Erkin Sidiq

2015-yili 4-ayning 24-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.izdinix.com/thread-63378-1-1.html
http://bbs.bagdax.cn/thread-29399-1-1.html
http://www.ejdad.com/bbs/forum.php?mod=viewthread&tid=3260
http://www.alganur.cn/mb/forum.php?mod=viewthread&tid=3300

PDF Nusxisi: http://www.meripet.com/2015/20150424_chetel_uyghur8.pdf

Men bu hepte chet elde netije yaratqan qérindashlirimizdin yene 3 yéngi kishini tonushturimen. Bu qétim tonushturidighinim hazirqi zaman Uyghur xanim-qizliri ichidin chiqqan awan’gart qérindashlirimiz bolup, ularni «Uyghurlar arisidin chiqqan hazirqi zaman qehriman xanim-qizlirining misalliri» déyishkimu bolidu. Men resmiy mezmunni bashlashtin burun ayallarning hazirqi dunyadiki roli heqqidiki bir qisqa mezmunni bayan qilip ötimen. Bu mezmun 2015-yili 12-Aprél küni bizning idarimiz, NASA merkizi J P L (JPL) ning tor bétide xewer qilin’ghan.

Astronomiye saheside bir tetqiqatchi bir yéngi astéroyd (ka’inat uchar tashliri) ni bayqisa, u astéroydqa isim qoyush hoquqi ashu tetqiqatchining qolida bolidu. J P L diki ayal astronomiye alimi Eymi Méyinzér (Amy Mainzer) 2010-yili 6-ayda Mars bilen Yupitérning ariliqidiki bir orbitida quyashni aylinidighan bir astéroydni bayqighan bolup, u astéroyd hazirghiche «316201» dégen nomur bilen atilip kéliwatqan idi. Bu asteroydning di’amétiri 4 kilométir bolup, renggi xet bésish mashinisining siyasigha oxshash qapqara iken.

1-resim: J P L diki ayal alim Eymi Méyinzér xanim.

1997-yili 12-Iyul küni tughulghan Pakistanliq qiz Malala Yusafzay (Malala Yousafzai) baliliq waqtidin bashlapla bir siyasiy pa’aliyetchi bolup, qizlarning mektepte oqushini omumlashturush yolida köpligen pa’aliyetni élip barghan. 2012-yili 9-Öktebir küni Malala mekteptin öyige qaytiwatqan yolda bir Taliban jengchisi uni qoral bilen étip, Malalani öltürmekchi bolidu. Malala oqta éghir yarilinidu, emma ölmey hayat qalidu. Malala saqayghandin kéyin ma’aripning muhimliqini teshwiq qilip pa’aliyet élip bérishni dawamlashturidu. 2014-yili Malala Nobél Tinchliq mukapatigha ériship, Nobél mukapati tarixidiki ashu mukapatqa ériship baqqanlar ichide eng yash bolup qalidu.

2-resim: On-alte yashliq Malala Yusafzay.

J P L alimi Eymi Méyinzér yuqiridiki xewerni anglighandin kéyin, Malalaning namining menggü yashishi kéreklikini hés qilidu. Shuning bilen özi bayqighan astéroydqa «316201 Malala» yaki «2010 ML48» dégen namni béridu [1].

Eymi Amérikidiki «PBS» dep atilidighan bir chong médiye shirkiti balilar ma’aripi üchün ishlep chiqiriwatqan ilim-pen programmisigha bir «meslihetchi» bolup, u PBS teripidin 2016-yili qishta ishlinidighan bir balilar ilim-pen terbiye filimida rol alidiken.

Eymi bir ayal alim bolup, uning qarishiche eger dunyadiki qizlarning hemmisi oqushtin yaki ma’ariptin toluq behrimen bolidiken, u insanlar qilalaydighan ishlarning da’irisini téximu kéngeytidu. Eymi mundaq deydu: «Gerche hazirghiche nurghun asteroydlargha isim qoyulghan bolsimu, ayallar, bolupmu aq-tenlik emes ayallar qoshqan töhpilerning sheripi üchün isim qoyulghan asteroydlar asasen yoq.» U yene mundaq deydu: «Insaniyetning bir qisim eng qiyin mesililirini hel qilish üchün, biz hazir barliq eqilliq kishilerning eqliy küchidin paydilinishqa nahayitimu qattiq éhtiyajliq boluwatimiz. Shunglashqa biz dunya nopusining yérimini bir chetke qayrip qoyushqa zadila chiqinalmaymiz.»

Men bu yerde teswirlimekchi bolghan xewer shuning bilen axirlashti.

