Erkin Sidiq: Nam-Ataq, Kishilik Turmush we Mejburiyet

Nam-Ataq, Kishilik Turmush we Mejburiyet

Erkin Sidiq

2015-yili 7-ayning 17-küni

Kona yéziq nusxisi:

Köpinche qérindashlargha melum bolghinidek, bir adem üchün nam-ataq yaritishqa qarighanda uni qoghdap we saqlap méngish köp teske toxtaydu. Shunglashqa biz dawamliq yéngidin nam-sherepke érishken kishiler toghrisidiki xewer-doklatlarni anglap turush bilen bille, birer muhim ishta xataliq ötküzüp, özining nam-sheripige dagh keltürgen kishiler toghrisidiki xewer-doklatlarnimu anglap turimiz. Bulupmu men bundaq ishni Amérika taratquliridin her yili bir qanche qétim anglap yaki körüp turimen. Men anglap we körüp turidighan özining nam-sheripige dagh keltüriwalghan kishilerning ichide Amérika prézidéntige oxshash meshhur siyasonlar, hemde Holliwud (Hollywood) tiki dangliq kino artisliri bar.

Shunglashqa namgha érishken her bir adem üchün qandaq qilip özining nam-sheripini saqlap méngish bir intayin éghir wezipe bolup tuyulidu. Bundaq ademler adettiki ademlerge qarighanda her bir gep-söz we ish-herikette nechche hesse, hetta nechche on hesse diqqet qilmisa, dawamliq eynekke qarap turmisa, dawamliq özini bilep turmisa, we dawamliq öz-özidin «Men kim? Hazir ishlarni qandaqraq qilip kétiwatimen? Men bashqilarning kütken yéridin chiqiwatimenmu? Hazir qaysi jehetlerde bekrek tirishishim kérek?» dep sorap turmisa bolmaydu.

Bir ademning qattiq ishlep, muweppeqiyet qazinip, andin nam-ataqqa ige bolush jeryani xuddi bir ademning jem’iyette belgilik qimmet yaritishni tüp meqset qilip, qattiq ishlep, shirket qurup, shirketni muweppeqiyetlik qilishi bilen oxshiship qalidu. Eger siz jem’iyette belgilik qimmet yaritish meqsitide shirket qursingiz, siz saxtipezlik qilmaysiz, adem aldimaysiz, yalghan gep qilmaysiz, heqiqiy ménide, özingizning barliqini atap turup shirket üchün ishleysiz. Andin shirket muweppeqiyetlik bolup, uning «qoshumche mehsulati» süpitide siz bay bolisiz. Shirkitingizdiki bashqa barliq xadimlarmu bay bolidu. Amérikidiki dangliq karxanichilarning terjimihalini körsingiz, ularning köpinchiside yuqiriqidek alahidiliklerni bayqaysiz. Eger siz peqet pul tépip, téz bay boliwélish üchün shirket qursingiz, siz köpinche hallarda yuqirida déyilgen ishlarning qarimu-qarishisini qilishingiz, shuning bilen shirket yaxshi mangmay, baymu bolalmasliqingiz mumkin. Men Shimaliy Kaliforniyediki dunyagha dangliq yuqiri téxnologiyelik shirketler bazisi bolghan Kirimni Jilghisi (Silicon Valley) da bashqilar bilen shirikliship, bir qanche shirket qurush jeryanida, özüm shérikleshken kishiler ichide ashundaq ademlerdin bir-qanchini uchrattim. Men u shirketlerning inzhénérliq ishlirigha yaki téxnologiyisige mes’ul mu’awin re’islik wezipisini öz üstumge alghan bolghachqa, shirketning bash lidérliri (bashliqliri) sadir qilghan héliqidek ehwalni özgertishke küchüm yetmidi. Biz eyni waqtida yéngi qurghan shirketlirimizge «uruqluq meblegh» hel qilalmasliqimizgha dunyaning optika sana’itining töwen’ge qarap méngishi asasiy seweb bolghan bolsimu, uninggha yuqiridikidek yalghanchiliq illetlirimu azraq seweb bolghan.

Eger siz peqet nam-ataqqa érishish üchünla qattiq tirishsingiz, köpinche waqitta meqsitingizge yételmeysiz. Emma özingizdin bashqa ademler we jem’iyet üchün melum qimmet yaritish yolida özingizning barliqini atap, heqiqiy ménide qattiq tirishsingiz, siz muweppeqiyetlik bolup, nam-ataq we bayliq sizge ashu muweppeqiyetning «qoshumche mehsulati» bolup özlikidin kélidighan ishlar köp.

