizmetler bilen shughullinidighan kirimsiz teshkilatlargha bérip ishleydu. Beziler doxturluq oqushini tamamlap, nahayiti yuqiri ma’ash béridighan resmiy xizmet pursetliridin waz kéchip, «chégrasiz doxturlar» dégen’ge oxshash pida’iylar teshkilatlirigha eza bolup ishleydu. «Chégrasiz doxturlar» dégen’ge oxshash teshkilatta ishligenlerge héch qandaq ma’ash bérilmeydu. Ular peqet bashqilar üchün heqsiz ishleydu. Ular özlirini azraqmu oylap qoymaydu. Dunyada bundaq ademlerning sani bek köp emes, emma ular körsitidighan ijabiy tesir nahayitimu chong we küchlük. Ashundaq kishilerning bir misali Afriqiliqlarning dahiysi Nélson Mandéladur. U öz étiqadida ching turup, adaletni qolgha keltürüsh üchün türmide yétishqimu razi boldi. Bundaq ademler melum bir dawaning xizmetchisi bolidu. Ular «munewwerlik» derijisidin köp üstün turidu. Emeliyette bundaq ademler üchün «munewwerlik» bir nishan bolmastin, u bir «qoshumche mehsulat» bolidu.

Bir qisim kishiler «chong tesir körsitish» ni insanlar qoghlishidighan eng yuqiri baldaq, dep oylaydu. Emeliyette bolsa undaq emes. Uningdinmu üstün turidighan bir baldaq bar.

8. Eng Yuqiri Derijilik Heqiqet (Ultimate Truth)

Bezi ademler adaletke intilidu. Bezi ademler bir idé’algha intilidu. Bezi ademler bolsa heqiqetke intilidu. Bezi ademler adaletke ishinidu. Emma siz dunyada toluq heqiqetni körelmeysiz. Sizge toluq körünmeydighan bir nersige érishish üchün tirishish bu dunyadiki eng qiyin ishlarning biri. Eger siz zor tesir körsitish üchün tiriship, kichikkine tesir peyda qilalisingizmu, nahayiti ilhamlinip kétisiz. Shuning bilen téximu qattiq tirishisiz. Bir xil idiye yaki adalet dawasi yolida tirishsingiz, siz istigen ashu adaletni menggü körelmeysiz. Emma bir qisim ademler ashu közge körünmeydighan nerse üchün özining barliqini atap qattiq tirishidu. U kishiler bir nersige ishen’gendin kéyin, bashqilarning özlirini néme dep oylishigha azraqmu perwa qilmay, öz ghayisi üchün tirishidu. Ene shundaq kishiler adalet üchün, eng yuqiri derijilik heqiqet üchün özini atighan kishilerdur. Bu baldaqning eng yuqirisida turidighan kishiler yaratquchimiz insanlargha ewetken peyghember eleyhissalamlardur (Eslidiki léksiyening mushu yerdiki dinimizgha a’it bir qisim mezmuni qisqartildi).

9. Oyghan Léksiyesining Xulase Qismi

Munewwerlikke intilidighan kishiler öz-özige menggü razi bolmaydu. Yaratquchimiz her qandaq bir ademge ashu ademning yoshurun qabiliyiti da’irisining sirtidiki ishlarni yükligen emes (Bu Oyghanning Erebche ayetni chüshendürüshi bolup, bu ayet Qur’anning Uyghurche terjimiside «Allah héchkimni taqiti yetmeydighan ishqa teklip qilmaydu, 2:286» dep éliniptu. Bu 2 mezmunda nahayiti chong perq bar bolup, Oyghan bu ayetning bashqa tillardiki terjimiside éghir mesile barliqini köp qétim tekitlidi). Shunglashqa sizde ishlarni hazirqidin yaxshiraq qilalaydighan qabiliyetler bar. Ishlarni hazirqidin köprek qilalaydighan qabiliyetler bar. Yaratquchimiz sizdin peqet özingizdiki yoshurun qabiliyetlerning eng töwen chékige chushluq ishlarnila qilishni kütmeydu, belki uning eng yuqiri chékige chushluq ishlarni qilishni kütidu. U sizni qandaq xuruchlar bilen yaratqan bolsa, sizdin ashu xuruchlarning hemmisini toluq ishqa sélishni telep qilidu.

