Erkin Sidiq

2015-yili 4-ayning 27-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://www.doktor.cn/

http://bbs.izdinix.com/thread-63425-1-1.html
http://bbs.bagdax.cn/thread-29451-1-1.html
http://www.ejdad.com/bbs/forum.php?mod=viewthread&tid=3268
http://www.alganur.cn/mb/forum.php?mod=viewthread&tid=3315
http://bbs.bozqir.top/forum.php?mod=viewthread&tid=7018

PDF Nusxisi: http://www.meripet.com/2015/20150427_chetel_uyghur9.pdf

Ilawe: Men eslide singlimiz Marwayitni mushu hepte (24-Aprél küni) tonushturghan ikki neper singlimiz bilen bille tonushturmaqchi bolghan idim.  Emma bezi kütülmigen sewebler tüpeylidin Marwayitning matériyalini aldinqi Jüme künige ülgürtelmey qaldim.  Shuning bilen u mezmunni hazir men hazirghiche tonushturghan 31-qérindishimiz süpitide ayrim téma qilip yolludum. 

Yipek Yolidiki Karwan—Ressam Marwayit Hapiz

1-resim: Marwayit Hapiz Yawuropada achqan bir körgezmining zalida.

Singlimiz Marwayit Hapiz wetenning sherqiy diyari Qumul Astana Kentide bir déhqan a’iliside dunyagha kelgen. U ésini bilgende, ularning öyi asman bilen yer tutashqan upuq siziqi körünidighan, 5 a’ililik olturaqlashqan chet we bir oymanliqta iken. Uning dadisi Hapiz Asip Qariy naxsha éytish, muzika chélishqa bekmu hewes qilatti. Öyide Dutar, Tembur, Ghéjek, Dap qatarliq Uyghurche Muzika chalghu eswabliri bar idi. Dadisi bosh waqitlirida toxtimay Muzika chalatti we naxsha éytatti. Bezide dadisi muzika chélip naxsha éytsa, Marwayitning öyidiki hemmeylen ussulgha chüshüp, öyide meshrep bolup kétetti. Qish künliri Dadisi da’im öyde bolmaytti. Chünki Qumulda qish künliride öy-öylerde öchiret bilen Qumul Kök meshrepliri ewj élip kétetti. Kishilerning déyishiche Marwayitning dadisi bolmighan meshrep qizimaydiken.

Marwayitning a’ilisidikilerning bir bekmu güzel we mol méwilik béghi bar idi. Dadisi tebi’etni we güzellikni nahayitimu söyidighan bir adem bolup, baghwenchilikke bekmu ehmiyet béretti. U bahardin bashlapla pütün bosh waqitlirini méwilik béghida ötküzetti. U tolimu aqköngül, méhriban, méhmandost, xush chaqchaq adem bolghachqa, yaz künliri Marwayitning hoylisidin méhmanlar üzülmeytti. Dadisining dostliri yiraq-yiraq jaylardin alahide kélip, dadisi östürgen méwilerni yep kétetti. Marwayitning chong bolghanda bashqilardin anglishiche, u chaghlarda u tughulup chong bolghan Astane kentide undaq güzel we méwiliri mol bolghan bagh nahayiti az ikenduq. Marwayitning yaz künlirimu baghdin méwe toshush bilen aldirash, emma nahayitimu xushal we köngüllük ötetti. Epsuski Marwayitqa eng tesir qilghan we uning ésidin chiqmaydighan ish, Marwayit 1977-yilliri bir yazliq tetilde Ürümchidin öyige tetil qilip kelginide, ularning béghining bir qanche tüpla méwilik derixi qaptu. Marwayit bu ehwaldin shunchilik azablandiki, hazirmu shu chaghdiki ishni oylisa Marwayitning ichi échishidu. Dadisi nahayiti chongqur uf tartip turup, hesret bilen Marwayitqa: «Kent mes’ulliri méni kapitalizm yoligha mangding, burzhu’aziyiche hayat kechürüshke urundung, qanunsiz baghwenchilik qilding, dégen qalpaqlar bilen méni eyiblep, bu baghning méwilik derexlirini késiwetti qizim» dégen hesretlik haliti Marwayitning éside hazirghiche saqlinip kéliwatidu. U eslimiler Marwayitni hazirmu chongqur azablargha bashlap kétidu.