Nam-ataq üchün tirishidighanlarning beziliri a’ilisidikilerni gollaydu, dostigha xiyanet qilidu, we milletni aldaydu. Hemde öz tirishchanliqini meghlubiyet bilen tamamlaydu. Yaki bolmisa ular desliwide muweppeqiyet qazansimu, érishken nam-shöhriti waqitning siniqidin ötelmeydu. Köpinche waqitlarda ularning yéqilghusi tügep kétip, érishken nam-ataqliri bilen meghrurlinip kétip, belni qoyiwétip, burunqidek tirishmay, asta-asta töwen’ge qarap méngip, axiri burunqi izigha chüshüp qalidu. Beziliri hetta burunqi ornidinmu töwenrek orun’gha chüshüp kétidu. Men hazirghiche bolghan ömrümde bundaq ademlerdin bir qanchini uchrattim.

Nam-ataq istiki hemme ademlerde bar. Yeni Allah insanlarni yaratqanda, ularni ashundaq xususiyet bilen bille yaratqan bolup, nam-ataqqa intilish hemme insanlarning tebi’iy xususiyiti. Shunglashqa nam-ataqqa érishse éghizida démisimu, könglide hemme adem xosh bolidu. Emma, oxshimighan ademlerde nam-ataq qoghlishish istikining derijisimu oxshash bolmaydu. Méning yuqiridiki bayanlirim bir omumiy bayan bolup, u hergizmu men emeliyette bilidighan yaki tor dunyasida tonushqan bir qanche ademlerge qaritilghan emes. Hemde u nam-ataqqa heddidin ziyade bek qiziqidighan, uninggha érishish üchün waste tallimaydighan, hemde nam-shöhretke érishish üchün milletning menpe’etini pütünley bir yaqqa qayrip qoyidighan kishilerge qaritilghan.

Men kichik waqtimda balilar bashlan’ghuchta 5 yil, ottura mekteptimu 5 yil oquytti. Men ottura mektepni Aqsu 1-Ottura Mektepte 1971-yilidin 1976-yilighiche oqughan. Shu chaghda sinip bashliqi, mektep oqughuchilar oyushmisining mes’uli, bir jem’iyet tekshürüsh gurupisining mes’uli, we bir oqughuchilar shé’irlar toplimining mes’uli dégen’ge oxshash bir qatar wezipilerni öz üstümge alghan. Hemde hemme penlerdiki hemme derslerni pewqul’ade yaxshi oqughan. Toluqsiz 3-yilliqtiki waqtimda toluqsiz 2-yilliqning oqughuchilirigha matématika dersi ötüp baqqan. Shundaq bolghachqa men shu mezgildila bir az nam-ataqqa érishken. Bundaq ehwal men aliy mektepke kirgendin kéyin yene bashlinip, shuningdin kéyin izchil türde dawamliship keldi. Shunglashqa men nam-sherepke érishken bir adem yérim yolda meghlup bolup ketmey, özi érishken nam-sherepni saqlap méngishi üchün qandaq yashishi kéreklikini bir az bilimen.

Yéqinda Uyghurche torlarda «meshhurluq», «nam-ataq», we «shöhretpereslik» üstidiki paranglar köp boldi. Undaq paranglar hazirmu dawamlishiwatidu. Shuning bilen men yéqinqi bir qanche hepte ichide ashundaq «meshhurluq» üstidiki bes-munazire üchün azraq yéngi bilim teqdim qilalarmenmu, dep oylap kelgen idim. Tosattin men birer yilning aldida uchratqan, hemde özüm nahayiti yaxshi körüp saqlap qoyghan bir parche In’glizche maqalini uchritip qaldim. U maqale Amérikidiki bir dangliq yash ziyaliy melum bir sorunda özi toghrisida sözligen bir léksiyining tékisti bolup, uning témisi «Nam-ataq, kishilik turmush we mejburiyet heqqide» din ibaret. Men mezkur maqalide ashu maqalining mezmunini tonushturimen. Bu yerde men eslidiki maqalining aptorining ismini waqtinche «Oyghan» dep élip turup, u aptorni oqurmenlerge kéyinche bir muwapiq peytni tépip tepsili tonushturimen.

Töwendikisi Oyghanning nutuqining asasiy mezmunliri. Eger men uninggha öz köz-qarishimni qoshmaqchi bolsam, uni bir ayrim «ilawe» sheklide qisturup qoyimen.

Salam! Méning ismim Oyghan. Men bu yil 36 yash bolup, méning 6 balam bar. Men hayatimni özüm eng yaxshi köridighan bir kespni qilip ötküzüwatqanliqidin tolimu razimen.