Shundaq. Qizlarning mektepte oqushi, kem dégende toluqsiz hetta toluq otturini püttürgüche toluq oqushi tolimu muhim. Bu ish Uyghurlar üchün téximu shundaq. Ijtima’iy pen saheside «sho’ar» we «chare» dégen ikki muhim uqum bar. Köpinche oqurmenler bu ikki uqumning periqni obdan bilidu. Emma nurghun kishiler bu ikki uqumdin toghra paydilinalmaydu. Hazir Uyghur jem’iyitide sho’arlar bek köp. Emma chariler bek az. Nurghun kishiler peqet sho’ar towlash bilenla cheklinip qélip, charige ehmiyet bermeywatidu. Méning her bir Uyghur ata-anidin kütidighan ümidim, eger siz bir qizning dadisi yaki apisi bolsingiz, sizning qandaq ehwallargha duch kéliwatqanliqingizdin qet’iynezer, qizingizni eng kemidimu toluqsiz ottura mektepni püttürgüche oqutung. Eng yaxshisi toluq ottura mektepni püttürgüche, hetta uningdin yuqiridin bolghan baklawur, magistir we doktorluqqiche oqutung. Buning paydisi nahayitimu köp. Adem oqush arqiliq öz teqdirini özgerteleydu. Uyghurlarmu shundaq. Uyghur xanim-qizlirimu hem shundaq. Uning pakitini men bu qétim teyyarlighan mezkur yazmidin körüwalalaysiz. Bir qisim Uyghur xanim-qizliri nahayiti cheklik pursetler ichide yashisimu, özining japaliq emgikige tayinip, her xil qiyinchiliqlar we her xil tosalghulargha bash egmey, qattiq tirishish netijiside eng axiri utup chiqip, hazir her xil xelq’araliq sehnilerde rol élip, Uyghur üchün shan-sherep keltürüwatidu. Men ularning bezilirini hazirghiche tonushturup boldum. Bu qétim yene shularning ichidiki 2 qérindishimizni tonushturimen. Ular men hazirghiche tonushturghan 29- we 30-qérindishimiz bolup hésablinidu.  Allah buyrusa undaq qérindashlirimizni buningdin kéyinmu dawamliq tonushturimen. Men bu xanim-qiz qérindashlirimizdin nahayitimu pexirlinimen, hemde sizningmu shundaq qilidighanliqingizgha ishinimen.

Wetendiki yash-ösmürler, we bizning kéyinki ewladlirimiz arimizdiki hazirghiche bir qisim egri-toqay yollarni bésip, axiri utup chiqqan kishilerning tejribisige mohtaj. Ularning yol bashlishigha, yéteklishige, we righbetlendürüshige mohtaj. Men hazirghiche mundaq 3 shertning birini qana’etlendürgen qérindashlarni tonushturup kéliwatimen: (1) Chet elde oqup, bir yuqiri unwan’gha érishken. (2) Chet elde ishlep, bir muhim kespiy xizmet ornigha érishken. (3) Chet elde yaki Uyghur diyarida kespiy jehette alahide netije qazan’ghan. Eger siz ashu 3 shertning birini hazirlighan bolup, méning tonushturushumni xalisingiz, men bilen «bilim.humar@yahoo.com» arqiliq alaqilishing. Eger siz ashu 3 shertning birini hazirlighan qérindashlirimizni bilsingizmu ularni manga körsitip béring. Siz manga teyyarlap ewetip béridighan mezmun kona yéziq we yéngi yéziq PDF nusxilirida bolmaydu. Manga peqet yéngi yéziq yaki kona yéziq «Word» höjjitila kérek. Men özüm yéngi yéziq nusxisini yaxshiraq körimen, sewebi men tehrirleshni yéngi yéziq boyiche qilimen. Siz ishletken herpler we grammatikida xataliqlar bolsa kérek yoq. Men hazirghiche torlargha chiqarghan terjimihaldin birini ülge qilip turup, 3-shexs namida (yeni «undaq qildi, mundaq qildi», yaki «undaq qilghan, mundaq qilghan» dep yézing; hergizmu «undaq qildim, mundaq qildim» dep yazmang) yézip chiqsingiz boluwéridu. Chet elde uzun turghan, we burun «min kao xen» bolup oqughan qérindashlarning köpinchisi Uyghurchini toghra yazalmaydu. Men renggareng herpler bilen yézilghan yéngi yéziqche yazmilarning hemmisini oquyalaydighan bolup, siz ewetken mezmunni birmu-bir, herpmu-herp özgertip chiqimen. Özgertish bek qiyin bolsa, uni özüm pütünley bashqidin yézip chiqimen. Bu ishqa qatnishish arqiliq siz bu dunyada xelqimizning hörmitige we qedirlishige érisheleysiz. Yene bir dunyada bolsa Allahning rehmitige érisheleysiz. Allah bizni özimiz körsetken tirishchanliqning netijilirige asaslinip turup bahalimaydu. Belki, Allah bizni özimizning yoshurun küchini toluq jari qildurush yolida namayan qilghan semimiyitimizge asaslinip turup bahalaydu. Men sizning manga we xelqimizge qilghan qimmetlik yardimingiz üchün sizge aldin’ala rehmet éytimen.

Bir qanche ukilar manga Uyghurchini anche yaxshi bilmeydighan Uyghur yash-ösmürlerningmu paydilinishi üchün, mushu xildiki bir qatar maqalilerning xenzuchisinimu teyyarlap, Uyghur oqughuchilarning xenzuche tor betlirige yollap qoyushni tewsiye qildi. Bu bir nahayiti yaxshi teklip bolup, men uni toluq qollaymen, hemde yuqiridiki teklipni bergen qérindashlargha rehmet éytimen. Emma u ishni men özüm qilalmaymen. Eger ashundaq ishni qilishni xalaydighan qérindashlar bar bolsa, ular men bilen «bilim.humar@yahoo.com» arqiliq alaqileshse, men barliq yazmilarning «Word» höjjitini mangdurup bérimen.