Biz xushalliq qoghlashmaymiz, chünki yaratquchimiz xushalliqni bir qoshumche payda süpitide bizge bérip bolghan.

Biz «singip kétish» ke intilmeymiz, chünki u bir xil aqsaqliqning ipadisi. Singip kétish yolini tallighanlarning hemmisi meghlubiyetchiler bolup, biz shularning ichidiki biri bolup qélishni xalimaymiz.

Biz nam-ataqqimu intilmeymiz. Nam-ataqqa intilgüchiler hayatining meqsiti yoq kalwalardin bashqa nerse emes bolup, eger bizmu nam-ataq qoghlishidikenmiz, ashu kalwalarning ichidiki eng yuqiri derijilik kalwa bolup qalimiz.

Biz abruyghimu intilmeymiz, chünki abruy yaratquchimizdin kélidu. Nurghun kishiler abruyni xata nersilerge baghliwalidu.

Biz (yeni iman igiliri) adettiki sewiyidiki hayat bilen öz-özimizge qana’et hasil qilalmaymiz. Biz choqum uningdin yaxshiraq hayat yolini tallishimiz, we shuning üchün özimizning barliqini atap tirishishimiz kérek. Siz qaysi ish bilen shughullansingiz shughullining, uni yaxshiraq qiling. Eger siz oquwatqan bolsingiz, choqum hazirqidin yaxshiraq oquyalaysiz. Eger ishlewatqan bolsingiz, xizmitingizni hazirqidin yaxshiraq qilalaysiz. Eger siz pida’iyliq qiliwatqan bolsingiz, u ishnimu yaxshiraq qilalaysiz. Özingizni burunqidin yaxshiraq bolushqa qistang. Hazirqidek yash waqtingizda téximu shundaq qiling. Sizning hazir oqushtiki tapshuruqliringiz bar, emma u hergizmu nahayiti éghir mes’uliyet emes. Siz toy qilghandin kéyin, we balingiz bar bolghandin kéyin, andin sizge heqiqiy menidiki éghir mes’uliyet yüklinidu. Hazir siz nahayitimu erkin. Hazir siz öz ömringizning bashqa basquchlirida hergizmu érishelmeydighan derijidiki erkinlikke ige bolup, hazirqi waqit siz pütün küchingiz bilen qattiq tirishidighan, özingizdiki yoshurun qabiliyetlerni ularning eng yuqiri chékigiche jari qilduridighan waqit. Hazir sizning kompyutér oyuni oynaydighan waqtingiz emes. Kün boyi téléwizor köridighan waqtingizmu emes. Siz qilishqa tégishlik ulardin bashqa nurghun chong-chong ishlar bar. Xelqingiz siz körsitidighan zor tesirler (impact) ni saqlap turuwatidu. Bashqilar qandaq qilsa qiliwersun. Bezilerde héch qandaq intilish mewjut emes. Emma siz ulargha oxshimaysiz. Siz munewwerlikke intilishingiz kérek. Her bir yash öz-özidin mundaq dep sorap béqishi kérek: «Yaratquchimiz manga némilerni ata qilghan? Manga bérilgen ashundaq yoshurun qabiliyetlerdin paydilinip, men bashqilargha zor tesir körsitish saheside qandaq ishlarni qilalaymen? Men ashu qabiliyetlerni némige ishlitimen?» Siz ashundaq oylash bilen bille, barliq tirishchanliqlarni körsitip, yaratquchimizgha özingizning néme ishlarni qilghanliqingiz heqqide jawab qayturushingiz kérek.

Sizde eng yaxshi uxlash aditi bar bolsun. Sizde eng yaxshi yéyish aditi bar bolsun. Sizde eng yaxshi chéniqish tüzümi bar bolsun. Oqushni eng yuqiri derijide yaxshi élip ménging. Öz hayatingizda qilghan her bir ishta choqum bir munewwerlik ornigha, yaki eng yuqiri orun’gha érishing. Etrapingizdiki yashlar sizni ülge qilidighan bolsun. Bizning xelqimiz ene shundaq munewwer yashlargha mohtaj.