Men hayatimning eng deslepki waqtidin bashlapla özümde muqeddes kitab we uning tilini öginishke yüksek qiziqish yétildürdüm. Men hazir muqeddes kitabni teshwiq qilishni we uning qedrige yétishni tüp meqset qilghan bir institutni mangduruwatimen. Mushundaq yüksek qiziqish méning aldinqi 16 yilliq hayatimni nahayiti aldirash ötküzüshke seweb boldi. Shu jeryanda men özüm angliq halda bilmey turup, bezi chembirekler ichide dangliq bolup qaldim. Qalghanlirida bolsa yaman nam bilen dang chiqardim. Men ders ötiwatqili we léksiye sözlewatqili uzun yillar boldi. Hazir tosattin her qétimliq léksiyidin kéyin kishiler bir-birini yan’gha ittirwétip méning qéshimgha kélip, men bilen qol éliship kürishidighan, men bilen resimge chüshidighan, we manga méning ularning hayatini qandaq yaxshi tereplerge özgertkinimni deydighan bir xil ehwal körülüshke bashlidi. Bu manga özüm toghriliq emes, bashqa birsi toghriliq yüz beriwatqan ishtek tuyilidighan bolup, köpinche waqitlarda etirapimdikiler bashqa bir kishi toghriliq sözlewatqandek tuyuldi. Méning mushundaq özlüksiz küchliniwatqan obrazim méni öz xizmitimning qandaq bashlan’ghanliqi we uning hazirqi tereqqiyat ehwali heqqide chongqur oylinishqa mejburlidi. Emeliyette u méni özüm hazir érishken orun heqqide qayta-qayta oylinishqa qistidi. Men töwende siler bilen ortaqlishidighan ishlar özümning burunqi ehwali heqqidiki eslimiliri bolup, u yene men Oyghanning peqet özüm toghrisidiki bahalirimdinla ibaret. Men hazir deydighan gep-sözler hergizmu bashqa bir ammiwiy nutuqchi, ziyaliy, pa’aliyetchi yaki lidérgha mas kelmeydu.

Hayatta yüz béridighan hemme ishlar bir xil sinaqtin ibaret. Men özüm érishken nam-sherepni yaratquchimiz manga ata qilghan ozuq yaki quwwetning bir qismi dep oylaymen. Men undaq bir sherepke layiq emes bolishim mumkin, emma men hazir uninggha érishtim, shunglashqa men uni bir ulughwar meqset üchün xizmet qildurushning eng yaxshi usulini tépip chiqishim kérek. Biz hemmimiz yaratquchimiz ata qilghan sowghatlar, shara’itlar we qiyin ötkellerge qarita ene shundaq yol tutushimiz kérek.

Melum menidin élip éytqanda, nam-ataq yaratquchidin kelgen heqiqiy némettur. U desliwide méni dunyadiki nahayiti dangliq ziyaliylar we tetqiqatchilarning yardimige érishish imkaniyitige ige qildi. Uningdin bashqa muqeddes kitab we uning tili üstide nahayitimu qimmetlik tetqiqatlarni élip bériwatqan, emma dunya asasen bilmeydighan bir qisim kishiler bar bolup, ular méni özlükidin izdep kélip, manga özlirining tetqiqat netijilirini sowgha qildi. Bu tetqiqatlarning bir qismi özige xas alahidilikke we ademni hang-tang qalduridighan derijidiki qimmetke ige bolup, eger ular bolmighan bolsa, men öz xizmitimni hazirqidek qilalmighan bolattim. Méning nam-atiqim ularning tetqiqat netijilirini men arqiliq yoruqluqqa chiqirishqa türtke bolghan bolup, men ularning manga ashundaq bir pursetni berginidin intayin chongqur minnetdarmen. Méning nam-atiqim manga yene bir-birining xizmitini toluqlaydighan, emma burun öz-ara tonushmaydighan kishilerni öz-ara tonushturup qoyush pursitini ata qildi. Shunglashqa hazir bu jehette keng da’irilik öz-ara hemkarlishish ishliri yüz bériwatidu. Eger mende hazirqidek ammiwiy obraz bolmighan bolsa, bundaq ishlar méning bahanemde yüz bermigen bolatti.

Men ijtima’iy munasiwetni astiraq ögineleydighan bir adem. Burun men üchün 15 ademge léksiye sözlesh bilen 50 ming ademge léksiye sözleshning héch qandaq perqi yoq idi. Emma méning namim chiqqandin kéyin, men nurghun egri-toqayliqlarni bashtin kechürüp, andin men peqet özümnila chüshinip, bashqilarni chüshenmisem bolmaydighanliqini tonup yettim.