Emdi resmiy mezmunni bashlaymen.

1. Nefize Abduraxman

1-resim: Singlimiz Nefize Abduraxman

Singlimiz Nefize 1970-yili Ghulja shehiride bir tijaretchi a’iliside tughulghan. Ular 9 qérindash bolup, ularning yettisi qiz, ikkisi oghul. Nefize kichik waqtida uning dadisi rehmetlik tijaret bilen shughullinip, a’ilisini qamdaytti. Uning dadisi aliy melumatliq bolmisimu, perzentlirini her waqit yaxshi oqushqa righbetlendüretti. Balilirimu dadisining ümidini yerde qoymay, nahayiti yaxshi oqudi. 1987-yili balilarning chongi bolghan Nefizening akisi tuyuqsiz késel sewebidin wapat bolup ketti. Shuningdin kéyin Nefizening a’ilisidikiler Ürümchige köchüp keldi. Nefize bolsa Ghulja tébbiy mektipide séstraliq oqushini dawamlashturup, Ghuljida qélip qaldi. U chaghda Nefize Ghulja tébbiy mektipige 430 nomur bilen Ili Wilayiti boyiche 2-yuqiri nomur bilen séstraliq kespige qobul qilin’ghan idi.

2-resim: Nefize dadisi we apisi bilen bille.  Bu resim 1986-yili Nefizening Ghuljidiki öyide tartilghan.

Nefize Ghuljidiki oqushini 1992-yili püttürüp, Ürümchige qaytip keldi. 1992-yili 9-ayda Ürümchi sheherlik 3-doxturxanining ichki késellikler bölümige teqsim qilindi. Shu yildin bashlap 2000-yilighiche 3-doxturxanida ishlidi. 2000-yili 4-ayda u xizmettin istépa bérip, öz aldigha perwishxana (yaki kichik dawalash ponkiti) achti.

Nefize 2002-yili 8-ayda öz xirajiti bilen Norwégiyege keldi. Norwégiyege kelgendin kéyin, bu döletning istimal sewiyisi bekmu yuqiri bir dölet ikenlikini, we tilining öginishke anche qolay emeslikini bayqap, nahayiti zor bésim hés qildi. Dadisi ulargha dawamliq «qiyinchiliq dégen waqitliq bolidu, peqet tirishsangla uni yéngeleysen, eng qorqunchluqi belni qoyuwétish», deytti. Shunga Nefize dadisining ashu sözlirini oylap, öz-özini righbetlendürüp, ichide «Men choqum mushu dölette yashap qalimen, qiyinchiliqqa bash egmeymen, bashqilar qilalighanni menmu qilalaymen», dep oylap, qattiq irade bilen nahayiti tiriship yashidi. 2004-yili 2-aygha kelgüche qizigha hamilidar bolush we yenggish ishliri bilen oquyalmidi.

Nefize qizini yenggip bolup, 40 kün toshqanda bir Norwig tili mektipide oqushni bashlidi. Til mektipi bilen öyining ariliqi 6 kilométir bolup, u ariliqta aptobus qatnimaytti. U chaghlarda Nefize téxi mashinimu heydiyelmeytti. Shunga u her küni mektepke bérip-kélish üchün 12 kilométir yolni piyade qatnidi. Nefize mektepke ketkende, emdi 40 künlük bolghan qizigha uning éri qaridi. Nefize yalghuz kündüzdila oqup qalmay, u yene axshimi oqutidighan mektepkimu yézilip oqudi. Bezi künliri bir künde 24 kilométir yolni piyade mangdi. Gerche Nefizening her bir küni intayin japaliq bolsimu, u ashu japalargha chididi. A’ile ishliri we bala béqish ishlirinimu yaxshi orunlashturup mangdi. Til öginish kursigha bérip, 7 ay waqit ötkendin kéyin, Norwégiye Xelq Uniwérsitétining til ötkilidin muweppeqiyetlik ötti. Nefizening til kursidiki mu’ellimliri uninggha mundaq dédi: «Biz hazirghiche bir chet ellikning bunchilik qisqa waqit ichide til ötkilidin ötkinini körüp baqmighan iduq. Sen Uyghur qizi bek tirishchan ikensen. Buni biz mektipimiz tarixidiki bir möjize, désekmu bolidu.»

Tilda asas séliwalghandin kéyin, Nefize deslipide «Men til ötkilidin ötüp boldum, emdi séstraliq kespimni qilsam bolidu», dep oylidi. Emma kéyin xizmet izdep körgendin kéyin, u Norwégiyede séstra bolmaq intayin tes ikenlikini, bu yerde séstra bolush üchün ottura téxnikom diplomi yétishmeydighanliqini, choqum baklawurluq unwani bar bolushi telep qilinidighanliqini bildi. Nefize özining ilgiriki ottura téxnikom diplomi we xizmet tarixini resmiy ispatlashtin ötküzüp («notarization» qildurup), ularni döletlik sehiye bashqarmisigha ewetip, resmiy séstra bolushtin burun bir yardemchi séstra bolup ishlep turush iltimasi sundi. Uningdin kéyin anche uzun waqit ötmeyla yuqiridin Nefizening iltimasi qobul qilinip, uni «yardemchi séstra» dep étirap qilghanliqi heqqide ispat xéti keldi.