Hazirghiche nurghun ata-anilar öz perzentlirige hayatning meqsiti we qimmitidiki yuqiridek baldaqlarni toluq chüshendürüp qoymidi. Ularning bala terbiyisi eng yuqiri bolghandimu «abruy» we «pul» dégen baldaqlardin halqip ötelmidi. Ular eng köp sorighan so’allarmu «Qachanliqqa xizmet tépip ishleysiz? Qachanliqqa pul tapisiz? Qachanliqqa öy alisiz?» dégenlerdin ibaret boldi. Emma hayattiki ishlar ulardin jiq köp. Eger ata-anilar yalghuz abruy we pulnila oylisa, yalghuz abruy we pul heqqidila sözlise, balilarni munewwer kishilerdin bolushqa, we chong tesir körsetküchilerdin bolushqa kim yétekleydu?

Muqeddes kitabimizda mundaq déyilgen: «Insanlar özliri intilip qattiq tirishchanliq körsetken nersilerdin bashqa paydiliq nersilerge érishelmeydu.» Bu yerdiki eng muhim nerse «intilish» we «tirishchanliq» tin ibaret. Yaratquchimiz üchün eng qimmetlik nerse «intilish» we «tirishchanliq» tin ibaret. Nam-ataq, abruy we pul qatarliq nersiler özlükidin kélidighan nersiler bolup, yaratquchimiz eng qedirleydighan nerse «intilish» we «tirishchanliq» tin ibaret. Shunglashqa yashlar intilgüchiler we tirishquchilardin bolushi kérek. Oylap béqing: Sizning hayatingizning menisi néme? Eger siz waqitni peqet kompyutér oyunlirini oynapla ötküzüwatqan bolsingiz, eger siz waqtingizni peqet téléwizor körüpla ötküzüwatqan bolsingiz, sizdiki intilish zadi néme? Sizning kompyutér oyunlirida utuwatqanliqingizgha kim perwa qilidu? Siz qandaq kinolarni körüwatqanliqingizgha kim perwa qilidu? Siz uningdin köprek oylishingiz kérek. Siz uningdin égizrek oylishingiz kérek. Siz shundaq qilishqa bashlighanda, yaratquchimiz siz tiligen nersini béridu. U sizge xushalliq béridu. Sizde bir xil heqiqiy intilish bar bolghanda, andin hayatingiz bir xil menige ige bolidu. Hayatingiz bir xil menige ige bolghanda, sizdimu xushalliq peyda bolidu.

Muqeddes kitabimizda yene mundaq déyilgen: «U körsetken tirishchanliq kelgüside körülidu.» (Uyghurche Qur’anda «Uning qilghan ishi kelgüside körülidu (53:40)» dep éliniptu.)

Ilawe: Mezkur ayetning In’glizchisi we Oyghanning léksiyiside «tirishchanliq» dégen söz bar bolup, Uyghurche Qur’anda eslidiki «Uning tirishchanliqi» dégen söz «Uning qilghan ishi» dep yéziliptu. Bu ikki sözning meniside zor perq bar. Aldinqisi tirishchanliqni körsitidu, kéyinkisi bolsa tirishchanliqning netijisini körsitidu.

Siz birer orun’gha ish izdep barghanda, qeghezge özingizning mektep oqushidiki netijiliringiz we her xil projékt (her xil tür) lerde érishken netijilerni yézip apirisiz. Hergizmu ashu netijilerge érishish üchün qanchilik tirishchanliq körsetkenlikingizni yazmaysiz. Bezide siz bir imtihan üchün nurghun ejir singdürüp teyyarliq qilisiz, emma shundaq qilishingizgha qarimay siz u imtihanidin ötelmeysiz. Yaki bolmisa özingiz ümid qilghan nomurgha érishelmeysiz. Insanlar bir-birini qolgha keltürgen netijilirige asasen bahalaydu. Ular hergizmu bir adem qanchilik tirishchanliq körsetkinige, qanchilik ejir singdürginige qarimaydu. Tirishchanliq bilen ejirge anche perwa qilip ketmeydu. Peqet netijisigila qaraydu. Siz qanchilik tirishsingiz tirishing, eger imtihanidin ötmisingiz, siz oqush püttürelmeysiz. Emma, qiyamet küni yaratquchimiz her bir ademni ularning netijisige qarap emes, ular körsetken tirishchanliqqa qarap bahalaydu. Yeni, «Uning tirishchanliqi kelgüside körülidu.» Bu nuqta intayin muhim bolup, uni qanchilik tekitlisekmu azliq qilidu. Yeni, yer yüzidiki héch qandaq bir insan yene bir insanning tirishchanliqini körelmeydu. Peqet yaratquchimizla her bir adem körsetken tirishchanliqni köreleydu. Biz bolsaq peqet ashundaq tirishchanliq peyda qilghan tesirni köreleymiz, peqet uning netijisinila köreleymiz. Biz insanlar «netije ademliri» bolup, yaratquchimiz bolsa «tirishchanliq üstidin höküm chiqarghuchi» dur. Peqet yaratquchimizla bizning tirishchanliqimizni qedirleydu. Shunglashqa tirishchanliqning ehmiyitini hergizmu töwen chaghlimang. Siz körsetken tirishchanliqni bashqilar anche közge ilip ketmesliki mumkin, emma yaratquchimiz közge ilidu, yaratquchimiz qedirleydu.