Men eng desliwide özüm bilen resimge chüshiwélish üchün kelgen kishilerni uchratqanda hem ulargha heyran qalghan, hem ulardin sesken’gen idim. «Manga bir naxsha cholpinigha oxshash mu’amile qilidighan qandaq bir tetiqsiz qiliq bu?» dep oylighan idim. Emma, kéyinche burun men özümmu ashu kishiler bilen oxshash bir salahiyettiki adem ikenlikini tonup yettim. Özümning xata qilghanliqini, özümningki toghra dep oylap, bashqilargha köngül bölmiginimni hés qildim. Shunglashqa men undaq qiliqlirimni özgertmisem bolmidi. Bir mezgil waqittin kéyin men burun hergizmu özümning oqughuchilirini chüshinishke urunup baqmighanliqini hés qildim. Men hazir jama’et ichige chöküwatimen. Shuning bilen köpchilik bilen méning munasiwitim yéqinliship, ular méning léksiyilirimdin bashqiche menpe’et éliwatidu.

Ilawe: Siz bir ademge terbiye qilghanda, peqet u adem sizning uninggha heqiqiy türde köyüniwatqanliqingizni toluq hés qilghandila, andin siz qilghan terbiye yéterlik ünümge érishidu. Undaq bolmaydiken, meyli siz qanchilik bilimlik bolup kéting, meyli siz qanchilik dangliq bolup kéting, meyli siz qilghan gep-sözler qanchilik toghra, qanchilik dana we qanchilik qimmetlik bolsun, qarshi terep sizning héch qandaq gep-sözliringizni heqiqiy türde qobul qilmaydu.

Eger men kishilerning qandaq qilip hazirqidek bir haletke kelgenlikige, yaki ularning nedin kelgenlikige hörmet qilmaydikenmen, bashqilar aldida özümni özümdin üstün turidighan kishilerni közge ilmaydighan, we ular toghrisida qalaymiqan höküm chiqiridighan bir adem qilip körsitip qoyidikenmen. Men bilen bir parche resimge chüshiwélishni iltimas qilghan bir adem kéyinche bu qilghinimdin minnetdar bolup, shuning netijiside méning ilmiy eserlirimni a’ilisidiki bashqa kishiler bilen we dostliri bilen hembehrimen bolidighan bir adem bolup chiqip qélishimu mumkin. Men bilen bille resimge chüshken bir adem kéyinche men toghruluq yaxshi sözlerni tarqitishi mumkin. Bu heqte héch néme dep bolghili bolmaydu. Kishiler méning léksiyilirimni nechche yüz sa’et anglap, shu arqiliq men bilen rohiy baghlinish hasil qilghan bolushi mumkin. Ular méning léksiyilirimni waste qilip turup, yaratquchimizning ularning öz hayatlirida bir özgirish hasil qilip bérish némitige érishkendek hés qilishimu mumkin. Ashundaq bir ehwalda, ularning méning yenimgha kélip, men bilen bir parche resimge chüshiwélishni telep qilishining ular üchün chong qimmiti bar bolushi mumkin. U manga bolghan muhebbet we minnetdarliqning namayendisi bolushi mumkin. Eger men ularni ret qilsam, özümge héch qandaq ziyan bolmaydu. Emma, méning ashu qiliqim ularning héssiyatini yarilandurup, ularni ümidsizlendürishi mumkin. Men bu ishni qarshi terepning meydanida turup oylash arqiliq ögendim. Emma, méning bashqilarning men bilen resimge chüshiwélishigha yol qoyishimni «özini körsitish» dep oylaydighanlar dawamliq chiqip turidu. Men ulargha «Qandaq oylisingiz oylawéring», deymen.

Ashundaq ish kem dégendimu méning béshimdin ötti. Buningdin 14 yil burun méni héch kim bilmeytti. Men hazirmu 14 yildin burunqi men bilen oxshash. Men hazir burunqigha qarighanda köprek tejribe toplighan bolup, bir qisim ishlarni burunqidin yaxshiraq chüshinimen. Emma, Féyisbuk (Facebook) ta hazir méning yérim milyon egeshküchilirim bar bolghanliqi üchünla bir orni östürülgen rohaniy zat bolup qalmidim. Méning xizmitim, töhpem, kespiy bilimimning da’irisi we méning hazirmu dawamlishiwatqan qiziqishimning hemmisi asasen birla sahege merkezleshken. Özümning ashu kespiy sahesining özidimu men özüm bir ziyaliy bolmastin, men peqet heqiqiy ziyaliylar bilen keng xelq ammisi otturisida köwrüklük rol oynighuchi. Emeliyet del ene shundaq. Emma, men shuni bayqidimki, dinimizning ishen’güchilirining nahayiti köp qismi bir jem’iyet erbabigha mu’amile qilghanda bir qanche jehetlerde ashqunluq qilip qoyidiken. Men duch kelgen ijabiy ashqunluqlardin mundaqliri bar:

(1)«Men peqet sizning léksiyeliringiznila anglaymen. Méning bashqa birsige éhtiyajim yoq.»