3-resim: Nefize Abduraxman, uning éri Tursuntay, we uning qizi Nazaket.  Bu resim 2015-yili 3-ayning 14-küni Norwigiyening Oslo shehiride tartilghan.

Shuningdin bashlap Nefize bir tereptin ishlep, bir tereptin 2005-yili 4-aydin bashlap Oslodiki « Oslo and Akershus University, College Of Applied  Sciences, HIOA» dégen aliy mektepte oqudi. Aliy mektep oqushini bashlap bir hepte bolghanda, Nefizege dadisi wapat bolghanliq xewiri keldi. Shuning bilen Nefize asmandin yerge chüshkendek bolup ketken bolup, uning u chaghdiki héssiyatini söz bilen ipadilep bergili bolmaydu. Eger dadisi Nefizening bu yerdiki aliy mektepni püttürgenlik xewirini anglighuchilik hayat turup bergen bolsa, u qizidin qanchilik xosh bolup kétetti-he? Nefize dadisini pexirlendürüsh üchün shunche aldirighan, we shunche tirishqan bolsimu, uning arzusi ishqa ashmidi. Dadisi heqqidiki shum xewerni anglighandin kéyin, Nefize mektipige bir heptigiche baralmidi. Qattiq azablandi. Undaq azabni peqet chet elge chiqip, Nefizege oxshash sergüzeshtini öz béshidin ötküzüp baqqan kishilerla hés qilalaydu. Nefize bir hepte ötkendin kéyin özini zorlap turup mektepke bérishni bashlidi. Mektepke barghan 1-küni uning sawaqdashliri we oqutquchisi uningdin hal sorap, uninggha teselli berdi. Hemde uningdin «birer pop bilen sözliship, könglüngge bir az aram tépishni xalamsen?» dep soridi. Nefize bolsa «Yaq, men bir Musulman», dep jawab berdi.

Nefize özidiki rohiy azabqa berdashliq bérip, oqushini yene dawamlashturdi. Norwégiyedikiler Nefizedek chet ellik séstralargha xuddi yerlik séstralar bilen oxshash telep qoyidiken. Oqush püttürüsh ilmiy maqalisi 25 bet uzunluqta bolushi, méditsinaliq hésablash netijilirini öz ichige élishi, hemde uningda bir xataliqmu yüz bermesliki shert qilinidiken. Nefize 25 betlik oqush püttürüsh ilmiy maqalisini yazdi, hemde imtihanidin ötti. Emma méditsinaliq hésablash imtihanidin xatasiz ötelmidi. Üch qétim qaytilap imtihan béripmu ötelmidi. Uning ichi titildidi. «Imtihanida choqum 100 nomur alisen, 99 nomur alsang ötelmeysen», dégen telep uning kallisidin ötmeytti. U qattiq iradige kélip, héliqi imtihanini 4-qétim yene berdi, hemde idiye jehettin «Bu qétim yene ötelmisem, özümning yardemchi séstraliqini qilimen», dep teyyarliq qilip qoydi.  U chagda Nefizening anisimu qizini körüsh üchün Norwigiyege kelgen idi. Qizining bunchilik qiynilip kétiwatqanliqini körüp chidimigan ana: «Boldila balam, ötelmiseng yardemchi séstra bolup ishlewergine, jeningni bunchiwala qiynimay», dédi.  Tötinchi qétimliq imtihanini bérip bolup, uning netijisi chiqquche bolghan bir hepte waqit Nefize üchün intayin asta ötti. Andin Nefizege axiri pochtidin bir parche xet keldi. U xette «Siz imtihanida layaqetlik boldingiz», déyiliptu. Buni körgen Nefize, xushalliqtin külmey, qattiq yighlidi. Sewebi, u bu kün’ge intayin teste érishti. Intayin japada érishti.

Norwégiye hökümitining sehiye bashqarmisi Nefize Uyghur diyarida ishligen xizmetlirining ispatliri ichide yashan’ghanlardin xewer élish we saqliqni saqlash ponkiti, hemde rohiy késellerdin xewer xizmet türi boyiche élip barghan praktika qatarliqlargha a’it pakitlar kem iken, dep, Nefizege yashan’ghanlardin xewer élish ornida 3 ay, saqliqni saqlash ponkitida bir ay, we rohiy késellerge qaraydighan bölümde 2 ay praktika qilish shertini qoydi. Shuning bilen Nefize na’ilaj bu 6 ayliq praktika jeryaninimu tamamlap, uning ispatini sehiye bashqarmisigha ewetti. 2007-yili 10-ayning axirida, Nefize « Oslo and Akershus University, College Of Applied  Sciences, HIOA » dégen aliy mektepni püttürgen we döletlik sehiye bashqarmisi étirap qilghan séstraliq diplomigha érishti. Bu ishtin Nefize nahayiti xushal bolalmay turalmidi. Shuning bilen u özining burunqi xizmet ornida resmiy séstra bolup ishleshni bashlidi.