Ilawe: Men yéqinda torlargha chiqarghan «Balingizning ghayisige yol qoyung» dégen maqalining «Axirqi söz» qismida yuqiridiki mezmun’gha mas kélidighan özüm heqqidiki bayanlar bar bolup, téxi oqup baqmighan qérindashlargha ashu bayanlarni bir qétim oqup béqishni tewsiye qilimen.

Oyghanning léksiyisidiki mezmunlar mushu yerde axirlashti.

Axirqi Söz

Men 1983-yili 1-ayda Shinjang Uniwérsitétidiki baklawurluq oqushini tamamlidim. Mektep bizning xizmet teqsimatimizni élan qilishtin burun, Fizika fakultétining rehberliri manga özümning Shinjang Uniwérsitétining oqutquchiliqqa tallan’ghanliqimni uqturup, méni Shangxey Qatnash Uniwérsitétigha bir yilliq bilim ashurushqa mangdurdi (Shangxeydiki ders bashlinip kétidighan bolghachqa, men teqsimat netijisini élan qilish waqtini saqlimayla Shangxeyge kétip qaldim). Bu ishlardin burun, manga yene bir ish yüz berdi. U bolsimu, shu waqittiki mektep partiye komitétining 1-qol bashliqi Zhang Yang ependi méni öz ishxanisigha chaqirip, manga mundaq dédi: «Biz sizni ‹kadirliqqa mexsus terbiyilesh obyékti› qilip békitkinimizge bir qanche yil boldi. Hazir sizning aldingizda ikki yol bar. Uning biri memuriy xizmet bilen shughullinish. Undaq qilsingiz siz manga oxshash bashliq bolisiz. Öz aldingizgha shopuringiz, öz aldingizgha ashpizingiz bar bolidu. Köpinche waqitlarni her xil ziyapetlerge qatniship, waqtingizni rahet bilen ötküzisiz. Bundaq xizmetning japasimu bar, emma uning japasi unchiwala éghir emes. Uning üstige Uyghurlar ichide bashliqlar kem emes. Sizning aldingdiki 2-yol öz kespingiz bilen shughullinish. Bashliq bolush bilen sélishturghanda, bu yol tolimu japaliq, hemde uningda bashliq bolush bilen oxshash derijide bay bolghilimu bolmaydu. Emma Shinjangdiki az sanliq millet yashliri ichidin hazirghiche sizdek oquyalighan adem chiqip baqmighan. Eger bu yolni mangsingiz, siz öz millitingiz üchün bir boshluqni toldurisiz. Shunglashqa bir qanche kün oylinip, qaysi yolni tallaydighanliqingiz heqqide bizge jawab béring.»