Men sizning manga körsetken muhebbitingizge rehmet éytimen, emma siz özingiz yaxshi köridighan kishilerning da’irisini kéngeytmisingiz bolmaydu.

(2) «Men er-xotunluq munasiwet, a’ile turmushi, chüshkünlishish, zeherlik chékimlikke öginip qélish, özini öltüriwélishqa intilishke oxshash éghir mesililerni qandaq hel qilimen?»

Men özüm hazir qiliwatqan ishta hem bir oqutquchi, hem bir oqughuchi. Siz duch kelgen mesililer nahayiti éghir mesililer bolup, siz ularni bir terep qilish üchün salahiyiti toshidighan meslihetchilerni tapmisingiz bolmaydu. Siz méni bundaq ishlarni yaxshi qilalaydu, dep oylishingiz mumkin, emma men sizge paydidin ziyanni köprek ekilip bérishim mumkin.

Lekin, men siz duch kelgen qiyinchiliqlar, mesililer we qiyin ötkellerni chüshinishni isteymen. Chünki men ularni chüshensem, ularni bashqilargha anglitalaymen, hemde sizge we bashqilargha paydiliq bolidighan bezi meslihetlerni béreleymen. Men mushundaq bir puzitsiye tutup kéliwatqili xéli uzun boldi. Men kishilerdin kelgen élxetlerni oqup, keng jama’et bilen munasiwetlik bolghan ishlarni xatirliwélip, ularni özümning léksiyiliride otturigha qoyimen. Manga her küni bir ming parchidin artuq élxet kélidu. Eger men ularning hemmisige jawab bersem, mesilen, bir elxetke bir minut waqit serp qilsam, u halda men öz ömrümni bashqa héch qandaq ishni qilmay ötküzsem bolidu.

(3) «Bu ishta peqet sizla manga yardem qilalaysiz. Bu so’algha sizdin bashqa adem jawab bérelmeydu.»

Yardem yaratquchimizdin kélidu. Mendin emes. Méning sizge yardem qilish könglümning barliqida gep yoq, emma men yardem qilalmasliqim mumkin. Men yéqinda bashqilar manga élip kelgen bir qisim so’al yaki mesililerni ashu sahelerde kespiy salahiyetke ige bashqa kishilerge yetküzüp berdim.

--Siz Méning élxétimge yaki bizge léksiye sözlep bérish telipimge jawab qayturmidingiz. Shuningdin qarighanda siz peqet mushu dunyaghila qiziqidighan, ümmetler bilen ularning qiyinchiliqlirigha köngül bölmeydighan birsi ikensiz.

--Némishqa bizning jama’itimizni ziyaret qilmaysiz? Biz kichik bolghanliqimiz üchün, shundaqmu? Siz peqet chong sorunlarnila yaxshi körisiz. Men sizdin hemmeylen’ge teng köngül bölüshingizni ümid qilattim. Qarighanda siz undaq qilmaydighan oxshaysiz. (Neqil tügidi)

Men uchrighan selbiy ehwallarning hemmisini bu yerde tizip chiqish mumkin emes, emma méningche siz yuqiridiki qurlardin bir omumiy chüshenchige ige boldingiz. Men tedriji halda mundaq bir ishni tonup yettim: Bizning köpligen dindash qérindashlirimiz ya jama’et erbabini intayin yaxshi köridu, ya ularni chish-tirniqighiche öch köridu. Bu ikki qutupning otturisida turidighanlar anche köp emes.

Beziler men sözligen léksiyilerning ichidiki birersidin ümidsizlinip qalsa, ular shuningdin kéyin méning léksiyilirimdin ömürlük qol üzidu. Bu kishilik munasiwetke qollinilghan emeliyetke uyghun kelmeydighan usuldur. Siz qilghan bir éghiz söz üchün sizning dostliringiz yaki a’ile kishiliringiz sizdin menggülük qol üzgen bir ehwalni tesewwur qilip béqing. Biz bir-birimizning pikrige qoshulmisaq boliwéridu. Bezide menmu xata gep qilip salidighan bolup, sizning méning pikrimge qoshulmighanliqingizni toghra chüshinishke bolidu. Men shuningliq bilen bir sheytan’gha özgirip qalmaymen. Insanlarning mukemmelliki peyghember eleyhisalam bilen axirlashqan.