Qizini yenggip bolghandin kéyin Nefizening ong biqinida bir aghriq peyda bolup, uni bekmu qiynidi. Nefize barmighan doxturxanilar qalmidi. Nefize qizini opératsiye arqiliq tughqan bolup, u özini tekshürtüshke barghan hemme doxturxanilar Nefizeni CT gha chüshürüp, ashu opératsiye jeryanida uning ong biqinidiki bir nérwisi zeximlendürülgenlikini, uni dawalighili bolmaydighanliqini éytti. Nefizening héliqi biqini toxtimay qattiq aghriwergenliki üchün, u 2008-yilidin bashlap xizmitini toxtitishqa mejburi boldi. U aghriqqa chidimay, toxtimay putini yerge uratti. Her künini aghriq peseytidighan dorigha tayinip ötküzetti. Ashu mezgilde Nefize «Men séstraliqni dawamlashturalmaydikenmen», dep oylap, kesip özgertish qararigha keldi, hemde Oslodiki « Norwegian Business School» dégen uniwérsitétining sehiye sistémisini bashqurush kespide 2009-yilidin 2011-yilighiche oqudi.  Bu mektepnimu 30 betlik oqush püttürüsh ilmiy maqalisi yézish we neq meydanda yazmiche imtihan bérish arqilik püttürdi.

Nefize döletlik séstralar jem’iyitining ezasi bolup, 2012-yili Noyabirda u ashu jem’iyettin bir parche, Béyjingni sayahet qilip kélish teklipini tapshurup aldi, hemde qizi bilen Béyjinggha bardi. Shu chaghdiki pursettin paydilinip, Nefize Béyjingdiki bir doxturxanigha özini körsitip baqti. Netijide u yerdiki doxturlar «Siz asta xaraktérlik soqur üchey yallughi bolup qapsiz, shunga soqur ücheyni éliwétish kérekken», dégen yekünni chiqardi. Nefize «Towa, bir adem soqur üchey yallughining derdini 9 yil tartqanmu barmu?» dep heyran qaldi. Norwigiyede köp qétim doxturlarga özining soqur üchey yallughi bolup qélish éhtimalliqi barlighini éytqan bolsimu, ular Nefizening sözige ehmiyet bermigen idi. Shu yili 12-ayda Nefize Béyjingda özining soqur üchiyini opératsiye qilip alduruwetti. Norwégiyege qaytip kelgendin kéyin 2013-yili Yanwardin bashlap Nefize yene özining séstraliq xizmitini bashliwetti. Qaytidin xizmetke chüshüp uzun ötmey, Nefize özini sinap béqish üchün, oxshimighan 4 orundiki «bölüm bashliqi» dégen xizmetke iltimas qilip baqti. Qattiq söhbetliship bahalash jeryanlirini tamamlap bolghandin kéyin, Oslodin bir we Akérshustin bir bolup ikki yerdin xizmetke qobul qilin’ghanliq uqturushini tapshurup aldi. Emma 4 yildek waqit ishlimey öyde turghanliqi üchün, Nefize héliqi xizmetlerning höddisidin chiqalmay qélishtin sel ensiridi. Netijide u shirketlerge rehmet xéti yézip, u xizmetlerni qobul qilalmaydighanliqini éytti. U hazir özi turushluq rayon’gha yéqin bir idaride guruppa séstrasi we jawabkar séstra bolup, xizmitidin nahayitimu razimenlik bilen ishlewatidu.

Nefizening qizi bu yil 11 yashqa kirgen bolup, yéqinda 7-sinipqa chiqidu. Qizi mektepte bekmu yaxshi okuwatidu. Yoldushi Tursuntay 10 yil bir mal iskilatida ishligendin kéyin, u yerde dawamlik ishleshni xalimighanliqi üchün,  ishtin ayrilip chiqip, öz aldigha bir kichik firma qurdi. Hazir Nefizening yoldishi Oslodiki eng chong ayrodrom «Gardmeon» Ayrodromida zakas mallarni yetküzüsh mulazimiti bilen shugullinidu.

Nefize Norwégiyege yéngi kelgen waqtidiki bésim we délighulluq halini eslise, bügün’ge qandaq kelgenlikige özimu heyran qalidu. Hazir u ishlewatqan orunda 63 neper xizmetchi bar bolup, ularning ichide aliy mektepni püttürgenlerdin peqet 5 kishila bar. Nefize uning biri. Qalghan 58 dek xadimlar peqet kespi mektep yaki ottura mektep medeniyet sewiyisigila ige. Nefize özi bir chet ellik turup, hazirqidek bir yuqiri orunda ishlewatqanliqigha nahayitimu pexirlinidu. Norwigiyede séstraliq xizmiti intayin yuqiri mes’uliyetni öz üstige alidigan xizmet bolup, köpligen Norwigiyilik yashlar séstraliqta oqushni xalimaydu. Ashundaq  yuqiri mes’uliyetning höddisidin singlimiz Nefize hazir nahayiti yaxshi chiqiwatidu.