2-resim: Teklimakan Qizi, May boyaq, 120 x 100, 2011-yili Gérmaniye

Marwayitning apisi bolsa qoli tolimu uz ayal bolup, toxtimay Qumul keshtisi, yeni doppa, yastuq béshi qatarliq bekmu chirayliq örneklerni özi sizip oyup keshte tiketti. Apisining keshtige ishletken yumran renggareng renglik yipek yipliri Marwayitning yüreklirini titritiwétetti. Marwayitni ajayip til bilen teswirligüsiz güzel bir tuyghugha bashlaytti. Marwayitmu apisini dorap, tamlargha, yerlerge, qeghezlerge toxtimay resim sizatti. Tor toquytti. nepis ishlargha bekla hewes qilatti. Apisi uning hewisidin bekmu söyünetti we qollaytti.

Eger her qandaq bir adem Marwayittin «Sizning bir Ressam bolushingizgha néme seweb boldi?» dep sorisa, Marwayit qilche ikkilenmestin, shundaq dep keskin jawab béridu: «Méning bir Ressam bolushumgha men tughulup ösken zémin, men yashighan muhit, shundaqla anamning yumran, Güzel, we her xil renglik yipek yipliri wujudumgha sen’et uruqlirini saldi».

3-resim: «Bazar 3», May boyaq, 40 x 40, 2012-yili Gérmaniye

Marwayit 1976-yili Qumul wilayetlik 1-Ottura Toluqsiz ikkinchi yilliqida Shinjang Sen’et mektipining Ressamliq kespi imtihanidin pewqul’adde tallan’ghan oqughuchi süpitide tallinip oqushqa kirdi. 1979-yili Gherbiy-Shimal Milletler Uniwérsitéti (Lan Zhou) Güzel-sen’et Institutigha Mexsus May boyaq kespi imtihanidin ötüp qobul qilindi. 1983-yili mektepni Püttürgendin kéyin, Shinjang Güzel-sen’et Institutida outquchi bolup ishlidi. 1991-yili Dotséntliq Unwanigha érishti. Ishlesh jeryanida u üzlüksiz halda dunya ressamliqining her xil éqimliri we her xil ilghar ressamlarning resimlirini tetqiq qilish, ulardin ilham élip, özige xas bolghan bir ijadiy roh we ijadiy pikir yaritish üchün, shundaqla heqiqiy özige xas bolghan bir resim sizish Istili yaritish üchün, chongqur izdendi. Shu jeryanda u «Méning Böshüküm», «Hapizlar», «Quyash we Insan», «Men peqet men», «Yashan’ghan bir jüp» qatarliq ijadiy eserlirini sizdi. Uning bu eserliri arqimu–arqa Aptonom rayon derijilik köpligen körgezmilerge qoyulup, Ressamlar saheside chong ghol- ghula qozghashqa bashlidi. Marwayit nurghunlighan gézit-zhurnallarda mexsus betler ajritilip tonushturuldi.

1992-yili Qazaqistan Alma–Ata Döletlik sen’et Muziyxasida özining mexsus körgezmisini achti. 1994-yili Junggo mexsus may boyaq resim körgezmisige qoyulghan «Yalqun Tagh Étikide» namliq may boyaq resimi mutexessislerning tallishi bilen, Béyjingdiki Junggo Sen’et Sariyida körgezmige qoyuldi, we mexsus ishlen’gen toplamgha kirgüzüldi.

4 – Resim: 2013-yili Gérmaniye Döletlik Ressamlar jem’iyiti teripidin orunlashturulghan, her yili bir qétim ötküzülidighan chong körgezmisining échilish murasimida. Singlim Marwayit «Mening Hoylam» namliq öz esiri aldida.