Biz duch kelgen mesililerning hemmisini bir terep qilalaydighan birer adem mewjut emes. Bir ademdin ashundaq ümid kütüsh ré’alliqqa uyghun ish emes, muwapiq ish emes, hemde saghlam ishmu emes. Men özümning léksiyiliride bezi muhim ishlarni tilgha almay ötüp kétidighan ish dawamliq yüz bérip turidu. Men bezi jama’etlerni ziyaret qilalmaydighan ishlarmu dawamliq uchrap turidu.

Men burun 15 oqughuchigha ders ötüp yurginimde dersimdiki oqughuchilar mendin her bir mesilige nisbeten özümning éniq meydanini ipadileshni telep qilmighan idi. Emma men nam-ataqqa érishkendin buyan kishilerning manga bolghan ümidimu özgergendek qilidu. Men undaq ehwalgha toghra mu’amile qilip, bezi mesililer üstide öz-qarashlirimni otturigha qoymasliqtiki seweblerni chüshendürüp qoyushqimu tirishimen.

Men kichik waqtimda dunya xuddi bir aq qeghezdiki qara-renglik xetlerdek addiy idi. Uningdin kéyin waqitning ötüshi bilen men özümning dinimiz we xelq’araliq siyasetler üstidiki nurghun qarashliri, pikirliri we yekünlirining tolimu addiy we xam ikenlikini tonup yettim. Men arqigha bir qedem chékinishni, özümge semimiy mu’amile qilishni, we «méning bilimim yéterlik emes» likini xoshalliq bilen étirap qilishni ögendim. Eger men léksiye sözlesh meydanidin paydilinip, özüm toluq chüshenmeydighan mesililer üstide xalighanche pikir qatnashtursam, tolimu mes’uliyetsizlik qilghan bolimen.

Köpinche waqitlarda men keng xelq ammisi mendin dinimiz bilen munasiwetlik hemme mesililer üstide awazimni dawamliq anglitip turushni ümid qiliwatqandek, mende özüm toluq chüshenmeydighan mesililerge nisbeten süküt qilip turush hoquqi yoqtek hés qilimen. Men mushu pursettin paydilinip, silerge mundaq bir ishni éytip qoyay: Yuqiridiki ishlar qet’iy yüz bermeydu. Silerni ümidsizlendürüp qoysammu, men özümning tesir küchidin paydilinip, özüm yéterlik derijide chüshenmeydighan mesililer üstide pikir bayan qilmaymen. Men özümning xususiy turmushida silerge démey turup özümni melum bir dawagha ataymen. Dinda silerge démey turup melum bir meydan tutimen. Siyasettimu silerge démey turup melum bir yolni tallaymen. Méning yuqiriqidek ishlarni silerge déyishni xalimasliqimdiki seweb, silerge xata chüshenche bérip qoymasliq. Yeni, silerning yuqiridiki sahede otturigha qoyghan köz-qarashlirimni özümning diniy bilimi bilen munasiwetlik, dep oylap qélishinglarning aldini élish. Méning hemme köz-qarashlirimning muqeddes kitabimiz bilen munasiwetlik bolushi natayin. Diniy lidérlerningmu siyasiy köz-qarishi bar bolidu. Emma undaq köz-qarashlar diniy köz-qarash bolalmaydu. Mushu jehetlerde men özümge melum miqtardiki mes’uliyetler yüklen’genlikini hés qilimen. Shuning bilen yaki süküt qilimen, yaki bolmisa bir qisim mesililerni ashu sahelerde heqiqiy ilim salahitige ige kishilerge ötünüp bérimen. Méning buningdin 14 yil burunqi bir qisim köz-qarashlirim shexsiy köz-qarashlar bolup, ular unchiwala diniy qimmetke ige emes idi. Hazir Féyisbukta méning yérim milyon egeshküchilirim bar. Men ulargha shuni xoshalliq bilen jakarlaymenki, buningdin 14 yil burun mewjut bolghan héliqidek ehwal hazirmu héch qandaq özgergini yoq.