Nefizening weten ichi we sirtidiki ottura yashliq Uyghur qérindashlirigha mundaq yürek sözliri bar: «Biz Uyghurlar bek eqilliq millet biz. Dunyaning her qandaq yérige qarap baqsaq, yat elning tilini puxa igilep, yaxshi orunlarda ishlewatqan qérindashlirimizning az emeslikini bayqaymiz. Biz bir eqilliq millet bolghanikenmiz, eger biz tirishsaqla, közligen meqsetke choqum yételeymiz. Bashqilar ögen’genni bizmu ögineleymiz. Bashqilar yasighanni bizmu yasiyalaymiz. Bashqilar qilalighanni bizmu qilalaymiz. Bizde peqet sebri-taqet, chidamliq we qattiq iradila bar bolidiken, biz her qandaq ishni qilalaydikenmiz. Hardim-taldim démisek, we qattiq tirishsaq, közligen meqsetke choqum yételeydikenmiz. Norwégiyede séstralar kemchil. Shunga bu döletke kélip, séstra bolup ishleshni xalaydighan yashlar bar bolsa, uning yoli heqqide izdinip baqsanglar bolidu. Allah xalisa, waqti kelgende menmu qolumdin kelgen yardemlerni ayimaymen.»

Töwendiki 4 parche resimde bérilgini Nefizening Norwégiyede alghan oqush püttürüsh guwahnamiliri.

4-resim.

5-resim.

6-resim.

7-resim.

2. Zeynure Sabir

1-resim: Singlimiz Zeynure Sabir

Singlimiz Zeynure Ablimit Qeshqer shehiridiki bir ishchi a’iliside dunyagha kelgen. Zeynure kichik waqtidila apisi alemdin ötkenliki üchün, uni chong apisi bilen chong dadisi béqip chong qilghan. Gerche u chaghlarda chonglar uninggha «choqum yaxshi oqung» dégen telepni qoymighan bolsimu, u özlükidin tiriship oqup, bashlanghuchtin tartip Qeshqer 1-Toluq Ottura mektepte toluq otturini püttürgüche sinip boyiche ela oqughuchi bolup oqudi. Aliy mektepke imtihan béridighanda Zeynurening chong-apa we chong-dadisi «Qiz bala yiraqta oqusa yaxshi bolmaydu», dep, uninggha Uyghur diyaridiki aliy mekteplerge iltimas qilishni tewsiye qildi. Emma Zeynurening Uyghur diyarining sirtini körüp béqish arzusi bar bolghachqa, chonglarning tewsiyisi boyiche ish körmey, ichkiri ölkilerdiki mekteplerge iltimas qildi. Netijide 1986-yilidin 1988 yilighiche Shinjang Uniwérsitétining teyyarliq sinipida oqup, andin Shangxey Xuadong Pédagogika Uniwérsitéti (上海华东师范大学) ning pisxologiye fakultétigha qobul qilindi. Hemde shu chaghda özi bilen bir sinipqa teqsim qilin’ghan 68 neper oqughuchilarning ichidiki birdin–bir Uyghur oqughuchi bolup qaldi. Özining ana yurtidin we ana tilidin ayrilip, bashqilargha ariliship oqughanliqi, hemde xenzu tilini aran ikki yil ögen’genliki üchün, deslipide uninggha derslerge yétiship oqush bekmu tes keldi. Lékin u özige qattiq telep qoyup, sawaqdashliridin qélishmay oqup, 1992-yili aliy mektepni yaxshi netijiler bilen püttürdi.

Aliy mektepni püttürgendin kéyin, Zeynure Qeshqer Pédagogika Institutining pen-tetqiqat bölümige bölünüp, shu bölüm chiqiridighan mektep zhurniligha tehrir bolup, u yerde taki 1996-yilighiche ishlidi. 1996-yili Ürümchidiki «Shinjang Yashliri Zhurnili» gha yötkilip kélip, shu yerde tehrirlik xizmiti bilen shughullinip, «2-derijilik muherrirlik unwani» (中级职称) gha érishti.

1999-yili Zeynure éri bilen Rusiyening Sant-Pétérburg (Saint–Petersburg) shehirige bérip, Sant-Pétérburg Méditsina Uniwérsitétining pisxologiye fakultétida bir yil bilim ashurdi. Shu mezgilde Zeynurege dawamliq oqush pursetliri köp qétim kelgen bolsimu, oghli téxi kichik bolghachqa, u 2000-yili éri bilen Uyghur diyarigha qaytti.