Men bir qanche kün oylandim, hemde mektep rehberlirige özümning kesip bilen shughullinish yolini tallighanliqimni éyttim. Men u chaghda hayatning meqsiti we qimmiti heqqidiki yuqiridiki 8 baldaqni bilmeyttim. Manga ularni héch kim ögetmigen. U chaghda ashundaq mesililerni téma qilghan maqale-kitablarmu tépilmaytti. Emma yuqiriqidek qararni élishta, men mundaq 3 amilni közde tutqan idim: (1) Men öz kespimni söyettim, hemde chet elge chiqip, eng yuqiri pelligiche oqush ghayem bar idi. Uningdin bashqa, men shu chaghda öz kespim bilen shughullansam, millet üchün chongraq töhpe qoshalaydighanliqimgha ishinettim. (2) Memuri xizmetni yaxshi körmeyttim. Men her derijilik oqughuchilar xizmetlirini ishlesh jeryanida yuqiridikilerni razi qilsam oqughuchilarni razi qilalmaydighan, oqughuchilarni razi qilsam yuqiridikilerni razi qilalmaydighan, öz-özümge ige bolalmay, bir qorchaqqa oxshash rol élishqa mejburi bolidighan ehwallargha köp qétim yoluqtum. Hemde her qétim qattiq wijdan azabi tartip, nurghunlighan kéchilerni uyqusiz ötküzdüm. (3) Men könglüm rawa körmigen ishlarni qilalmaymen, yalghanchiliq qilalmaymen, hemde könglümdiki héssiyatlirimni ichimde saqliyalmay, shu waqitning özidila chirayimda ipadilep qoyimen. Eyni waqittiki Uyghur diyarida bashliq bolup yashash üchün zörür bolghan bir qisim «maharetler» mende bolmighachqa, men özümning «bextiyar zaman» gha mensup mudditining anche uzun’gha barmaydighanliqigha toluq ishen’gen idim.

2-resim: Béyjingda 1979-yili 5-ayda ötküzülgen Junggo memliketlik oqughuchilar birleshmisi 19-nöwetlik qurultiyining xatire resimidin bir körünüsh. Shu qétim memliketlik oqughuchilar birleshmisining re’is we mu’awin re’isliri shu waqittiki eng yuqiri derijilik Junggo dölet rehberliri bilen bir qatarda, yeni 1-qurda olturghan bolup, shularning qatarida menmu 1-qurda olturghan idim (soldin 3-kishi). Birinchi qur ongdin birinchi kishi shu waqittiki memliketlik oqughuchilar birleshmisining re’isi Wu Shawzu ependi bolup, u kéyinche memliketlik tenterbiye komitéti (ministir derijilik orun) ge 1-qol bashliq boldi. Bu resimning uzunluqi 80 santimétir kélidighan bolup, bu yerdikisi ashu resimning kichikkine bir qismi. Uning yene 2 qismini töwende 3- we 4-resim qilip berdim. Bu resimler bu yerde peqet öz hayatimgha a’it bir qisim tarixiy xatiriler süpitidila ishlitilgen bolup, ularni uningdin bashqiche chüshiniwélish muwapiq emes.

3-resim: Béyjingda 1979-yili 5-ayda ötküzülgen Junggo memliketlik oqughuchilar birleshmisi 19-nöwetlik qurultiyining xatire resimidin 2-körünüsh. Birinchi qur soldin 4-kishi Seypidin Ezizi ependi bolidu. Shu qétim 1-qurda olturghan Uyghurlardin Seypidin Ezizi ependi bilen men ikkimizla bar iduq.

4-resim: Béyjingda 1979-yili 5-ayda ötküzülgen Junggo memliketlik oqughuchilar birleshmisi 19-nöwetlik qurultiyining xatire resimidin 3-körünüsh. Bu resimning birinchi qurida eyni waqittiki dölet rehberliridin Xua Gu’ofeng, Deng Shawping, Ye Jyenying we Xu Yawbanglar bar.

5-resim: NASA merkizi JPL ning ishiki yénida. Bu resim 2015-yili 9-ayda tartilghan.