Méning etirapimda méni yaxshi chüshinidighan a’ile ezalirim we yéqin dostlirim bar bolup, ular men nam-ataqqa érishishtin jiq burunla méni obdan biletti. Bu jehette men özümni nahayitimu teleylik adem, yaki Allahning rehmitige érishken adem, dep hés qilimen. Bu kishiler méni bir diniy zat dep oylimaydu. Shunglashqa men ularni özümning rizqi (rizq) dep hésablaymen. Men ular üchün peqet bir addiy adem. Ular bilen méning otturumda resmiy edep-qa’ide mewjut emes, hemde özüm heqqide heddidin ziyade köptürwétilgen bir obrazmu mewjut emes. Men buning üchün yaratquchimizgha rehmet éytimen.

Men ashu yéqinlirim bilen bille yashap, dawamliq ulargha özümni bahalitip turimen. Ular méning bir möjizilik adem bolush salahitige ige emeslikimni, bir jüp er-xotunning 15 yashliq balisi bilen bir qétim parangliship qoyushum bilenla u balining mesilisi yaki ashu a’ilining mesilisi pütünley hel bolup ketmeydighanliqini nahayiti yaxshi bilidu. Ular sorighanda men ulargha meslihet bérimen, emma köpinche waqitlarda men bir meslihet bergüchi salahiyiti bilen emes, meslihet qobul qilghuchi salahiyitide turup ish qilimen. Yaxshi yéri, ular méni bir muwapiq orun’gha qoyup, meyli men soray yaki sorimay, meyli men anglashni xalay yaki xalimay, ular dawamliq türde manga özümni bir téximu yaxshiraq adem qilishqa paydiliq bolghan meslihetlerni béridu. Men buning üchün yaratquchimizgha rehmet éytimen.

Men uzaqqa sozulghan emeliyettin mundaq bir ishni bayqidim: Özümning qandaq adem ikenliki heqqidiki heqiqiy baha yighin-konféréslardin kelmeydu, léksiyilerdin kelmeydu, we intérnéttiki inkaslardinmu kelmeydu. Belki undaq baha méning etrapimdiki ashu bir guruppa semimiy dostlurum we yéqin uruq-tughqanlirimdin kélidu. Mana shular manga heqiqiy ehwalni eynen dep béridu. Men buning üchün yaratquchimizgha rehmet éytimen.

5. Nam-Ataq Köptürmichilikke Ong-Tanasip Bolidu, Emma Men Uninggha Perwa Qilmaymen

Manga bashqilargha iman ata qilalighudek qabiliyiti bar, dep qaraydighan kishiler bar. Shundaqla manga Dejjal (Dajjal) gha oxshash qebih niyetlik adem, dep qaraydighan kishilermu bar. Bu ikki xil kishilerdiki ortaqliq shuki, ular xata halda mende bashqilarning yürikining ichige qarap, ulardiki semimiylikning derijisini dep béreleydighan qabiliyet bar, dep oylaydu.

Bizning güzel dinimizda, biz kishilerni bir peyghember derijisige kötüriwetmey turup, ularning qelbide melum derijidiki güzellik barliqini étirap qilimiz. Biz kishilerning buzulghan niyetliri heqqidiki qiyaslarni qobul qilmay, bashqilargha baha bérishte pütünley ularning emeliy ish-heriketlirige qaraymiz. Bashqiche qilip éytsaq, siz we men bir-birimizning gep-sözliri bilen ish-heriketlirini tenqid qilsaq bolidu. Emma, bizning bir-birimizning niyetlirini tenqid qilishimiz dinimizda pütünley cheklen’gen. Bu bizning barliq dindash qérindashlirimizgha chiqirilghan ortaq prinsiptur. Mana mushundaq sewebler tüpeylidin, yuqiriqidek 2 xil köptürmichilikning men üchün héch qandaq qimmiti yoq.

Men intérnét torlirida özümge qandaq töhmetlerning chaplan’ghanliqini bilip béqish üchün torlarni tekshürüp yürmeymen. Shundaqla manga oqulghan medhiyiler we köptürme chirayliq sözlerge asas tapalmaymen. Men peqet öz qabiliyetlirimni eng yuqiri derijide jari qildurushqa, özümni özlüksiz yaxshilashqa, hemde yuqirida tilgha alghan öz turmushumdiki heqiqiy kishiler bilen bolghan semimiy munasiwetni saqlap méngishqa pütün küchüm bilen tirishimen. Bir qisim kishiler néme dise dewersun, men qilidighan’gha ularning gep-sözlirige qulaq sélishtin yaxshiraq ishlar nahayitimu köp. Biz yaratquchimizning dinigha étiqad qilsaqla, u bizge abruy-ghurur ata qilidu, hemde bizning abruy-ghururimizni qoghdaydu. Eger men öz ishimgha sadiq bolidikenmen, yaratquchimiz mendiki omumiy exlaqiy süpetler (my integrity) ni choqum qoghdaydighan bolup, men özümge tewe bolmighan nersilerning qoghdalghan-qoghdalmighanliqi heqqide ensirep yürmisemmu bolidu.