Yurtqa qaytip kélip uzun ötmey, Zeynure Chingxua Uniwérsitétidiki bir yéngi xizmetke yötkilip, ashu mektepning méxanika inzhénérliq fakultéti «Xelq’araliq Junggo–Rusiye yénik métal tetqiqat merkizi» ning bir tejribixanisida «Tejribixana bashqurghuchisi» we «Proféssor yardemchisi» bolup ishlidi. Shu mezgilde Zeynure yene ashu merkez chiqarghan bir zhurnalning «mu’awin tehriri» lik wezipisinimu muweppeqiyetlik orunlidi. Chingxua Uniwérsitétida ötküzülgen bir qétimliq 140 kishilik Junggo-Rusiye yénik-métal yighinigha , we Shénjénda ötküzülgen yene bir memliketlik yénik-métal ilmiy-tetqiqat yighinigha muweppeqiyetlik halda riyasetchilik qilip, özining bir addiy ish ornida özining adettin tashqiri zor qabiliyitini namayan qildi. Zeynure Chingxua Uniwérsitétida mana mushundaq üch yérim yil ishlep, u we uning éri ezeldin Uyghur ishlep baqmighan bu dangliq aliy bilim yurtida bashqilargha öz qabiliyitini, we eqil parasitini körsitip, mekteptikilerning chin könglidin qayil bolushigha we étirap qilishigha sazawer boldi.

2-resim: Zeynurening Chingxua Uniwérsitétida ötküzülgen bir qétimliq 140 kishilik Junggo-Rusiye yénik-métal yighinigha riyasetchilik qiliwatqan waqtidiki bir körünüsh.

3-resim: Zeynure Moskwa Yénik Métal Tetqiqati Institutida bir qisim mutexessisler bilen bille xizmet ishlewatqan körünüsh.

2003-yilidin bashlap Zeynure a’ile boyiche Amérikida yashawatidu. Zeynure burun ögen’gen chet tili Rusche bolup, u Amérikigha kelgendin kéyin In’gliz tilini nöldin bashlap öginip, qattiq tirishish netijiside, bir yérim yil waqit ichidila In’glizche sewiyisini bir xéli yuqiri derijige östürdi. Shuning bilen özi burun ögen’gen azraq bi’ologiye asasigha tayinip, Amérika Téksas Shtati Hyuston shehirige jaylashqan «Baylor Méditsina Instituti» (Baylor College of Medicine) qarmiqidiki Téksas Balilar Doxturxanisi Jiddiy Késellikler Bölümi (Critical Care Section of Pediatrics) ning balilar yürek késili tetqiqat tejribixanisigha xizmetke kirdi. U hazirmu ashu orunda ishlewatidu. Hazirghiche meyli til jehettiki qiyinchiliqlar bolsun, yaki kesip jehettiki qiyin ötkeller bolsun, singlimiz Zeynurening dadilliq bilen algha ilgirilishini, özining barliq yoshurun qabiliyetlirini toluq jari qildurup yashashtin tosup qalalmidi. U deslepte mezkur xizmetke bir «téxnik» (technician) bolup kirgen bolup, özining qattiq tirishishi netijiside kéyinche bir «Yardemchi tetqiqatchi» (Research Assistant) salahiyitige érishti. Gepni mushundaq qilghanda, bir qisim oqurmenlerge Zeynurening ehwali anche alahide bolup tuyulmasliqi mumkin. Emma Zeynure Amérikigha kelgende bir balining anisi, we bir erning ayali idi. U yuqiriqidek netijilerge bir tereptin bir baligha ana we bir nahayiti aldirash ötidighan erge xotun bolup turup, yene bir tereptin oqup we ishlep turup érishti. Gerche Zeynure hazirghiche téxi bir resmiy magistirliq yaki doktorluq unwani üchün oqush pursitige ériship bolalmighan bolsimu, uning hazir qiliwatqan xizmiti kem dégende bir magistirliq unwani bar kishide bar bolidighan emeliy xizmet tejribisini telep qilidighan bolup, Zeynure hazirqi xizmet ornida 10 yildin artuq ishlesh arqiliq özide hazirghiche ashundaq xizmet tejribilirini toplap boldi. Shunglashqa u hazirqidek bir yuqiri xizmet salahiyitige we doktorluq unwani bar kishilerningkige barawer kélidighan yuqiri ma’ashqa érishelidi. Zeynure hazirghiche dangliq xelq’araliq ilmiy-tetqiqat zhurnallirida élan qilin’ghan 2 parche ilmiy maqalida 2-aptor boldi. Ashu 2 parche ilmiy maqalining izdesh uchurliri töwendiki 2 parche resimde bérildi:

4-resim

5-resim

Zeynure özining oghlinimu nahayiti yaxshi terbiyiligen bolup, uning oghli hazir Amérikidiki dangliq mekteplerning biri bolghan In’glizche «Texas A&M University» dep atilidighan aliy mektepning «Jughrapiye-Fizika we Uchur Téxnologiyisi» kespide baklawurluqta oquwatidu. Singlimiz Zeynure hazirqidek yaxshi xizmet shara’iti bilen qana’etlinip qalmay, özining burunqi pisxologiye kespide yene örlep oqush jehette bezi pilanlarni tüzüwatidu.

Singlimiz Zeynure bezide Uyghurche maqale yézish ishi bilenmu shughullinidighan bolup, uning «Yéngiliq we inkas» dégen bir parche maqalisi yéqinda «Shinjang Yashliri Istudént» zhurnilining 2015-yilliq 2-sanigha bésildi. Töwendiki 2-resimde bérilgini ashu zhurnalning munderijisi.

6-resim. «Shinjang Yashliri Istudént» zhurnili 2015-yilliq 2-sanining munderijisi.