1994-yili Marwayitning netijiliri Junggo Merkiziy Téléwiziye istansisi teripidin mexsus filim qilip ishlep tonushturuldi. 1995-yili Shinjang Téléwiziye Istansisi xelq’ara xenzu bölümide uning netijiliri toghruluq mexsus filim ishlep tonushturuldi. Shu yili Qumul Wilayitining Medeniyet Yurtida Marwayit üchün mexsus körgezme uyushturulup, uning resimlirini Qumul diyarigha tonushturuldi. Bu jeryanda uning kespiy netijiliri kespiy sahede we jem’iyette chong tesir qozghashqa bashlidi. Shundaq bolghan bolsimu, Marwayit yenila bu kesipke bolghan cheksiz söygü we ishtiyaqi, shundaqla téximu yüksilish arzusi bilen, u özi yaxshi köridighan ressamlar tughulup ösken we dunyagha meshhur ressamlarning eserliri saqlanghan sen’et xezinisi bolghan Yawropagha kélip, özini yenimu tereqqiy qildurush arzusi bilen, 1996-yili Yawropaning merkizi bolghan Gérmaniyege keldi.

5-resim: «Öyige Qaytish», May boyaq, 140 x 100, 2013-yili Istanbul

Marwayit Gérmaniyege kelgendin kéyin, birer körgezme échishtin burun, özining dunyada untulghan bir milletning sen’etkari bolush süpiti bilen, qandaq qilip bir asanraq yol bilen özining bir Uyghur ikenlikini, we sen’etkargha xas ijadiy rohini German Jem’iyitige bildüreleydighanliqi heqqide köp bash qaturdi. Eng axiri buningdin kéyinki barliq körgezmilirining bash témisini «Yipek yolidiki karwan» dégen söz bilen bashlash qararigha keldi.

Marwayit 2000-yili Myunxéndiki Gérmaniye Döletlik Psixologiye binasida Uyghurlarning hayati mezmun qilin’ghan 45 parche may boyaq resimi bilen birinchi qétimliq körgezmisini achti. Oylimighan yerdin uning resimliri Yawropaliqlarning yuqiri bahasigha ériship, u bir nahayiti netijilik körgezme boldi. Marwayit bu arqiliq özige we kespige nisbeten yéngidin küchlük ishench érishti. Bolupmu shu qétimliq körgezme Marwayitning Uyghurlar hayati mezmun qilin’ghan resimlerni dawamliq sizishigha bir muhim türtke boldi.

Marwayit sen’et dunyasidiki ewzelliklerge chongqur ehmiyet Bergen asasta, toxtawsiz halda resimlirining bedi’iylik qimmitini téximu yükseldürüsh üstide chongqur izdendi. Nurghun ressamlar we resim mutexessislirining meslihetliri we yardem qilip yol körsitishi arqiliq, Gérmaniyening nurghun sheherliride arqa-arqidin özining mexsus körgezmilirini achti. Shundaqla Marwayitning sen’et netijiliri we körgezmiliri Gérmaniyening muhim metbu’atlirida nurghun qétim xewer qilindi we tonushturuldi.

6-resim: 2009-yili singlimiz Marwayit Amérikining San Fransisko shehirige kélip, shu yerde élip bérilghan bir qétimliq Uyghur medeniyitini teshwiq qilish pa’aliyitide özining eserlirini tonushturup berdi, hemde yighin’gha kelgen méhmanlargha bir resim körgezmisi échip berdi.