6. Méning Namim Chiqsun yaki Chiqmisun, Bashqilar Üchün Xizmet Qilish Men Üchün Sherep

Men öz ömrümni muqeddes kitabni öginish we uni bashqilargha ögitish üchün serp qiliwatqan bolup, bu men üchün bir zor shan-sherep. Shunche köp kishilerning men qiliwatqan ishning paydisini körgenliki men yaratqan töhpe bolmastin, u yaratquchimizning sowghitidur. Men özüm payda yetküziwatqan kishilerdin üstün turmaymen. Uning eksiche, men özümni ularning bir addiy xizmetchisi, dep hésablaymen. Mende pütün dunyadiki yashlirimizgha nisbeten bir xil muhebbet we sadaqetmenlik bar bolup, ularni söz bilen ipadilep bérelmeymen. Siler méning xelqim, we méning a’ilem.

Sizning köz-qarishingiz méningki bilen oxshash bolmighan ehwaldimu, méning közümde siz hergizmu mendin töwen turidighan adem emes. Mende sizning yaratquchimizning aldidiki qimmitingizni bahalaydighan salahiyet yoq. Men peqet yaratquchimizdin méning we sizning gunahlirini kechürüm qiliwétishnila tileymen.

Yaratquchimiz özining muqeddes kitabi arqiliq her bir ademni shu ademning özige mas kélidighan güzel usullar bilen yétekleydu. Xuddi oxshash yamghur oxshimighan renglerdiki güller we oxshimighan temdiki yémish derexlirini östürgen’ge oxshash, muqeddes kitab oxshimighan kishilerde oxshimighan yaxshiliqlarni wujutqa keltüridu. Men özümdiki barliq ammiwiy obrazlardin paydilinip, ashu muqeddes kitabqa bolghan rehmitimizni teshwiq qilishqa kücheymen. Hemde yaratquchimizdin méni shuninggha chushluq mukapatlashni tileymen. Men yuqirida dégen sözlerge qandaq mu’amile qilish özingizge baghliq. Emma, men sizning kim ikenlikingizni bilmisemmu, men sizge shuni déyeleymenki, men yaratquchimiz özining qudretlik sözliri bilen sizge medet bérip we sizni ulughwar ishlargha atlandurup, bizge siz arqiliq ata qilidighan nurghunlighan güzel nersiler heqqide hayajanliniwatimen.

Köpligen tordashlarning xewiride bolghunidek, yéqinqi bir-ikki ayning mabeynide, Uyghurche tor-betlerning bir qismida nam-ataq we «shöhretpereslik» heqqide xéli keskin bes-munazire we mulahiziler élip bérildi. Ashu bes-munazirige qatnashqan köpinche qérindashlar aliy mektep oqughuchiliri, yaki oqush istazhi uningdinmu üstün bolghan kishiler bolushi mumkin. Yeni Uyghurlar ichide tayanchliq rolini öteydighan ziyaliylar bolushi mumkin. Heqiqiy semimiyetlik bilen analiz qilghanda, u bes-munazire we muhakimilerning paydiliq terepliri bilen paydisiz tereplirining her ikkisi mewjutliqini bayqaymiz. Ashundaq analizlar mezkur maqalining da’irisige tewe emes bolup, men u heqte buningdin artuq toxtalmaymen. Men mezkur maqalide Amérikidiki özüm yaxshi köridighan bir dangliq diniy ziyaliyning nam-ataq heqqidiki köz-qarashlirini tonushturup öttüm. Men u kishide bizge ülge bolalaydighan köpligen nersiler bar, dep oylaymen. Men yuqirida tonushturghan uning nam-ataq heqqidiki köz-qarashliri ene shularning biri. Bir qisim qérindashlar mezkur yazma arqiliq özlirining nam-ataq heqqidiki tonushlirini toghriwalsa, yaki toluqliwalsa, men özümning mezkur yazmini teyyarlash üchün singdürgen ejridin razi bolimen.

Men kéyinche bir xil alahide bes-munazire, yeni «hel qilghuch söhbet» heqqide mexsus toxtilimen. Meqsidim oqurmenlerni bes-munazirini ilmiy, ünümlük we aqilane élip bérish üchün zörür bolghan hazirqi zaman penniy-bilimliri bilen qorallandurup, ulargha mushu jehette yardem qilish.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.