Zeynure mundaq oylaydu: «Eger ademde ümid we özige nisbeten ishench bar bolsila, öz jasaritini yoqitip qoymay, yiqilghanda ornidin yene tik turup, dawamliq algha qarap mangsila, özi yoluqqan her qandaq qiyinchiliqlar üstidin ghalib kéleleydu.»

7-resim: Singlimiz Zeynure oghli Kamran we éri Abdughéni bilen bille. Bu resim 2013-yili Amérika Téksas shtati Hyuston shehiridiki Uyghurlarning yéngi yilliq yighilishida tartilghan.

8-resim: Singlimiz Zeynure éri Abdughéni bilen bille. Bu resim 2014-yili Amérika Téksas shtati Hyuston shehiridiki Uyghurlarning Noruz Bayrimi yighilishida tartilghan.

9-resim: Singlimiz Zeynure Bilimxumar bilen bille. Bu resim 2014-yili 6-ayda tartilghan.

Singlimiz Zeynurening a’ilisidikiler yéqinda «Ablimit» dégen bir ortaq famile ismi ishlitishni bashlighan bolup, buningdin kéyin bu singlimizning ismi «Zeynure Ablimit» dep yézilidu.

Zeynure Sabir Élan Qilghan Ilmiy Maqalilerning Tizimliki (In’glizche):

Journals:

[1]  Moreshwar S. Desai, Shabier Zainuer, Curtis Kennedy, Debra Kearney, John Goss, and Saul J. Karpencorrespondenceemail, "Cardiac Structural and Functional Alterations in Infants and Children With Biliary Atresia, Listed for Liver Transplantation", Gastroenterology, Vol. 141,pp. 1264-1272, Oct. 2011.

[2] Moreshwar S. Desai1, Zainuer Shabier, Michael Taylor, Fong Lam, Sundararajah Thevananther, Astrid Kosters and Saul J. Karpen, "Hypertrophic cardiomyopathy and dysregulation of cardiac energetics in a mouse model of biliary fibrosis", Hepatology, Vol. 51, June 2010.

[3] Moreshwar Desai MD; Zainuer Shabier and Saul Karpen MD PhD. "Cardiac structural and functional alterations in infants and children with biliary atresia listed for liver transplantation" Gastroenterology (2011). July 14.

 [4] Moreshwar Desai MD; Zainuer Shabier; Michael Taylor MD,PhD; Fong Lam MD; Astrid Kosters and Saul Karpen MD PhD. Hypertrophic cardiomyopathy and dysregulation of cardiac energetics in a mouse model of biliary fibrosis. Hepatology. (2010) vol. 51 (6) pp. 2097-107.

[5] Chen M, Huang L, Shabier Z, Wang J.Regulation of the lifespan in dendritic cell subsets. Mol Immunol. 2007, 44(10):2558-65.

[6] Chen M,. Guerrero A, Huang L, Shabier Z, Pan M, Tan T, and Wang J. Caspase-9-induced mitochondrial disruption through cleavage of anti-apoptotic BCL-2 family members. J. Biol .Chem. 2007, 282(46) 33888-33895.

Conference Presentations:

[7] Moreshwar S. Desai MD; Zainuer Shabier ; Michael Taylor MD, PhD; Saul J Karpen MD, PhD. Prevalance of cardiomyopathy in infants with biliary atresia awaiting transplantation. The Liver meeting 61st Annual Meeting of the American Association for the Study of Liver Diseases October 29-November 2, 2010, Oral Presentation.

[8] Moreshwar Desai MD; Zainuer Shabier; Michael Taylor MD, PhD;Astrid Kosters and Saul Karpen MD PhD Characterization of functional and molecular alterations in hearts of mice with biliary cirrhosis. Frontiers in Digestive Diseases, February 12, 2009, Poster Presentation.

[9] Moreshwar Desai MD; Zainuer Shabier; Michael Taylor MD, PhD; Astrid Kosters and Saul Karpen MD PhD. Functional and molecular alterations in cardiac physiology in mice with biliary cirrhosis.The Liver meeting Octeber29 November 2, 2009, Poster Presentaiton.

[10] Moreshwar S. Desai MD; Zainuer Shabier ; Michael Taylor MD, PhD; Saul J Karpen MD, PhD Children with biliary atresia have cirrhotic cardiomyopathy. SCCM's 39th Critical Care Congress, January 9-12, 2009, Poster Presentation.

Paydilinish Matériyali

[1] NASA astronomer immortalizes Malala by naming asteroid after her (2015-4-12)

http://www.cnn.com/2015/04/12/us/nasa-astronomer-malala-asteroid/

Aldinqi «Chet Eldiki Netijilik Uyghurlar (7)» ning Tor Adrési:

http://bbs.izdinix.com/thread-63295-1-1.html

http://bbs.bagdax.cn/thread-29314-1-1.html

http://bbs.bozqir.top/forum.php?mod=viewthread&tid=6927

http://bbs.alkuyi.com/thread-50153-1-1.html

http://www.ejdad.com/bbs/forum.php?mod=viewthread&tid=3232

http://www.alganur.cn/mb/forum.php?mod=viewthread&tid=3230

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Visits Number