Erkin Sidiq: NASA Bir Yéngi Sün’iy-Hemrani Qoyup Béridu

NASA Bir Yéngi Sün’iy-Hemrani Qoyup Béridu

Erkin Sidiq

2015-yili 1-ayning 29-küni

Kone yéziq nusxisi: http://bbs.misranim.com/thread-134474-1-1.html

NASA ete, yeni 2015-yili 30-Yanwar küni, Kaliforniye waqti etigen saet 6 din 20 minut ötkende bir sün’iy-hemrani qoyup béridu. Bu waqit Uyghur diyarida Jüme küni Ürümchi waqti kech saet 8 din 20 minut ötken waqitqa toghra kélidu. Uyghur diyarining waqti Kaliforniyening waqtidin 14 saet burun.

Bu sün’iy-hemrani NASA merkizi J P L (yeni bizning idare ) yasighan bolup, u Amérikining Kaliforniye shtatidiki Los Anjélis shehiri bilen San Franshisko shehirining otturisigha jaylashqan Wandénbérg (Vandenberg) Hawa Armiyisi bazisidin «Délta 4» namliq rakéta bilen alem boshluqigha chiqirilidu. Alem boshluqigha chiqqandin kéyin bu alem uchquri yer sharini 682 kilométir égizliktiki orbitta her 98.5 minutta bir qétim toluq aylinip chiqidu.

1-resim: «Smap» namliq sün’iy-hemraning alem boshluqidiki bir körünishi (kompyutérda sizip chiqirilghan resim). Bu sun’iy-hemraning anténnasini lahiyilep yasap chiqish J P L üchün intayin qiyin’gha toxtighan bolup, uni alem boshluqigha chiqirishta sun’iy-hemraning bir uzunluqi 122 santimétir, kengliki bilen qélinliqi 31 santimétir kélidighan sanduqining ichige qachilap élip chiqqan.

Bu sün’iy-hemraning In’glizche ismi «Soil Moisture Active Passive satellite» bolup qisqartilip «SMAP» (SMAP) dep atilidu. Smapning wezipisi yer shari yüzidiki tupraqning nemlik miqtarini hazirghiche mumkin bolmighan toghruluq derijiside ölcheshtin ibaret. Mushu alem uchquri bilen érishilgen uchurlar hawarayidin aldin melumat bérish, kelkünlerni közütüp turush, hawa-kilimatidiki özgirishler üstide ilmiy tetqiqat élip bérish, qurghaqchiliqni bashqurush, dölet siyasiti chiqiridighan hökümet emeldarlirining su menbesi heqqide toghra qarar élishigha yardemlishish qatarliq sahelerge ishlitilidu.

Bu sün’iy-hemra yer sharini her 98.5 minutta bir qétim toluq aylinip chiqidighan bolghachqa, u her 2-3 künde yer shari yüzini bir qétim toluq ölchep bolalaydu. Smapning ishlesh mudditi 3 yil iken.

Mezkur qurulush (mission) üchün NASA jem’i 916 milyon dollar serp qilidiken.

NASA bu sün’iy-hemrani eslide bügün (yeni 2015-yili 29-Yanwar küni) qoyup bérishni pilanlighan bolsimu, bügün Kaliforniyening yuqiri atmosféra qatlimida intayin qattiq boran chiqip ketkenliki üchün, NASA bu ishni ete etigen’ge kéchiktürdi. Nurghunlighan alem boshluqi cheklimiliri tüpeylidin, NASA bu sün’iy-hemrani alem boshluqigha élip chiqidighan rakétani etigen saet 6 din 20 minut ötkendin kéyinki 3 minut ichide mangdurup bolmisa bolmaydiken. Men körgen matériyallarda bu cheklimilerning néme ikenliki bayan qilinmaptu.

2-resim: Bu resimdin biz bir ademning boyi bilen sélishturghanda, mezkur sün’iy-hemraning igizliki qanchilik ikenlikini köriwalalaymiz.

Paydilinish matériyali:

[1] Earth Orbiting Observatory Launch Rescheduled for Friday

http://www.nbclosangeles.com/news/local/NASA-JPL-Satellite-SMAP-Rocket-Launch-Soil-Moisture-Drought-Water-289621491.html

[2] NASA Calls Off Satellite Launch Minutes Before Liftoff Due to Winds

http://www.space.com/28405-nasa-delays-earth-satellite-launch.html

Wheelchair