Wetendin 15 ming kilométir yiraqqa jaylashqan Yawropada yashap, weten’ge bolghan séghinish hijran azabi Marwayitning Uyghurlarning hayatini mezmun qilghan eserlerni yaritish héssiyatini hessilep ashurdi. U 2003- yili weten’ge bérish resmiyetlirini toluq béjirip bolalmas sewebtin, ata- ana we uruq-tughqanlarni séghinish, weten hijran azabi bilen u özining tesewwuridiki dunyada bir alahide sayahetni bashlidi.. U yilini Marwayit ijadiy pikrining eng yüksek pellige kötürülgen dewri dep oylaydu. Shundaq: U rohiy karwanliri bilen sayahetni Teklimakandin bashlidi. Shu waqitta u yüksek héssiyat we chongqur pikirge ige bolghan, Shundaqla yüksek bedi’iy qimmetke ige bolghan 8 parche may Boyaq esirini barliqqa keltürdi. «Teklimakan», «Karwan», «Qizil Tagh», «Bazar», «Bahar», «Satirash», «Qizil Chay», we «Qedimiy Kocha» qatarliqlar. Ijadiy tepekkur we ilhamini shekil we boyaq bilen ipadilep bolalmighan keypiyati töwendiki misralar bilen aram tapti:

Karwan

Men bir Saraysiz Karwanmen,

Qar yamghurluq Taghu deryalarda weyranimen.

Chöl jezirilerde Sersanimen,

Xelqim ishqida mestanimen.

Qedimiy Kochilarda biz qéni dep,

Shu Harabiliqlardiki Rohanimen.

Rohanimen, Rohanimen,

Rohum kebi Weten Hijranida Leylanimen.

2003- yili 8-ayning 23-küni, Gérmaniye

7-resim: «Ézitqu», May boyaq, 60 x 50, 2014- yili Gérmaniye

2005-yilidin bashlap Gérman Zamandash Ressamlar jem’iyiti teripidin her yili ötküzülidighan chong körgezmige Marwayitning «Quyash we Insan» namliq esiri tallinip, Myunxéndiki chong sen’et sariyida körgezmige qoyulup, ressamlar, mutexessisler we resim heweskarlirining nahayiti yuqiri bahasigha érishti. Shuningdin bashlap Marwayitning eserliri her yili ötküzülidighan chong körgezmige tallinip, körgezmige qoyulmaqta, shundaqla uning resimliri her yili bir qétim chiqirilidighan «Resim Toplimi» gha kirgüzülüp kéliwatmaqta.

2013- we 2014-yili Gérman Döletlik Ressamlar Jem’iyiti teripidin uyushturulghan chong körgezmige Marwayitning resimliri tallinip, körgezmige qoyuldi. Hazir u Gérmaniye Myunxén Zamandash Ressamlar Jem’iyitining ezasi, we Gérmaniye Döletlik Ressamlar Jem’iyitiningmu ezasi.

8-resim: «Qedimiy Hoyla», May boyaq, 120 x 100, 20014-yili Gérmaniye

2010-yili Xelq’araliq Türkiy Milletler Ressamliri (TÜRKSOY) Jem’iyitining teklipi bilen, Marwayit Istanbulda 18 Türkiy milletliridin terkib tapqan ressamlar bilen bille resim sizdi, we u resimlirimu Istanbul Arxé’olog Muzixanisida körgezmige qoyuldi. Marwayitning «Qeshqer» namliq esiri “Yipek yoli Sha’irliri” toplimining muqawisi üchün ishlitildi. 2013-yili Xelq’ara Sen’et Kolonisining teklipi bilen, Marwayit Istanbulda sizghan «Öyige qaytish» namliq may boyaq resim Türkiye Xelq’ara Sen’et Kolonisi teripidin uyushturulghan Enqere «PORT ART» Sen’et Sariyida körgezmige qoyuldi. U resimi yene bir qétim mutexessislerning tallishi bilen 2014-yili Istanbul Mustapa Kamal Medeniyet Merkizi Körgezme Zalida körgezmige qoyuldi, we shu körgezme üchün mexsus ishlen’gen «Resim Toplimi» gha kirgüzüldi.