Men özümning 1983-yilidiki ashu qararimgha hazir azraqmu pushayman qilmaymen. Uning eksiche, men uningdin tolimu razi we uninggha tolimu xushal. Men hazir yurtimiz we xelqimiz üchün ish qilip bérish jehettiki bir qisim erkinliktin mehrum qaldim. Yeni, nutuq sözlep, yash-ösmürlerni righbetlendürüsh, shu arqiliq «chong tesir körsetküchi» bolush méning bir qiziqishim, talantim we arzuyum idi. Men Ürümchide oquwatqan yillarda «Men qandaq ögendim?» dégen témida bir qanche ottura mekteplerde léksiye sözlep, nahayiti yaxshi ünümge érishken idim. U léksiye kéyinche radi’oda köp qétim bérilip, hemde uning mezmuni gézit-zhurnallargha bésilip, nahayiti yaxshi ijabiy tesirlerni körsetken idi. Men undaq ishlarni hazir peqet chet eldila qilalaymen, hemde azraqtin qiliwatimen. Özüm bilen oxshash halette turuwatqan bashqa bir qisim kishiler érishiwatqan imtiyazlargha men érishelmidim. Emma men hazir özümning kontrolluqi astida emes, özümde yoq nersiler üchün ah urmay, özümde bar nersilerni ésimdin chiqarmay, we ulargha chongqur raziliqimni we rehmitimni bildürüp, özüm qilalaydighan ishlarda qattiq tirishchanliqlarni körsitip, kötürenggü rohluq bir halette yashawatimen. Men hazirmu yenila izdinish we öginish basquchida. Yéngidin öginiwatqan bilimlerni öz emeliyitim bilen birleshtürüp, bir qisim yéngi heqiqetlerni chüshiniwatimen. Adem öz-özidin dawamliq «Men néme üchün yaralghan? Mende qandaq xuruchlar bar? Men özümge artilghan mejburiyetlerni toluq ada qilalidimmu? Men özümdiki yoshurun qabiliyetlerni toluq ishqa salalidimmu? Men özümning hazirqi haliti bilen yaratquchimizgha yüz kéleleymenmu?» dep sorap tursa, hemde özi qilalaydighan ishlarning hemmisini qilishqa intilse, özi körsiteleydighan tirishchanliqlarning hemmisini körsetse, andin u tirishchanliqlardin qandaq netije chiqishini yaratquchimizgha qoyup qoysa, her bir adem ajayip ishlarni qilalaydiken. Öz hayatidin ajayip huzurlinalaydiken. Men hazir mushundaq bir heqiqetni yash-ösmürlirimizge bildürüp qoyush üchün tirishiwatimen. Mezkur yazmimu ashundaq tirishchanliqning bir qismi. Eger hazir oqush qizghinliqi töwenlep kétiwatqan ukilar bu yazmidin bir az nep alalisa, men öz emgikimdin razi bolimen, hemde men uni yaratquchimizning manga bergen tartuqi, dep chüshinimen.

Men özümning «Ghayini ré’alliqqa aylandurushning sirliq qanuniyiti» dégen maqaliside bir adem yaki bir guruppa kishiler öz arzusini ishqa ashurushta muweppeqiyetlik bolush üchün qandaq qilishi kérekliki heqqidiki bir qisim ilmiy nezeriyilirini bayan qildim.  Özümning «Buyrulghan yardem we tirishchanliq—Bedri urushidin oylighanlirim» dégen maqaliside bir qowm közligen nishanni ishqa ashurushta muweppeqiyetlik bolush üchün qandaq qilishi kéreklikining bir qisim diniy pakitliri we özümning analizlirini otturigha qoydum.  Mezkur maqale yuqiridiki 2 parche maqalining dawami bolup, uningda her bir adem öz hayatini menilik we muweppeqiyetlik ötküzüshte qandaq qilishi kéreklikining diniy ispatliri we pisxologiye ilmidiki bir qisim nezeriyilerni teswirlidim.  Men öz hayatini israp qiliwetmey, uningdin ünümlük paydilinishni isteydighan barliq qérindashlargha bu 3 parche maqalini birleshtürüp oqup, ularda bayan qilin’ghan mezmunlarni toluq özleshtürüwélishni tewsiye qilimen.

Qérindashlarning diqqitige:

Men kéyinki ikki Jüme küni seper üstide bolidighan bolghachqa, kéyinki ikki hepte ichide torlargha yéngi téma yolliyalmaymen. Allah buyrusa yéngi téma chiqirishni seperdin qaytip kélipla yene dawamlashturimen. Tordashlarning bu ishtin xewerdar bolup qélishini soraymen.

Paydilinish Matériyali:

Nouman Ali Khan | "Between the Lines" | #YC2015

https://www.youtube.com/watch?v=qHRZADvSFfY

Bu maqalini inimiz «Pidakar» tehrirlidi.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Visits Number