9-resim: «Qedimiy Hoyla», May boyaq, 72 x 65, 2014-Gérmaniye

Yiraq qirlarda turup weten’ge bolghan séghinish hijrani, shundaqla öz medeniyitige bolghan cheksiz hörmet we iptixarliq tuyghusi, hemde öz yurtigha bolghan söygü we muhebbiti, Marwayitning öz resimliride Uyghurlar hayatini, wetenning taghu-deryaliri, qedimiy kochiliri, we en’eniwi medeniyitini ipadilishige téximu zor türtke bolghusi. Marwayit 2009-yili Turpan Tuyuqqa chüshkinide shu tuyghu uning wujudi we qelbide atesh kebi yalqunjaydighanliqini téximu chongqur hés qildi. Uyghurlar medeniyitini, u zéminni chongqur we cheksiz söyidighanliqi yene bir qétim ispatlandi. Shu qedimiy tamlargha sen’etkar, bir parche kések bolup qaturulup ketküsi keldi. Marwayit 2011-yilidiki Gérmaniye Psixologiye Akadémiyiside ötküzülgen shexsiy körgezmisining Teklipname wariqi üstige töwendiki sözlerni Gérman tili bilen yazdi:

WETENDIKI SHU Qedimiy TAMLARGHA BIR PARCHE Kések BOLUP QOPURULUP Ketküm Kélidu …

Chünki, bu Marwayitning ijadiy rohi. Shu qétim Marwayit Uyghurlarning en’eniwi hayati, qedimiy kochilar we öyler eks ettürülgen 52 parche may boyaq resimi bilen nahayiti muweppeqiyetlik bir körgezme achti.

10-resim: «Qedimiy Kocha», May boyaq, 80 x 60, 2014-yili Gérmaniye

Marwayit özining ijadiy rohini, ijadiyet idiyiliri we héssiyatlirini héch qandaq ikkilenmey turup mundaq dep xulasileydu: SEN’ET — ROH, SÖYGÜ WE HIJRAN.

Sansizlighan dunya resim heweskarliri Marwayittin heyranliq ichide: «Siz wetendin ayrilghili shunche uzun yil bolsimu, eserliringiz siz ularni xuddi shu zéminda turup sizghandek tuyghu béridiken. Uningdiki turmush puriqi shunche küchlük iken. Bu ilhamlarni siz nedin alisiz?» dep soraydu. Marwayit u so’allargha mundaq dep jawab béridu: «Men ilhamning nedin, qandaq waqitta, qandaq muhitta, qandaq weziyette, qandaq ehwalda, we qandaq keypiyatta kélidighanliqigha héch qandaq bir ijadkar éniq we keskin jawab bérelmeydu, dep qaraymen. Biz ‘ilhamim bar, ilhamim yoq’, dégendek addiy jümliler bilen ataymiz. Men ilhamimni weten hijrani, weten söygüsi we Uyghur medeniyitining rohidin alimen désem, Bezide ilhamni ‘tepekkurning jewhiri’, deymen. Yene bezide men ilhamni Allahning insaniyet dunyasigha ata qilghan eqil-parasiti we tuyghu-jewherlirining sadasi dep qaraymen .»

Marwayit mundaq deydu: «Weten hijranida qilghan sözlirim we sizghan eserlirimni Wetenning Tashlirigha abide qilip oyuwetküm kélidu.»

11-resim. Üstünki resim soldin onggha: Soldin ongha Tonulghan Türk Ressam, 2-xanim Italiyelik, 3-xanim En’gliyilik, otturdikisi singlim Marwayit, beshinchisi Türk Ressam, we shu paaliyetning mes’uli Denizhan Özer ependiler. 2013-yili 6-ayda Türkiye Xelq’ara Sen’et Kolonisi orunlashturghan Pa’aliyet, Istanbul  Sapancha Kölide. Töwendiki resim ongdin solgha: Yugoslawiyelik dangliq ressam Stoyan Milano we En’gliyelik Ressamlar bilen Sapancha (Spanca) Kölide.

Men singlimiz Marwayit bilen Türkiye we Amérikida bir qétimdin bille bolup, u sizghan eserlerning bir qismini kördüm. Marwayit özi sizghan bir qanche parche resimni manga sowghat qilishtek sherepkimu érishtim. Gerche méning ressamliq ilmidin xewirim bolmisimu, özümning chüshinish iqtidarining da’irisi ichide u sizghan resimlerdin intayin tesirlendim. Men singlimiz Marwayitning xelq’araliq ressamchiliq sehniside bir Uyghur Ressami bolup , özining chamisi yetken da’ire ichide dunya xelqini «Uyghur» dep bir milletning barliqidin, hemde bu milletning Marwayittek talantliq kishilirimu barliqidin xewerlendürüwatqanliqigha chin könglümdin minnetdarliq bildürimen.

12-resim: «Qedimiy mehelle», May boyaq, 40 x 50, 2014 – Gérmaniye

13 – resim: «Qedimiy Kocha II», May Boyaq, 72 x 65, 2014 Gérmaniye.

14 – Resim: «Tar Kocha», May Boyaq, 75 x 60, 2013-yili Gérmaniye.

15 – resim: «Qizil Chay», May Boyaq, 40 x 40, 2003- yili Gérmaniye

16-resim: «Bazar 2», May boyaq, 70 x 60, 2015-yili Gérmaniye

17 – resim: «Bazar III», May Boyaq, 80 x 100, 2015-yili Gérmaniye.

18-resim: Üstünki resimde singlimiz Marwayit 2009-yili München Zamandash Ressamla jem’iyitining re’isi Oberlände ependim, Sen’etkarlani qollash we qoghdash jem’iyitining bashliqi Ulrike Amend xanimlar bilen bille.  Astinqi resimde Marwayit Münchendiki sen’et sariyidiki körgezmide öz esiri aldida.

19 – resim: 2014 – yilidiki Schloss Blutenburg medeniyet merkizidiki körgezmining échilish murasimidin bir körünüsh.

20 – resim: Soldin onggha: Marwayit, Tashmemet we Bilimxumar Istanbulda. 2010-yili 8-ayning 28-küni.

21 –resim: «Epyün Güli», May Boyaq, 80 x 60, 2012-yili Gérmaniye.

22- resim: «Epyün Güli II», May Boyaq, 60 x 30, 2012- yili Gérmaniye.

23-resim: Singlimiz Marwayit Hapiz. 2014-yili Bérlin, Dalemdiki Asiya Muzéyxanisi.

24-resim: 2011-yilidi Gérmaniye Döletlik Pisxologiye Akadémi binasidiki körgezmining échilish murasimidin körünüshler. Astinqi resim ongdin solgha 1-kishi ataqliq Gérman Ressam,  Zamandash ressamlar jem’iyitining burunqi re’isi Kneutinger ependi.  2-kishi uning xanimi we Marwayitning sen’etkar dostliri.

25-resim:  «Quyash we Insan», may boyaq,  100 x 80, 1993-yili Ürümchi.

26-resim: «Yamghur» may boyaq,  45 x 55, 2013-yili Gérmaniye.

27-resim: «Yamghurluq» may boyaq, 2013-yili Gérmaniye.

Paydilinish Matériyali

[1] NASA astronomer immortalizes Malala by naming asteroid after her (2015-4-12)

http://www.cnn.com/2015/04/12/us/nasa-astronomer-malala-asteroid/

Aldinqi «Chet Eldiki Netijilik Uyghurlar (7)» ning Tor Adrési:

http://bbs.izdinix.com/thread-63295-1-1.html

http://bbs.bagdax.cn/thread-29314-1-1.html

http://bbs.bozqir.top/forum.php?mod=viewthread&tid=6927

http://bbs.alkuyi.com/thread-50153-1-1.html

http://www.ejdad.com/bbs/forum.php?mod=viewthread&tid=3232

http://www.alganur.cn/mb/forum.php?mod=viewthread&tid=3230

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Visits Number